| Efteling Museum | |
|---|---|
 | |
| De ingang van het Efteling Museum aan het Anton Pieckplein | |
| Locatie | Marerijk |
| Type | museum |
| Ontwerp | Robert-Jaap Jansen e.a. |
| Bouwer | Efteling |
| Geopend | 17 dec 2003 |
| Opening | 1 apr 2004 |
| Verhaal | Bets en Toon |
| Muziek | fragmenten Efteling-muziek en -geluid |
| Kosten | € 390.000 [1] |
| Opvolger van | In de Bonte Harlekyn, bankwerkerij werkplaats WOD en electro |
| Attracties | |
Het Efteling Museum is een museum over de geschiedenis van de Efteling gelegen in het Marerijk aan het Anton Pieckplein. Het museum bestaat uit drie expositieruimtes, waaronder het zogenaamde 'Wonder Depot' met een vaste collectie en één ruimte met een jaarlijks wisselende expositie. Oud-medewerkers van de Efteling zijn er soms gastheer en -vrouw.
Het museum is een initiatief van de EftelinGouwen en werd onder de projectnaam Het Gouwe Ouwe Efteling Museum ontwikkeld. Op 1 april 2004 werd het officieel geopend door de fictieve museumbeheerder Toon. Het Efteling Museum werd ingericht door Robert-Jaap Jansen en wordt beheerd door archivaris Gerrie van Dongen. De wisselende tentoonstellingen worden gemaakt door Karin Koppelmans, Gerrie van Dongen, Robert-Jaap Jansen en eventueel medewerkers van Eftelings eigen decoratie-afdeling.
Omschrijving
Het Efteling Museum is via twee kanten te betreden, en als de binnenplaats geopend is zelfs via drie. De hoofdingang ligt aan het plein met de waterpomp, in het gebouwtje met een harlekijnfiguur op de gevel. Deze figuur draagt een banier met opschrift Efteling Museum, op de groene luifel eronder staat In den Bonte Versamelingh: een verwijzing naar de eerdere naam van dit gebouwtje: In de Bonte Harlekyn.
In de vensters links van de ingang is De Wonderbaarlijke Tas van Bets uitgestald aan een bord in de vorm van een schild, vastgehouden door een hand uit het bord. Daarboven staat de spreuk:
Hoe klein of groot het ook was,
Het paste allemaal in deze tas...
Daarnaast is een pamflet aan het raam bevestigd waarop het verhaal van Toon en Bets te lezen is.
In den Bonte Versamelingh
De huiskamer van Toon en Bets
Eenmaal binnen sta je midden in een lieflijk kleine huiskamer. Aan de linkerkant brandt een potkacheltje en staan de met etiketten beplakte potten met theezakjes en koffiebonen keurig op de planken, terwijl aan de rechterkant een televisietoestel uit vroeger tijden de aandacht opeist. Het toestel laat oude tv-fragmenten zien uit de Efteling-geschiedenis, waaronder het in publicaties vaak aangehaalde fragment van Ton van de Ven die bij Willem Duys over zijn Spookslot mag vertellen en commercials uit de jaren tachtig. Wanneer het toestel zichzelf uitschakelt, begint de radio in de hoek van de ruimte te spelen en kunnen we radio-fragmenten, speeches bij belangrijke gebeurtenissen en het aloude Efteling-lied beluisteren.
Behalve de televisie en radio zijn hier ook nog twee vitrinekasten te vinden met allerlei Efteling-knipsels en -souvenirs. Veelal beeldjes, speldjes, theelepels, tegeltjes, maar ook wat materiaal uit de kasten van de voorloper van het museum, het Rariteitenkabinet. Aan de wanden zijn ook interessante zaken te vinden, waaronder een oorkonde van het afscheid van oud-medewerker J. van der Linden.
Expositieruimte
Via de klapdeurtjes door 'de bedstee van Toon en Bets' belanden we in een donkere intieme ruimte. Deze wordt gebruikt voor de verschillende tentoonstellingen die per één of enkele seizoenen wisselen. Voor de meeste tentoonstellingen worden grote panelen en informatieborden aan de wanden gehangen en zijn achter in de ruimte videofragmenten te bekijken die door een beamer groot op de muur worden geprojecteerd. Voorin in de hoek treffen we nog een permanente vitrinekast, waarin de attributen te zien zijn die aansluiten bij de expositie.
Tussenruimte
In de ruimte hiernaast zijn aan de wanden verschillende schetsen en ontwerptekeningen van verschillende Efteling-ontwerpers ingelijst. Kleine bordjes naast de tekeningen geven informatie over wat het moet voorstellen. Vanuit het plafond schijnen kleine spotjes hun warme licht over de lijsten aan de muren. Sinds 31 mei 2017 bestaat de collectie uit zevenentwintig ontwerpen van elf ontwerpers: Van Anton Pieck en Ton van de Ven zijn er van ieder zes ontwerpen te vinden, drie voor Henny Knoet, Sander de Bruijn en Karel Willemen en van Jeroen Verheij, Michel den Dulk, Pim-Martijn Sanders, Robert-Jaap Jansen en Alessio Castellani is per ontwerper één tekening te bekijken. Van Ronald Donkers is een technische tekening gebruikt.
Henny Knoet
Het huis van Pardoes
Sander de Bruijn
Scène - Symbolica
Karel Willemen
Kop draak - Joris en de Draak
Anton Pieck
1973 De Efteling - Diorama
Ton van de Ven
Noordgevel - Fata Morgana
Robert-Jaap Jansen
Zandkasteel Klaas Vaak vakantiepark Efteling Bosrijk
Henny Knoet
Martelkamer - Fata Morgana
Alessio Castellani
Koekoeksklok Pinokkio - Sprookjesbos
Anton Pieck
Reizigster - Kinderspoor
Ronald Donkers
Ingang - Baron 1898
Ton van de Ven
Glazen bol Oosterse geest - Spookslot
Sander de Bruijn
Rijksmijn Den Hooghmoed - Baron 1898
Anton Pieck
Kabouter bij deur - Sprookjesbos
Karel Willemen
Huis Assepoester - Sprookjesbos
Pim-Martijn Sanders
De nieuwe kleren van de keizer - Sprookjesbos
Ton van de Ven
Lektriek - Volk van Laaf
Anton Pieck
Slapende koks Doornroosje - Sprookjesbos
Jeroen Verheij
Muzikale kookstoof - Polles Keuken
Anton Pieck
Suggestie De wolf en de zeven geitjes - Sprookjesbos
Ton van de Ven
Bekroning - Station St. Nicolaasplaets
Henny Knoet
Herberg en kasteeltje - Sprookjesbos
Ton van de Ven
Hugo van den Cetsheuvel - Villa Volta
Michel den Dulk
Het meisje met de zwavelstokjes - Sprookjesbos
Anton Pieck
Krakeeltje bij Roodkapje - Sprookjesbos
Sander de Bruijn
Stadszicht - Raveleijn
Karel Willemen
Oostgevel - De Vliegende Hollander
Ton van de Ven
Kastelenrijk - Droomvlucht
In het midden van deze ruimte staan twee lage kasten opgesteld, met kubusvormige glazen stolpen. Hierin zijn voorwerpen te vinden met een thema. Zo hebben er langspeelplaten, brochures en fotobokjes en attributen uit de horeca tentoongesteld gelegen. Momenteel zijn dit foto's die bezoekers hebben ingestuurd.
Tovertafel vol geschiedenis
Tussen de vitrines en het Wonder Depot is de Tovertafel vol geschiedenis te vinden, een interactieve plattegrond op een multi-touchscherm geproduceerd door het bedrijf Mr. Beam uit Utrecht. Bezoekers kunnen onderwerpen aantikken en verschuiven op een plattegrond van de Wereld van de Efteling, waarop het attractiepark, hotel, Bosrijk en Loonsche Land aangegeven staan. De tovertafel wordt aangestuurd door een computerkast die zich onder de tafel bevindt.
Veel elementen op de plattegrond zijn geanimeerd: alle zichtbare voertuigen van attracties in de openlucht bewegen zich voort, de Halve Maan schommelt, de Pagode stijgt, draait en daalt en dieren als de raven van Raveleijn en de gekleurde duiven op het Herautenplein vliegen rond.
Bij attracties en sprookjes staan perkamentrolletjes afgebeeld. Eenmaal aangetikt opent het perkament zich en kan er door feiten en gegevens gescrold worden, alsmede een collectie oude foto's, bouwfoto's en ontwerptekeningen.
Op de plattegrond bevinden zich drie ringen die over het scherm bewogen kunnen worden. De 'videoring' toont een filmfragment als deze over een pictogram wordt geplaatst dat eerst gevonden moet worden. Met de 'audioring' zijn geluidsfragmenten te ontdekken. De 'tijdring' geeft aan waar een attractie te stond die niet langer in het park te vinden is. De geopende perkamenten kunnen weer weggetikt worden maar de drie ringen staan altijd op het scherm. De ringen en perkamenten zijn wel weg te duwen door ze tegen elkaar aan te schuiven.
Het onderzoekswerk voor de tafel is verricht door Gerrie van Dongen en Axel van der Ende, schrijfwerk door Karin Koppelmans, montage van videobeelden door de afdeling Media, technisch werk en projectleiding door Ruud van Alphen en zijn collega's en ontwerp door Stefan Versleeuwen en Robert-Jaap Jansen.[2]
De collectie in de tussenruimte die hierboven omschreven staat behoorde oorspronkelijk tot de expositie 65 jaar Efteling. Deze tentoonstelling was van 2017-2019 te zien in de voorste ruimte, en is daar inmiddels vervangen, maar de onderdelen in de tussenruimte zijn gehandhaafd.
Wonder Depot
Het Wonder Depot is de derde ruimte van het Efteling Museum en is te bereiken bij het doorlopen van de hierboven genoemde route, of via de achterzijde van het museum, waar de naam met grote letters op een bord staat aangegeven. Wie via de achterzijde naar binnen komt ziet een rijm tegen een houten wand, wat de achterkant van een vitrinekast is:
Wees welkom in het Wonder Depot.
Al wat u hier aanschouwen mag,
heeft een wondermooi verleden.
't Werd stevig voor u opgepoetst,
want 't had soms flink geleden.
Oud-medewerkers zijn uw gastheer,
dat is met goede reden.
Hun liefde voor de Efteling,
leeft verder tot op heden.
Links van dit rijm hangt een groot plakkaat van een schrijvende kabouter, aangeboden door de EftelinGouwen op 31 mei 2002 ter ere van het 50-jarig bestaan van het park.
In deze ruimte, ontworpen door Robert-Jaap Jansen en Sander de Bruijn, treffen we de spullen die Bets volgens het verhaal achter het museum zou hebben verstopt. In vitrines, in schappen aan de wanden, op kasten en planken en zelfs tegen het plafond zien we een enorme collectie van zaken die ooit dienst hebben gedaan als onderdeel van de Efteling, zoals oude borden, mallen en beelden. De inrichting heeft wel wat weg van een rariteitenkabinet.
De opzet en ook de naam zijn gebaseerd op wat in de museumwereld een open depot genoemd wordt: het tentoonstellen van objecten uit de breedte van de verzameling zonder dat daar per se een thema of veel context en uitleg bij gegeven wordt. Hiermee is de ruimte een goed contrast en een goede aanvulling op de twee eerdere, thematisch ingerichte ruimtes en biedt het de mogelijkheid om simpelweg leuke of interessante objecten neer te zetten zonder dat deze per se een onderling verband hoeven te hebben.
Automatische Informateur
Voor meer informatie, zie Automatische Informateur
Tegen een lege wand van het Wonder Depot staat de Automatische Informateur, ook wel Sprekende Plattegrond; een grote plattegrond, voorzien van gesproken tekst met knipperende lampjes, die van 1961 tot 1974 gebruikt werd in het park. In 2007 en 2017 werd de plattegrond grondig gerestaureerd. Er kan gekozen worden voor vier talen, waarbij de Nederlandse tekst is ingesproken door Wieteke van Dort en de Duitstalige versie ingesproken is door Ton van de Ven. De complexe oude besturingskast van de Informateur staat in de (verborgen) ruimte ernaast.
Verborgen ruimte
Rechts achter in het Wonder Depot bevinden zich twee gesloten deuren met raampjes, waarachter nog een ruimte met allerlei Eftelingprullaria te zien is. In deze voor bezoekers niet toegankelijke ruimte staan onder andere een hoop borden, enkele grote beelden, de grote groene besturingskast van de Automatische Informateur (geopend zodat je de binnenkant kunt zien) en een audiosporen-apparaat. Het achterste gedeelte dient als restauratieatelier, waar een werkbank, verf en ander bouwmateriaal staan. De ruimte biedt ook toegang tot het gedeelte van het Efteling Museum dat alleen toegankelijk is voor de EftelinGouwen, en dat verder ook niet zichtbaar is voor bezoekers.
Vitrines
In het Wonder Depot staan twee grote vitrines, waarvan de eerste bestaat uit een grote kast met verschillende schappen. De schappen zijn gevuld met enkele ornamenten en een aantal authentieke voorwerpen, waaronder het melkmeisje-bordje, een kikker van de Kikkerfontein op het Carnaval Festivalplein en het bord van spiegeltje-aan-de-wand uit het oude Sprookjesmuseum.
De tweede vitrine staat er recht tegenover en is opgebouwd uit drie kasten, waarvan twee volledig opgevuld worden door een paspop met ouderwetse personeelskleding. De middelste kast bestaat uit een aantal schappen, waarop enkele ouderwetse 'eindeloze bandrecorders' en andere apparaten te zien zijn. Verder staat er onder een stolp een fraai muizenbeeld dat in 1993 een geschenk was van Euro Disney bij het winnen van de Applause Award (in 1992). De vitrine biedt voorts plaats aan het oorspronkelijke hoofd van de wolf inclusief oude techniek; de oude heks uit Hans en Grietje; de oude Kindervreugd-beelden en verschillende kleinere ornamenten. Boven de vitrinekasten staan een heel aantal authentieke beelden en grotere voorwerpen. Aan het plafond hangt een krokodil uit Fata Morgana en een dienstfiets van omroeper Kees Wartenberg.
Rechts naast de tweede vitrine staat nog een kleinere stolpvormige vitrine. Deze werd in 2007 geplaatst om een miniatuur van een stoomcarrousel te bevatten, een leuk stukje huisvlijt dat verder weinig met de Efteling te maken had. De miniatuur verdween in 2011, in de vitrine staan sindsdien willekeurige voorwerpen uitgestald.
Beeldenwand
De rechter wand van het Wonder Depot bestaat uit schappen met allerlei hoofden en handen van Eftelingfiguren. Verschillende mallen en afgietsels van bekende figuren uit het park zijn hier te vinden - sommige in oude en duidelijk gebruikte staat, andere onbeschadigd om opnieuw afgemald te kunnen worden. De onderste schap loopt over in een afgezet podiumpje, waarop grotere attributen staan: een zwartbaardige Fakir, een 'blote' animatronic uit Fata Morgana, een elfje, een ouderwets schuitje, drie dieren van de dierenmolen, de originele mal van Baby Gijs, de deurkabouter uit de Kabouterboom en een ongeschilderde versie van Kogeloog.
Onder het podium waar de grotere attributen staan uitgestald is een geïllustreerde tijdlijn te vinden van de geschiedenis van het park, gelijk aan de tijdlijn die als poster bij het boek Zijn we d'r al? zat, maar met de toevoeging van de vijf jaren sinds het uitkomen van het boek.
Kantine
In het pand van het museum zit tevens een kleine personeelskantine en bevinden zich twee ontmoetingsruimtes voor de EftelinGouwen.
Binnenplaats
Aan de noordzijde van het pand heeft het Efteling Museum een binnenplaats, aan twee kanten ommuurd zodat deze afgescheiden is van het Anton Pieckplein.
In 2008 was deze binnenplaats voor het eerst toegankelijk voor de reguliere bezoeker tijdens de tentoonstelling 50 jaar 'De Tuinman en de Fakir' en werden hier diverse tulpensoorten geëxposeerd. Sindsdien staan op zonnige dagen in het voorjaar en de zomer de nooddeuren van het museum vaak open om toegang te bieden tot de binnenplaats, waar nog steeds veel bloemen opgesteld staan te midden van houtsnippers en een fonteinornament. Ook staan er enkele bistrotafeltjes.
Sinds december 2018 exposeert men op de binnenplaats ook daadwerkelijk een collectiestuk: een stuk van de oude Python-track die begin dat jaar vervangen werd, is opgeknapt en hier voortaan te bezichtigen wanneer de tuin open is. In mei 2019 werd een metalen plaatje op het baandeel aangebracht met het logo van de Python, de jaartallen 1981-2018 en in vier talen de tekst:
Baandeel van de oude Python met één van de vele moeren.
Onderaan wordt tevens vermeld dat het niet bedoeld is om op te klimmen. In mei 2019 is een T-Ford van de oude Oude Tuffer in de binnentuin geplaatst.
Ondanks dat er duidelijk aandacht besteed wordt aan de flora op de binnenplaats, schudt deze plek zijn oorspronkelijke 'achter de schermen'-karakter niet echt af, door de aanwezigheid van nooduitgang, bergingen, grove tegels en de ongepleisterde bakstenen muren van het museumgebouw.
- De binnenplaats
De museumtuin, rechterdeel, 2009
De museumtuin, linkerdeel, 2009
Stukje van de oude Python in de tuin van het Efteling Museum, 2018
Bordje op het Python-stuk, 2018
T-Ford nummer 16 in de tuin, 2019
Geschiedenis
Bewaren van oude spullen
Al in de jaren zeventig zagen medewerkers van de afdeling Decoratie & Vormgeving met lede ogen aan hoe ongebruikte of vervangen Efteling-attributen werden vernietigd of zelfs door het eigen personeel mee naar huis werden genomen.
Het zijn met name oud-Eftelingmedewerker Theo Hochwald en zijn toenmalige chef Sjef van Puijenbroek van de eerdergenoemde decoratieafdeling geweest, die zich hebben ingespannen om het vele materiaal voor de toekomst te bewaren. Het vertrek van de heer Hochwald in 1983, wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, alsmede het vroegtijdig overlijden van de heer Van Puijenbroek enkele jaren later, hebben ertoe geleid dat veel van het door hen verzamelde materiaal uiteindelijk buiten het park terecht is gekomen.
In 1989 berichtte het Brabants Dagblad over een particulier initiatief voor de bouw van een Efteling-museum op de voormalige locatie van de tennisbanen (tegenwoordig Fabula). Efteling-directeur Ruud de Clercq zag dat toen niet zitten. In een reactie op dit initiatief stelde hij dat de bezoeker liever naar nieuwe attracties komt kijken in plaats van naar een museum met oude spullen.
De aanzet tot een eigen museum
In 1992 was er voor één jaartje toch zo'n museumpje vol oude spullen; de tentoonstelling Rariteitenkabinet, ter ere van het 40-jarig bestaan van het park. Deze expositie van Efteling-curiosa liet de geschiedenis van het park op een manier zien die nog nooit was vertoond en die dan ook een grote indruk achter liet bij velen. Het was voor het eerst dat het park op een uitgebreide manier terugblikte op haar eigen roemrijke verleden, zonder dat te doen door enkel tekeningen en ontwerpen te tonen van Anton Pieck, al was zijn werk natuurlijk nog steeds in grote mate aanwezig. Sindsdien is er de vraag gekomen naar een vaste locatie in het park voor een dergelijke expositie, net zoals het vluchtige jubileumboek Mam, een duppie voor de kip? de hoop vestigde dat het gouden jubileum vergezeld zou gaan met het uitbrengen van een dik koffietabelboek, vol foto’s, tekeningen, ontwerpen, triviakennis en natuurlijk de complete geschiedenis, ingebonden en met een harde kaft.
In januari 2001 opende op de begaande grond van het Efteling Hotel een –let wel– permanente tentoonstelling van Anton Pieck-ontwerpen, waarbij vele voor het eerst publiekelijk te zien waren. De geruchten over de opening van een echt museum voor het jubileumjaar 2002 doken daarna al snel de kop op en spraken over een gezamenlijke opening met de laatste grote attractie van Ton van de Ven. Later kwamen ook combinaties met het Efteling Theater of PandaDroom ter sprake. Uiteindelijk werd het gerucht versterkt toen er plannen kwamen om een speciaal nieuw Piecks huisje in het Marerijk te bouwen, waarin het museum zich zou huisvesten.
De realisatie van het museum is bijzonder. Niet omdat een ontwerper of (creatief-)directeur voor de komst ervan heeft gezorgd, maar de vele smeekbedes van liefhebbers uit alle lagen van de bevolking hier de oorzaak van lijken te zijn. Op 31 mei 2001 gaf parkdirecteur Olaf Vugts tijdens een interview voor Omroep Brabant-radio antwoord op de vraag naar een echt Efteling-museum. Hij bevestigde dat het gebouwd zou worden in Marerijk en thematisch aan zou sluiten bij de nostalgische sprookjessfeer van Anton Pieck en Ton van de Ven. Vugts: "Wij hebben ontzettend veel zelf in huis. Oude foto's, maar ook oude parkmaterialen. We hebben bijvoorbeeld de eerste fakir uit het Sprookjesbos bewaard en oude ornamenten en paarden van de carrousel." Vugts sprak over een speciale tentoonstelling voor het gouden jubileum, om daarna een permanent Efteling-museum te openen in een speciaal gebouw. "Mogelijk is dat gebouw volgend jaar al klaar," lichtte Vugts nader toe, "maar het moet zeker in 2003 in gebruik zijn."
Het jubileumjaar legde de aandacht meer dan ooit te voren op de parkgeschiedenis. Het dikke koffietabelboek waar liefhebbers en trouwe bezoekers om vroegen kwam uit in de vorm van de Kroniek van een Sprookje, een drie kwartier durende televisiedocumentaire toonde veel nooit vertoond beeldmateriaal en de jubileumtentoonstelling waar Olaf Vugts in het interview over sprak kwam er in In de Bonte Harlekyn, aan het oude Anton Pieckplein. De tentoonstelling was een chaotische bende van vooral veel animatronic-onderdelen, afgedankte beschadigde ornamenten en veel borden en lijsten van uitvergrote ontwerpen, foto’s, plattegronden en wegwijzers. Grootste kritiek op de tentoonstelling was dan ook de wanorde waarmee alles was neergezet en het gebrek aan medewerkers in de buurt, want meermaals werden objecten gestolen.
Het nieuwe Anton Pieckplein
Aan het einde van de Winter Efteling 2002-2003 werd er begonnen aan de bouw van het nieuwe Anton Pieckplein. Eén van de onderdelen van dit nieuwe plein moest het Efteling Museum worden, maar lange tijd is het onduidelijk geweest hoe de Efteling dit wilde gaan verwezenlijken. De ruimte van de jubileumtentoonstelling leek een optie, maar ook kon er gekozen worden om een nieuw bouwwerk te laten verrijzen in deze uithoek van het park. Ook over de invulling van het museum was niet veel duidelijk.
Dat het er zou komen, zoveel was wel zeker. De Efteling riep (oud-)medewerkers begin 2003 op om hun zolders af te struinen, op zoek naar interessante pronkstukken voor in het toekomstige museum. Het park zelf wist onder andere de oudste stroomtransformator te redden van de sloop, om zo onderdeel te worden van de collectie. In juni 2003 meldde personeelsblad Efteldingen dat het Efteling Museum, hier het Wonder Depot genoemd, waarschijnlijk open moest gaan aan het eind van het jaar:
In het Wonder Depot komen geheimzinnige Efteling-attributen, bestaande uit tekeningen, voorwerpen en foto's, plotseling tot leven! Verder is er een tentoonstelling te zien over het verleden, heden en de toekomst van de Efteling. Het Wonder Depot wordt beheerd door conservators die de geschiedenis van het park als hun eigen broekzak kennen. Vutters en gepensioneerden hebben zich namelijk spontaan voor die taak aangemeld.
Met de ingebruikname van de werkplaatsen in het Gildehuis in 1998 werden de technische werkplaatsen van de afdeling Electro en Werktuigbouwkunde, grenzend aan In de Bonte Harlekyn, overbodig. Het deel aan de zijde van de Dubbele Laan werd gebruikt als kantine voor de EftelinGouwen en een repetieruimte voor leden van Shantykoor Ahoi, de rest stond tijdenlang leeg. Met de zoektocht voor uitbreiding van het museum werd besloten de werkplaatsen te gebruiken. In de 'verborgen ruimte' achterin het Wonder Depot zijn nog een aantal overblijfselen van de werkplaatsen te zien.
Robert-Jaap Jansen werd verantwoordelijk voor het ontwerp en de inrichting. Hij werd hierbij geholpen door stagiair Sander de Bruijn. Jansen wilde de bestaande intieme sfeer van de vier ruimten behouden. Dit werden de huiskamer van Toon en Bets, waarna je via een ‘geheime doorgang’ in de twee tentoonstellingsruimtes komt - de Schatkamers van de Efteling - en eindigt in het rariteitenkabinet annex rommelzolder.
De opening
Pas in december 2003 werd duidelijk hoe het museum vorm kreeg. In de laatste weken van deze maand werd de voormalige Bonte Harlekyn, waar het museum dus toch uiteindelijk gehuisvest werd, opengesteld als een soort avantpremière. Hoewel nog niet alles gereed was en men de projector nog stond af te stellen waarop achterelkaar de commercials uit de jaren 80 werden getoond, waren de tentoonstellingsruimtes van het museum al te bezoeken.
De officiële opening volgde op 1 april 2004. Op de openingsdag van een seizoen met verder weinig noemenswaardig nieuws, was om klokslag 14.00 uur het Anton Pieckplein gevuld met vele Efteling-coryfeeën en oud-medewerkers. Na een toespraak van algemeen directeur Ronald van der Zijl, bijgestaan door Toon, een figuur uit het verhaal dat voor het museum bedacht is, werden de deuren geopend en kon men één voor één naar binnen. Binnen werd het een drukke bedoening van ontwerpers, techneuten en dergelijke. Wie als Efteling-fan wel eens geperst zou willen zitten tussen een koffie drinkende Henny Knoet en Ton van de Ven had vandaag de kans.
Aanwinsten in de collectie
In de loop der jaren werden er wel eens objecten verwijderd of toegevoegd aan de collectie van het Wonderdepot. Zo stond er enige tijd een grote beige besturingskast (waarschijnlijk een oude van de Indische Waterlelies) in de ontoegankelijke ruimte, maar deze werd later weer verwijderd. Op 16 september 2022 waren de collectiemutuaties substantieel. Toen werd een aantal objecten uit het recent gesloten Spookslot toegevoegd aan het Wonderdepot. De kop en spin van de Spinnenvreter kregen een plekje, evenals één van de poppen van de Vierde burggraaf van Capelle van Kaatsheuvel uit de Geestencarrousel en het naambord van het slot. Vanaf de opening van het museum bood het al plaats aan een waterspuwer zoals die (bewegend) in de hoofdshow van het slot te zien waren; waarschijnlijk is dit een al eerder vervangen exemplaar.
Eerdere tentoonstellingen en uitstallingen
Sinds de opening van het Efteling Museum hebben zich verschillende tentoonstellingen plaatsgevonden in de expositieruimte, maar ook bijvoorbeeld informatie en tekeningen aan de wanden en de invulling van de vitrines zijn in de loop der jaren aangepast. Hier volgt een overzicht van zaken die in het verleden in het Efteling Museum te zien waren.
Tentoonstellingen
De tentoonstellingen die in de expositieruimte gehouden zijn:
| Foto | Jaar | Naam | Aanleiding en onderwerp | Bestaat uit |
|---|---|---|---|---|
|
2005 | 200 jaar Hans Christian Andersen | Naar aanleiding van het Hans Christian Andersen-jaar. | O.a. ontwerpen voor de sprookjes van Andersen in het Sprookjesbos. |
|
2006 | 25 jaar Sensatie in de Efteling | Thrill-rides. N.a.v. het vijfentwintigjarig bestaan van de Python. | O.a. ontwerpen, foto's en historisch beeldmateriaal van de Python, Halve Maen, Piraña, Bob, Pegasus en Vogel Rok. |
|
2007 | Van Poppenkast tot Theater | Expositie over het live-entertainment en evenementen in de Efteling. | O.a. kostuums, ontwerpen, foto's, posters en historisch beeldmateriaal. |
|
2008 | 50 jaar 'De Tuinman en de Fakir' | N.a.v. het vijftig jarig bestaan van de Fakir. | Naast het sprookje ook aandacht voor o.a. tulpen en Indische muziek. |
|
2009 en 2010 | Er heeft er één Honger Hoera Hoera | N.a.v. vijftig jaar Holle Bolle Gijs. | O.a. ontwerpen, foto's en informatie over alle Gijzen in en zelfs buiten de Efteling. |
|
2011 | Anton Pieck-tentoonstelling (2011) | Simpele tentoonstelling over Anton Pieck. | Enkele bekende werken en informatie over zijn bijdrage aan de Efteling. |
|
2012 - 2016 | 60 jaar Efteling | N.a.v. het diamanten jubileum van de Efteling en in lijn met de documentaire en het boek Zijn we d'r al?. | Voornamelijk veel historische foto's en geluidsfragmenten. |
|
2016 - 2019 | 50 jaar... Maanlichte Nachten | N.a.v. gouden jubileum De Indische Waterlelies. | Vitrine vol memorabilia, geluidsmateriaal in loop, video en informatiepanelen. |
|
2019 - 2023 | De 30 Sprookjes uit het Efteling Sprookjesbos | N.a.v. dertigste sprookje De Zes Zwanen | Interactief display met ontwerpen en foto's van elk sprookje, in vitrines maquette Zes Zwanen en sprookjesboeken. |
|
2023 - 2025 | Anton Pieck, een verrassend veelzijdige kunstenaar | N.a.v. vernieuwd Anton Pieckplein | Verschillende reproducties van het 'andere' Pieck-werk dat juist niet aan de Efteling gerelateerd is |
Tijdlijn
In de eerste tentoonstellingsruimte van het museum was van 2004 tot 2011, ongeacht de tentoonstelling, een beknopte lijst van attracties op chronologische volgorde, gerangschikt op jaartal, langs de kolommen tegen de muren te vinden. Hier kon een aardig idee worden opgedaan van hoe de geschiedenis van de Efteling in elkaar steekt, maar zonder context en daarom hier en daar verwarrend (bijvoorbeeld het noemen van het Kinderspoor bij zowel het jaar 1954 als 2000). De lijst verdween toen in 2011 de ruimte overschilderd werd. In 2017 werd een nieuwe geïllustreerde tijdlijn aangebracht in het Wonder Depot.
Ingelijste ontwerpen
Vanaf de opening in 2004 tot het 65-jarig jubileum op 31 mei 2017 hingen er uitsluitend tekeningen van Anton Pieck en Ton van de Ven in de tussenruimte. Met de klok mee:
Ton van de Ven
Gedeelte entree Droomvlucht
Geopend n.a.v. 40-jarig jubileum in 1993
Ton van de Ven
Suggestie 'Huis van de Vijf Zintuigen'
Entreegebouw geopend in 1996
Ton van de Ven
Tierende man 1001-nacht
Fata Morgana geopend in 1986
Ton van de Ven
Reus Dzjin
Fata Morgana geopend in 1986
Ton van de Ven
Reus Dzjin
3 Zombies in Spookslot
Spookslot geopend in 1978
Ton van de Ven
Reus Dzjin
Spookbloemen voor 'Spookruïne'
Spookslot geopend in 1978
Anton Pieck
Figuur aan zijkanten van de spiegel van de stiefmoeder van Sneeuwwitje
Toverspiegel hing in het Sprookjesmuseum van 1962 tot 1999
Anton Pieck
Uithangbord 'Trein-Diorama'
Diorama geopend in 1971
Anton Pieck
Voorlopige schets 'A-veld plannen' 1968 voor een veld met o.a. een Spookslot, Achtbaan en Doolhof
Anton Pieck
Dansende elfen en gedrochten, suggestie voor in de holle boom.
Holle boom van de Musicerende Kabouter in Sprookjesbos geplaatst in 1974
Anton Pieck
Suggesties controlehokje roei- en kanovijver
Roei- en kanovijver in 1953 geopend
Anton Pieck
'Piet de Smeerpoets'. Uithangbord bij de Smulpaap
(in 2003 verplaatst naar het Anton Pieck Plein)
Anton Pieck
Suggesties Sprookjesmuseum 1963
Voorwerpen uit het Sprookjesmuseum nu hier in het Efteling Museum
Anton Pieck
Zweefmolen. Speeltuin geopend in 1951
Zweefmolen later toegevoegd
Anton Pieck
Decoratie boogpoort Anton Pieckplein
Anton Pieckplein geopend in 1954
Anton Pieck
Spreuk op beeldje boven afvalmanden.
Afvalmanden vanaf de vijftiger jaren van de vorige eeuw in het park
Anton Pieck
Heks Indische Waterlelies
Indische Waterlelies geopend in 1966
Anton Pieck
Suggestie interieur huisje Zeven Geitjes
De Wolf en de Zeven geitjes vanaf 1973 in het Sprookjesbos
Anton Pieck
Kabouter 'Papier Hier'
Vanaf 1959 roept deze kabouter om papier voor Holle Bolle Gijs
Anton Pieck
Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen
Vanaf 1952 in het Sprookjesbos
Anton Pieck
Huisje van heks Hans en Grietje
Vanaf 1955 in het Sprookjesbos
Anton Pieck
Maatvoering 'Ezeltje Strekje'.
In 1956 in de speeltuin geplaatst. Later verplaatst naar het Sprookjesbos
Anton Pieck
Chinese Draak
Vanaf 1979 in het Sprookjesbos
Anton Pieck
Musicerende kabouter.
Holle boom met de kabouter in Sprookjesbos geplaatst in 1974
Anton Pieck
Suggestie interieur paddestoel
Kabouterhuisje vanaf 1972 in het Sprookjesbos
Anton Pieck
Koe. Affische voor een tentoonstelling in Zuid-Amerika
Anton Pieck
'Opa Gijs'
Het graf van opa Gijs vanaf 1970 op het Herautenplein
Vitrines
Invulling van de twee vitrines in de tussenruimte:
Opening tot begin 2005:
Elpees en sprookjesattributen
Begin 2005 tot eind 2005:
Kindertekeningen en sprookjesattributen
Eind 2005 tot begin 2009:
Fotoboekjes en brochures
Begin 2009 tot mei 2017:
Horeca-attributen
Begin 2009 tot mei 2017:
Horeca-attributen
Begin 2009 tot mei 2017:
Horeca-attributen
Begin 2009 tot mei 2017:
Horeca-attributen
Sinds mei 2017:
Foto's ingestuurd door bezoekers
Sprookjeskabinet
Het sprookjeskabinet was een tentoonstellingskast met attributen uit een aantal sprookjes, oorspronkelijk geplaatst in het voormalige Sprookjesmuseum aan het Herautenplein. Deze objecten werden in het Efteling Museum in een glazen vitrine opgesteld, maar later werd ook de oorspronkelijke kast in de tussenruimte geplaatst en konden alle voorwerpen inclusief bordjes met teksten en illustraties van Anton Pieck weer bekeken worden zoals deze bedoeld waren.
In 2005 volgde vanwege het Hans Christian Andersen-jaar ook de vitrine met de onzichtbare kleren van de keizer uit het Sprookjesmuseum. De gehele kast was leeg, op een hangende houten kledinghanger na, met daaronder een bordje met de tekst "De onzichtbare kleren van de keizer" in gotische letters. Bij de opening van de uitbeelding in het Sprookjesbos in 2012 werd het bordje vervangen door een nieuw exemplaar, waar op een goudkleurig plaatje het destijds gebruikte logo met de tekst "De Nieuwe Kleren Van De Keizer" in schoonschrift staat gedrukt.
Beide attributen uit het Sprookjesmuseum moesten in mei 2017 plaats maken voor de Tovertafel en zijn momenteel helaas niet meer in de Efteling te bezichtigen.
Toon en Bets
In de traditie van het park, draagt het Efteling Museum een eigen sprookje met zich mee. Het gaat over Toon en Bets, een echtpaar dat jarenlang woonde in de Efteling. Toon werkte daarbij in het park, terwijl Bets de verzamelaar was die alle spulletjes in haar tas meenam.
Hoe klein of groot het ook was,
Het verdween allemaal in haar tas...
Haar tas was namelijk een hele bijzondere, waarin ze echt alles stiekem kon verstoppen dat ze maar vond. Dit zorgde ervoor dat er een ruimte achter de bedstee moest worden gebouwd, waar alle spullen opgeborgen konden worden. Maar Bets’ verzamelwoede nam te grote vormen aan. Zo kwam het dat op een gegeven moment Toon er niet meer tegen kon. Hij wilde alle spullen uit het zicht verbergen en bouwde daarom voor Bets het Wonderdepot, een geheime plek waar alles veilig opgeborgen lag.
Op een dag keerde Bets niet terug van haar dagelijkse wandeling door het Sprookjesbos, enkel haar handtas werd daar nog gevonden. Toon besloot daarbij om de hele collectie openbaar te maken, zodat alle Efteling-bezoekers er van zouden kunnen genieten en kunnen ondervinden hoe de jaren ook aan de Efteling zijn voorbijgegaan.
In de vitrine achter het raam links van de ingang van de Bonte Versamelingh is ‘De Wonderbaarlijke Tas van Bets’ te zien, met een korte versie van het verhaal.