Droomvlucht

Droomvlucht is een darkride in Marerijk. In de attractie wordt de bezoeker via hangende gondels vervoerd door een vijftal scènes gebaseerd op sprookjes en folklore, waaronder wezens uit de Noordse en Germaanse mythologie als elfen, faunen en trollen in hun natuurlijke habitat, en bewegende en zwevende kastelen. De attractie, geopend in 1993, werd ontworpen door Ton van de Ven en is van muziek voorzien door Ruud Bos.

De ingang van de attractie is gelegen aan het Ton van de Venplein, links naast Raveleijn en schuin naast het Station Marerijk. Droomvlucht was oorspronkelijk bedoeld als jubileumattractie ter ere van het veertigjarig bestaan van het park, maar vanwege problemen met het transportsysteem werd de opening een jaar uitgesteld. Droomvlucht is, na Carnaval Festival en Fata Morgana de derde darkride in de Efteling. De attractie wordt vanaf de opening tot heden continu het hoogst gewaardeerd door bezoekers. De attractie vormde in 2011 de basis voor Droomvlucht de Musical.

Omschrijving

Wachtrij

De attractie is te betreden via een poort in een grote gevel, gedecoreerd met enkele grote tulpvormen. Via een korte brede gang, met aan het plafond klimop en grote wiegende lampen, komt men uit bij een doorgang die toegang geeft tot een grote, deels overkapte ruimte met meandering. Rondom zijn organisch gevormde kozijnen met daarin zware houten deuren met ijzerbeslag en een deurklopper in de vorm van een trollenhoofd. Aan de overkapping is dezelfde plafonddecoratie aangebracht. Bij grote drukte is horecapuntje Lekkernijen in de wachtrij geopend. De meandering komt via één set van de genoemde deuren uiteindelijk uit in de opstaphal van Droomvlucht, waar nog kort een rij is gevormd met hoge bloembakken met kunstbloemen. Wie aan het einde van de rij staat wordt door personeel de loopband opgeholpen en moet in het voorbijrijdende groepje van twee gondels plaatsnemen. Nadat je rechtdoor aan de linkerzijde de bedieningsruimte bent langsgereden begint de rit.

• In de wachtrij
• 

  Overdekt gedeelte

• 

  Openluchtmeandering

Kastelenrijk

Voor meer informatie, zie Kastelenrijk

Je zweeft kort omhoog door een grot en komt terecht in een soort gaanderij zonder vloer vanwaar je uitkijkt over het Kastelenrijk. Tussen de laaghangende nevel liggen rotspartijen, en wiegen sprookjesachtige kastelen tegen een pastelkleurige horizon. Wie omlaag kijkt ziet watervallen kletteren en ziet wouden rustig wiegen op het water. Op een rustige muziek, met veel harp en blaasinstrumenten, zie je vanaf een afstand de droomwereld waar je in de volgende scènes meer deel van uit maakt. Terwijl je langszweeft verandert de dag in een nacht of omgekeerd. Door een korte gang met enkele lichtjes kom je terecht in de volgende scène.

Wonderwoud

Voor meer informatie, zie Wonderwoud

Je gondel komt terecht in een bos: het Wonderwoud, met bosgeestjes, elfjes en faunen. Op grote hoogte kijk je vanaf de rand van het bos uit over de vele taferelen die zich beneden afspelen: een bruine beer wordt vertroeteld door twee elfjes en een bosgeestje en op ooghoogte vliegt een elf tussen het bladerdek van de bomen. Achterin de scène zien we een doorkijkje in een rots, waar drie bosgeestjes in een ronde aan het dansen zijn. Daarnaast zitten twee bosgeestjes samen bij een kampvuurtje. We zweven langs een grote tak waarop drie elfjes met getuite mondjes zitten te zingen; op de achtergrond zien we een fee-achtige vrouw van menselijke maat uit een rots oprijzen. Met haar toverstaf laat ze een deel van de rotsen oplichten. Een naakt bosgeestje staat zich te wassen onder een waterval, een faun speelt harp en op een brabbelende boom, waarvan de neus een grote tak is, kijkt een bosgeestje om zich heen. We komen terecht in een tweede donkere tunnel en een zoete geur van bloemen komt ons tegemoet.

Elfentuin

Voor meer informatie, zie Elfentuin

We komen terecht in de grote elfentuin, waar we weer alle taferelen vanaf de zijkant van de scène bekijken via een iets kronkeliger parcours. We zijn nog steeds in een bos, maar ditmaal is de grond vooral bezaaid met tientallen soorten bloemen en een vijver, waar elfen pootjebaden en bloemen plukken. Op ooghoogte zien we een elf van dichtbij vliegen en boven de vijver hangt een soort elfenwoning, opgebouwd uit bloemen. Onder een tak schommelt een elf, herten snuffelen aan de bloemen en een pauw opent zijn veren. We maken een halve ronde om de vijver, langs enkele bewegende elfenhandjes en -voetjes die uit het gebladerte steken, en zien voor ons Koning Oberon, al zwaaiend vanuit zijn zonnebloemenzetel. Om hem zitten enkel elfen en ver achter hem zien we een viertal elfen door de bossen vliegen.

Hemelburchten

Voor meer informatie, zie Hemelburchten

We vliegen in een donkere sterrentunnel en in de verte horen we een soort futuristisch geluid met hoge twinkels en echo's en komen uit bij de Hemelburchten.

In deze eveneens donkere scène, met opnieuw hoge klanken en twinkelgeluiden, zien we hoe een aantal grote luchtkastelen en planeten zich door het universum tussen de sterren begeven. Terwijl we kijken naar de van binnenuit verlichte kastelen en gloeiende planeten zweven we zijwaarts steil naar boven. Al aan het einde van de scène horen we al de lage klanken van het Zompenwoud, waar we via een korte bocht in terecht komen.

Zompenwoud

Voor meer informatie, zie Zompenwoud

In een scherpe bocht hangt een trol aan een tak en we kijken vanaf 13 meter hoogte uit over open plek in een bos. Bovenaan slingert een trol aan een liaan, beneden tussen de grote bomen zijn enkele trollen aan het badderen in een blubberig moeras. Een malse regenbui komt door het bladerdek en dikke druppels vallen op de trollen die beneden staan. Met een snelheid van 18km per uur zweeft de gondel in een spiraalvorm achter de grote bomen door en zien we steeds meer detail van de trollen in het water. Tegen het einde van de spiraal komt een trol vanachter een boom geslingerd en staat een stukje verder nog een trol met grote knots. Er wordt een actiefoto gemaakt. We zweven het Zompenwoud uit en langzaam veranderen de lage basklanken weer in zoete muziek.

Droommoeras

We begeven ons nog enkele meters in een met bladeren bedekte gang. Voor ons zitten enkele konijntjes op de grond, waar we met een boogje overheen vliegen. Bij het weer dalen is een rechthoekig stuk van de ondergrond uitgediept zodat we niet tegen de bodem schuren. Aan onze linkerkant zien we nog twee figuren staan - we zien hoe een trol drie zingende elfjes boven zijn hoofd tilt en hoe een faun harp speelt. We zweven door een mistwolk geflankeerd door felle blauwe lampen, die het proces van ontwaken moeten weergeven, waarmee vrij abrupt de droom is afgelopen. Een klein stukje rotstunnel herbergt een wissel in het traject die rechtsaf naar de onderhoudsruimte leidt, en na enkele meters komen we weer aan in de opstaphal.

Geschiedenis

Eerste plannen en transportsysteem

De Efteling was voor het veertigjarig jubileum van plan een grote jubileumattractie te bouwen. Er circuleerden verschillende ideeën voor attracties. De Gouden Eeuw en sferen als Jeroen Bosch en Pieter Breughel zouden dienen als leidraad.^[1] Er werd allereerst gezocht naar een geschikt transportsysteem, dat een thrill-element moest hebben. Het bedrijf BRC Imagination Arts kwam met een suggestie voor Quest, dat een systeem met hangende gondels had. Het attractie-idee werd niet direct overgenomen, maar Lex Lemmens, Jan Verhoeven en Paul Beck reisden in 1989 naar attractiebeurs IAAPA om zich te oriënteren en kwamen uit bij het Engelse bedrijf CPM, Computerized People Movers, die een systeem hadden lopen op een verborgen draad, vergelijkbaar met Symbolica. Volgens CPM zou zweven ook goed mogelijk zijn en de karretjes zijn helemaal vrij te programmeren. Op de mededeling van Lex Lemmens dat dit het zou worden, reageerde Ton van de Ven: “Zo, dus we gaan vliegen?”^[2]

Ton van de Ven krabbelt op een paar gekreukte A4'tjes steekwoorden als 'Elfendorp', 'zwevend', 'zompenwoud', 'oberon', en 'gnomen'.^[1] Van de Ven is gaan tekenen en vanaf die 'natte schetsen' - een stuk of vijf, zes plaatjes - heeft het bestuur goedkeuring gegeven voor wat dan nog de werktitel Daydream draagt. Ton vertelt over de totstandkoming van het ontwerp in een interview met Eftelist:^[3]

In de tijd dat Droomvlucht gemaakt kon worden, heb ik zeven tekeningen laten zien en heb ik gezegd dat wanneer we het uitwerkten, het een goede attractie voor iedereen zou kunnen gaan worden. Alleen toen was er wel een probleem: we hadden wel een bedrag daar voor staan, maar het moest wat goedkoper worden - ik moest er wat aan snijden. Toen heb ik gezegd dat dat heel makkelijk is, want dan snijden we dus twee van die grote ontwerpen er helemaal vanaf: we gaan niet iets goedkoper maken, maar we doen iets minder. Men vond dat toen niet kunnen, want ik zou een verhaal waar ze enthousiast over waren uit elkaar halen en men vroeg zich af wat er nu mee moest gebeuren. Toen heb ik gezegd dat er helemaal niks hoefde te gebeuren, want er is niemand die gaat vragen hoe die zaken aan elkaar gelinkt zijn. Uiteindelijk vertelt iedereen hetzelfde verhaal maar dan in andere woorden.

Voor bovenop de entreepoort was ook een alternatief ontwerp bedacht met een grote bol op rotswerk.

Het begroten en ontwikkelen op basis van een aantal aquarellen bleek lastig en dus werd met projectleider Erik van den Brand een methode bedacht om tot een eerste begroting te komen. De verschillende uitvoerende afdelingen kwamen één voor één langs in de Opkamer (Café-Restaurant) waar Ton van de Ven zijn aquarellen toelichtte. Vervolgens ging Van den Brand per vakdiscipline één dag overleggen over hoe men dit, met alle ervaring en opgebouwde kunde uit het verleden, zou aanpakken en schreef alle ingevingen, inschattingen van kosten en moeilijkheden op een whiteboard. Na een week van overleggen en aanhoren had Van den Brand op een onconventionele wijze een begroting samengesteld en lag er een leidraad om de verschillende onderdelen technisch uit te werken. De eerste begroting kwam uit op ongeveer 20 miljoen gulden, waarna er werd geschrapt tot ƒ 18,5 miljoen gulden. Vanwege de problematiek met het transportsysteem zou de attractie bij ingebruikname alsnog ƒ 25,5 miljoen hebben gekost.

De Bouw

• Bouwfoto's exterieur 1991-1992
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

• Bouwfoto's uit maart 1992
• 

  Ton voor het exterieur

• 

  Afwerking van elfjes

• 

  Kastelenrijk in aanbouw

• 

  Decoreren van kastelen

Problemen met transportsysteem

Het gondeltransportsysteem van CPM werd een heet hangijzer. De planningen werden in april 1990 gemaakt en al in september zou het bedrijf de eerste grote kolommen voor het geheel moeten leveren. Echter, het bleef stil op de bouwplaats; CPM liet niks van zich horen en reageerde niet op telefoontjes en faxberichten. Het bedrijf verkeerde in financiële moeilijkheden, wat de eerste klap zou zijn voor de attractie.^[4]

Het bedrijf was de afgrond nabij en Lex Lemmens en Paul Beck besloten meteen naar Engeland te gaan. Er werd gekeken of er mogelijkheden waren om de fabriek zelf voort te zetten, al dan niet in combinatie met andere partijen. Uiteindelijk is het prototype in bescherming gebracht zodat het buiten het beslag van de curator zou blijven en de Efteling op zoek kon naar een leverancier die het verder wilde ontwikkelen.^[5]

Er was een vijftal leveranciers die eventueel het project konden voortzetten. Drie firma's, waarvan twee Nederlandse, durfden het niet aan vanwege de korte tijd waarin alles geproduceerd moest worden. Voor de kolommen en de baan werd een beroep gedaan op de Duitse staalproducent BHS, onder andere vaste leverancier van achtbaanbouwer Schwarzkopf. Voor de gondels werd uiteindelijk leverancier Translift gevonden, een bedrijf dat transportsystemen vervaardigde voor de auto-industrie. Ook dit bleek niet zo soepel te gaan en het gebrek aan ervaring van Translift in de attractiebranche speelde hier parten.^[4] De genadeklap viel bij de eerste praktijktests met de gondels: de door CPM voorgerekende motoren bleken niet krachtig genoeg voor de steile klim van het traject. Hierop diende het hele technische ontwerp van de gondelaandrijving opnieuw gedaan te worden, wat een kettingreactie gaf op andere onderdelen die daarop ook aangepast moesten worden.

De attractie was op dat moment al lang aangekondigd en steeds meer gasten kregen te horen dat de attractie wellicht niet meer dit jaar zou openen. Commercieel directeur Van Assendelft kreeg dagelijks telefoon van de pers over het uitstellen van het project, al dan niet in combinatie met de toch verhoogde prijzen. Op een belegde persconferentie framede hij het probleem als vooral een enorme teleurstelling voor de 150 mensen van de Efteling die er twee jaar aan gewerkt hebben, en het toch niet aan het publiek kunnen laten zien. Dit werd inderdaad overgenomen door de media, die benadrukten hoe lullig het toch was dat dit nou precies in een jubileumjaar moest gebeuren.^[5]

Toen duidelijk was duidelijk geworden dat de opening bij het begin van het jubileumjaar niet meer gehaald ging worden, werd er een drastisch besluit genomen. Als de attractie pas tijdens het hoogseizoen geopend zou worden, zou dat volgens de Efteling te weinig toevoegen aan de bezoekersstroom van dat seizoen. Daarom werd besloten tot een jaar uitstel en dus opening in 1993. In het overigens voltooide gebouw werden in 1992 rondleidingen georganiseerd voor het publiek. Wekenlang liepen gastvrouwen en leden van het managementteam met Eftelingbezoekers achter de schermen door Droomvlucht, en de reacties waren zeer positief. In de wachtrij konden bezoekers naar de film 'Dromen met Open Ogen' kijken.

Met 2,6 miljoen bezoekers in 1992 werd het alsnog het op één na het beste seizoen wat de Efteling tot dan toe kende.

Opening in 1993

Op 8 april 1993 opent Droomvlucht voor bezoekers.^[6] Gehandicapte gasten konden er echter niet in: het transportsysteem moest stilgezet worden voor het instappen en het daarna weer opstarten kostte zoveel tijd dat de attractie zo niet goed kon draaien.^[7]

Op 10 juni 1993 vond de officiële opening voor ruim 900 genodigden plaats.^[8] Het feest begon in het Carrousel Paleis, waar alles in het thema stond van de jeugd van Anton Pieck rond 1900, met een orgelman, muzikanten, een fotograaf, silhouettenknippers en zo tientallen andere ambachtslieden en 'dorpsbewoners'. Later op de avond begon het officiële gedeelte met de opening van Droomvlucht. Paul Beck memoreerde veertig jaar Efteling, en de problemen met het falende transportsysteem.^[9]

Op de avond zelf werd duidelijk dat er een hevige onweersbui met veel regen aan zat te komen. Het programma werd omgegooid, buffetten werden naar binnen verplaatst en het vuurwerk moest al begonnen zijn nog vóórdat het ging regenen.^[8]

Ton van de Ven kreeg het woord en ging dieper in op details. Hoe de droom steeds meer gestalte kreeg, hoe ze met een team de creatieve werkelijkheid maakten en hoe alles tot in detail werd afgewerkt. Vervolgens verscheen Reinoud van Assendelft in nachthemd en slaapmuts en verzocht de aanwezigen hem te volgen en niet te letten op de vreemde wezens die ze op weg naar Droomvlucht passeerden. Zo was er een bosnimf op een eenhoorn en stonden slapende acteurs tegen de bomen op het plein voor de attractie. De vreemde wezens maakten deel uit van een openingsceremonie, die afgesloten werd met het vuurwerk.

Het vuurwerk was vanwege de snelle opbouw niet nauwkeurig genoeg geplaatst en één vuurpijl kwam zo hoog dat het groen aan de zoldering van de ingangspoort van de attractie vlam vatte; snel was er een ladder en werd het vuur geblust, maar onder de ingang lag geblakerd puin en de aanwezigen werden omgeleid via de uitgang van de attractie.^[9] Ook bleek het hard knalvuurwerk te zijn, wat leidde tot klachten bij de politie.^[10]

• Officiële openingsceremonie
• 

  Erik van den Brand heet gasten welkom bij de opening

• 

  Paul Beck spreekt de genodigden toe

• 

  Reinoud van Assendelft in nachtjapon

• 

  Vioolspelers in nachtkledij

• 

  Slapende acteurs op het terras van Het Witte Paard

• 

  Ingang van de attractie op de openingsavond

De pers schreef lovend over Droomvlucht en vanaf dat moment was en bleef Droomvlucht de door bezoekers best gewaardeerde attractie.^[11] Door de tegenslagen was de uiteindelijke kostprijs van ƒ 18,5 miljoen opgelopen tot ƒ 25,5 miljoen. Daarnaast werd er nog ƒ 6 miljoen aan entreeinkomsten geschat te zijn gedorven.

Latere aanpassingen

Capaciteit

In het openingsjaar was de capaciteit maar 950 personen per uur, waardoor er lange wachtrijen ontstaan van soms wel twee uur. Al in 1994 werd de capaciteit verhoogd naar 1700 personen per uur, door de snelheid van de afdaling in het Zompenwoud te verhogen van 3 naar 5 m/s.^[12]

Wachtrij

Begin seizoen 1996 werd de wachtrij van Droomvlucht hevig op de schop genomen. Met een groeiende vraag naar evenementen is besloten om de oorspronkelijke wachtrij te verbouwen tot evenementenzaal en een nieuwe wachtrij te construeren aan de linkerzijde vóór de attractie. De deur die tot dan toe de eerste ingangshal verbond met de gedecoreerde binnenwachtruimte, werd afgesloten en links voor de deur werd een doorgang gecreëerd. De grote buitenruimte werd voorzien van een grote meandering en een klein podium voor eventueel wachtrij-entertainment. In de loop van het seizoen 1996 werd een deel van de buitenruimte overdekt.^[13]

Van 1997 tot 2001 wordt het podium in de wachtrij gebruikt voor Dromen met je Ogen Open, een kleinschalige act waarbij 'Droomkoningin Antamea' wachtende bezoekers toezong. In 2007 wordt een groot projectiescherm in de wachtrij bevestigd waarop enkele jaren afleveringen van de Sprookjesboom worden uitgezonden. Bij de aanleg van een nieuw Ton van de Venplein in 2010, naar aanleiding van de bouw van Raveleijn, krijgt Droomvlucht een grotere vijver voor de entree en wordt de brug naar de poort verlengd.

Sterrentunnel

De zwarte gordijnen met lampjes van de beginjaren van de Sterrentunnel verdwijnen in 2003 en worden vervangen door statische golfpanelen. Bij de renovatie van 2013 wordt de tunnel opnieuw onder handen genomen. Dan verdwijnen de fluorescerende bloemen aan het begin van de tunnel definitief.

Gekleurde pruikjes

In 2006 krijgen verschillende elfjes in Droomvlucht gekleurde pruikjes: in plaats van blond, hebben elfjes nu ook roze, blauwe en gele pijpenkrullen. Het lijkt een bewuste keus te zijn, want ook na 2006 worden elfjes voorzien van gekleurd haar.

Ook in 2006 werd door het bedrijf MTD het aandrijfsysteem van de gondels onder handen genomen. Verbindingen en tandwielen werden aangepast om de hoeveelheid slijtage en daarmee onderhoud te reduceren.^[14]

Noodconstructies

Wegens verscherpte veiligheidsregelingen in de attractieparkensector, moet Droomvlucht in 2008 aangepast worden als het gaat om nooduitgangen. Achter de hele baan in het Zompenwoud is een loopbrug gemaakt voor eventuele evacuaties. De noodzakelijke balustrade springt erg in het oog, maar om de constructie toch nog een beetje te verbergen is het licht in de scène veranderd van daglicht-wit naar blauw. Begin 2009 worden er meer veiligheidsmaatregelen getroffen: in het Wonderwoud en de Elfentuin worden vlak onder de voertuigen grote loopplateaus aangelegd zodat bezoekers makkelijk uit hun voertuig gehaald kunnen worden. De plateaus worden licht gedecoreerd met een grasmat en enkele kunstbloemen, maar blijven ondanks dat goed zichtbaar.

Tegelijkertijd wordt de sterrentunnel tussen de Elfentuin en de Hemelburchten lichter gemaakt - en daardoor makkelijker te bewandelen in geval van nood. Door middel van groene fluorescerende spetters op de vloer en op de wanden zijn de contouren van de tunnel makkelijker te zien. Op de aanpassingen komt veel kritiek vanuit liefhebbers.

• Constructies in beeld
• 

  Verlichte bruggen in het Zompenwoud met werklicht

• 

  Een personeelslid op de brug

• 

  Plateau onder de gondels in het Wonderwoud

Renovatie 2013

Begin september 2013 sloot Droomvlucht voor een zeer uitvoerige onderhoudsbeurt van enkele maanden. De attractie zou pas begin december weer openen. De gesloten topattractie leidde tot een regen aan bezoekersklachten waardoor Droomvlucht versneld weer opende op 25 november 2013.

Volgens de Efteling was de opknapbeurt nodig om Droomvlucht, twintig jaar na de opening, "klaar te maken voor de komende twintig jaar". Dat had vooral een technische aanleiding: de baan vertoonde veel zwakke punten, vooral in het Zompenwoud. Hele baandelen moesten worden vervangen. Op sommige plekken werden extra constructieve elementen toegevoegd. Die dreigden het zicht in de scènes te verpesten, waarop besloten is om ze naar buiten te leiden, tegen de zijgevel aan. Daarvoor zijn gaten in de buitenmuur gemaakt.

De extra steunbalken in het Zompenwoud zijn gecamoufleerd als boomkruinen, met 140.000 extra stuks kunstplanten. Een bijkomend voordeel is dat die het zicht op de technische installaties aan het plafond voor een deel wegnemen. In de scène kwam verlichting die tijdens je afdaling van kleur veranderde, en werd ook een extra figuur toegevoegd: een slingerende trol aan een liaan die boven het blubbermoeras joelend heen en weer vliegt. Het was het eerste figuur in Droomvlucht met een eigen stem, afkomstig uit een speaker in zijn buik. Ontwerper Karel Willemen sprak de trol in.

De Efteling greep de langdurige sluiting ook aan om alle figuren op te poetsen en andere delen van het decor te verbeteren. Zo is de Sterrentunnel in zijn geheel vernieuwd, met sterren in het plafond en op de vloer. De gang werd extra verduisterd om de illusie te creëren dat bezoekers daadwerkelijk door de ruimte zweven. De revisie kostte 2,5 miljoen euro. Daarvan ging 30.000 euro naar het vervangen van het zwarte doek in de Hemelburchten-scène.

• Bouwfoto's renovatie 2013
• 
• 
• 
• 

Vernieuwde wachtrij

Het voor de bezoeker het meest in het oog springende aspect van de renovatie was de vernieuwing van de wachtrij. De sinds 1996 in gebruik zijnde kale buitenruimte werd door velen gezien als onaangenaam wachten en de topattractie Droomvlucht onwaardig. Olaf Vugts vergeleek de wachtrij met een veestal en een verzoek tot verbetering stond jarenlang bovenaan de ranglijst van Oog voor Detail.

Vanwege de niet aflatende populariteit van de attractie was een aanpak waarbij de wachtcapaciteit afnam geen optie, dus de aankleding kon niet al te veel ruimte innemen. Er werd daarom voor gekozen om de bestaande opstallen te handhaven maar het plafond aan te kleden met kunstplanten en lichtbollen, zoals dat ook in de entreehal het geval is. De standaarddeuren werden vervangen door nieuwe exemplaren voorzien van beslag met een trollendeurklopper en ingebed in organisch gevormd metselwerk. Twee als horecapuntje dienende blokhutten werden verwijderd en een nieuw horecapuntje Lekkernijen werd ingebouwd in de muur.

In 2021, tijdens de sluitingen vanwege de corona-epedimie, werd het opstapstation van de attractie opnieuw geschilderd in de nieuwe kleurstelling die ook Dromerijen en Gulden Gaarde eerder kregen.

• 

  De wachtrij vóór de renovatie in 2013

• 

  Vernieuwde wachtrij november 2013

• 

  Nieuw horecapuntje Lekkernijen

• 

  Deurbeslag in de wachtrij

• 

  Opstaphal met lopende band in 2009

• 

  Oude kleurstelling

• 

  Kleurstelling sinds 2021

Renovatie 2023

Een decennium na de vorige grote renovatie sloot Droomvlucht per 31 oktober 2022 vier maanden de deuren. Met een budget van zes miljoen werd er primair technisch onderhoud uitgevoerd. Als belangrijkste project werd de ophanging van de baan vernieuwd: de 260 stalen beugels tussen de 'ruggengraat' en de looppijpen van de baan vertoonden inmiddels haarscheurtjes; naast elke oude werd een nieuwe beugel gelast om de oude te vervangen, zodat de baan als geheel in stand kan blijven.

De beplanting werd vernieuwd. In het Wonderwoud en de Elfentuin werden de eerder met groen bedekte wanden achter de voertuigen vervangen door respectievelijk een muurschildering en nu zichtbaar rotswerk met hier en daar wat planten. Maar ook lang lopende defecten werden aangepakt, bijvoorbeeld de nevels, en de lekkende vijver in het Zompenwoud waardoor het daar al langere tijd niet meer kon regenen. Ook zijn veel plafond- en wanddoeken vervangen.

Alle verlichting werd vervangen, of dit nu nog halogeen was of al led: 543 nieuwe ledlampen werden geplaatst. Alle scènes werden vervolgens opnieuw uitgelicht met meer kleurgebruik, wat een merkbaar ander, vaak beter, resultaat tot gevolg heeft. Eerder minder goed zichtbare elementen worden beter uitgelicht, zoals de vaandels in het Kastelenrijk. Ook zijn er lichteffecten toegevoegd en aangepast. Het Kastelenrijk en het Zompenwoud doorlopen nu een duidelijke zonsopkomst en -ondergang. Aan het eind van de Sterrentunnel is het knippereffect nu ook anders en in het Droommoeras is een blauw knipperend effect onder de ondergroei aangebracht in plaats van de knipperende lichtjes in de bosschages.

Hier en daar werden ook de figuren zelf aangepast. Waar de elfjes eerst allemaal blank waren, kregen er nu tien elfjes in het Wonderwoud, Elfentuin en Droommoeras een donkerdere huids- en haarkleur. In de Elfentuin werd het nauwelijks zichtbare effect van de bewegende elfenhandjes en -voetjes naar boven de baan verplaatst zodat het beter zichtbaar is, en verderop in deze scène heeft Oberon nu voor het eerst in decennia niet één maar twee schoenen aan. De slingertrol in het Zompenwoud hangt sinds de renovatie met zijn rug richting de bezoekers en is voortaan stil.

Tijdens de werkzaamheden zijn op maandag 13 februari 2023 de twee grote zwevende planeten in de Hemelburchten-scène vanaf hoogte op de grond gevallen toen de kabel waaraan ze hangen knapte bij het naar beneden takelen van de bollen. De ene kwam half op z’n zij terecht, met veel schade aan de kastelen die van kwetsbaar schuim zijn gemaakt, de ander op diens onderzijde met veel schade aan de polyester bol. Omdat ze niet in hun geheel uit de scène verwijderd konden worden zijn ze ook nog eens doormidden gezaagd om door een grote deur en via de Europalaan afgevoerd te kunnen worden naar het Gildehuis voor restauratie. De planeten ontbraken dus ook bij de heropening van de attractie op 4 maart 2023, in plaats daarvan was er een projectie van sterrennevels op een doek in de scène geplaatst. Pas op 16 november keerden de herstelde planeten vrijwel identiek weer terug; er zijn slechts kleine verschillen te ontdekken zoals een verdwenen inslagkrater.

Om de heropening na de lange sluiting te markeren werd op streamingdiensten de attractiemuziek geremasterd uitgebracht inclusief de niet eerder gepubliceerde track van de Sterrentunnel.

Ontwerp en techniek

Thema en ontwerp

Het door Ton van de Ven uitgedachte thema van de attractie draait in hoofdzaak om diverse mythologische figuren die we observeren in hun natuurlijke habitat, een bosrijke omgeving. Er zijn daarom in de scènes erg veel bomen, groen en waterpartijen te vinden. De scènes waarin zich elfjes bevinden zitten ook tjokvol met bloemen, waarmee elfen volgens de overlevering veel affiniteit hebben.

Deze natuurpracht wordt afgewisseld met twee scènes waarin esoterische bouwwerken centraal staan: vreemd gevormde, subtiel organisch bewegende kastelen in het Kastelenrijk; steden en los zwevende kastelen in de Hemelburchten. Deze scènes hebben eigenlijk geen raakvlakken met die over bosbewonende elfen of trollen. Het overkoepelende thema van het dromen maakt het mogelijk om deze toch te verenigen: het is in een droom niet ongebruikelijk dat men 'zweeft' tussen diverse niet per se gerelateerde beelden. De mens heeft meerdere dromen per nacht en de donkere tunnels die de scènes verbinden kunnen worden gezien als een onderbreking tussen twee dromen.

Verhaal

Anders dan in het Sprookjesbos maar vergelijkbaar met Fata Morgana wordt er in Droomvlucht geen expliciet verhaal verteld. Volgens Ton van de Ven zijn er wel sprookjes rondom elfen, het zouden zelfs gevallen engelen zijn, maar die zijn bij het publiek zo onbekend dat ze hier geen houvast aan hebben. Daarom beeldt hij vooral hun leefwereld uit, en gebruikt hij de associaties die hij (en naar zijn visie dan ook de gewone man) heeft bij de figuren: een vriendelijke bloemenwereld waarin geen conflict is.^[15] Hetzelfde geldt voor de faunen, bosgeestjes en andere mythologische figuren. Volgens Van de Ven is het ontbreken van een verhaal ook niet erg, omdat je een echte droom ook moeilijk kunt navertellen.^[16]

Ook al is er geen expliciet verhaal, het Sprookjesbos is een belangrijke inspiratiebron geweest. De intimiteit van het sprookjesbos waarbij je je eigen tempo houdt, heeft hij willen handhaven. Volgens Van de Ven heeft iedere bezoeker zoveel mogelijk recht op individuele beleving, of dat nou in een attractie is of wandelend in het Sprookjesbos. Met maximaal vier personen per setje gondels wordt de beleving nooit massaal.^[17]

Figuren

In Droomvlucht is heel bewust gekozen voor simpele bewegingstechnieken boven de high-tech animatronics die destijds beschikbaar waren. Er wordt anders dan bijvoorbeeld in Fata Morgana nauwelijks gebruik gemaakt van een nokkenschijvensysteem maar over het algemeen van animatronics die elk zelf de benodigde servomotortjes, cilinders en andere aansturingselementen bevatten om individueel te kunnen bewegen. Zo kunnen ze volledig vrijstaand opgesteld worden of zelfs aan een dun draadje hangen tijdens het 'vliegen'. Soms was het een flinke uitdaging om de benodigde techniek in de kleine elfenlijfjes te persen.

Het bedrijf V.P. Productions uit de VS leverde een aantal van de dieranimatronics, zoals de beer in het Wonderwoud.

In de attractie zijn te vinden:

• 36 grote elfen
• 12 kleine elfen
• 12 bosgeesten
• 36 beesten
• 2 bewegende bomen
• 11 trollen
• 2 feeën

De figuren maken géén geluid, zodat de soundtrack van de attractie, net zoals bijvoorbeeld in Carnaval Festival, uitsluitend bestaat uit de muziek, in het geval van Droomvlucht wel nog aangevuld met het gepuf en gesis van het transportsysteem. Dit creëert een filmische sfeer waarin de bezoeker vooral een observator op afstand is. In 2013 vond de Efteling het nodig om daar verandering in aan te brengen en voegde men een joelende slingertrol toe in het Zompenwoud, maar kwam hier tien jaar later weer op terug - de trol is sindsdien ook stil.

Geureffecten

Erg kenmerkend voor de beleving van Droomvlucht zijn ook de geureffecten die ingezet worden. De zoete, weeïge bloemengeur doet denken aan potpourri of zelfs wc-verfrisser. In Dromerijen is een 'huisparfum' te koop dat beweert de geur van de Elfentuin te zijn.

Mist

Op verschillende plaatsen in Droomvlucht speelt mist een grote rol in het decor. Het benadrukt het zweef- en droomthema. Hiervoor is op basis van de producten van het Californische MeeFog (voor o.a. landbouwtoepassingen) een systeem geïnstalleerd dat onder zeer hoge druk water op een hard oppervlak laat botsen en daarbij uiteenspat in hele kleine 'mistdruppels'.^[18] Het proces veroorzaakt een vrij luid sissen. De eerste decennia na opening liet dit systeem een scène als het Kastelenrijk baden in een laaghangende wolkenmist. De laatste jaren (zeker na 2019) zijn er veel problemen met de mistproductie in Droomvlucht, en werkt het belangrijke effect vaak nauwelijks.

Brandveiligheid

Droomvlucht was een uitdaging om brandveilig te realiseren. In het hele gebouw is een sprinklerinstallatie aanwezig. Deze wordt gevoed vanuit een pompput helemaal aan de andere kant van het park aan de Siervijver (later kwam Podium Siervijver bovenop deze put). Omdat je hangt in een gondel, is er veel zelfredzaamheid nodig om bij een ontruiming uit het gebouw te komen. Dat is met de plaatsing van extra vluchtplateaus in 2009 verminderd, maar nog steeds kan het nodig zijn dat je je gondel via een ladder verlaat. De attractie is daarom al vanaf het begin niet toegankelijk voor invaliden.

Transport

Het transportsysteem werd gekozen voordat besloten was welk thema de attractie zou krijgen. Het systeem met de hangende gondels moet de illusie wekken van zweven, iets wat Ton van de Ven heeft geïnspireerd tot de keuze voor een droomthema.

Gondels

In samenwerking met de oorspronkelijk beoogde bouwer CPM werd een nieuw systeem ontworpen van wagentjes met elk twee gondels, waarbij de wagens zichzelf voortbewegen over de baan, en de gondels onafhankelijk naar links en rechts kunnen draaien. Na het faillissement van CPM werd gekozen voor een bedrijf dat ervaring had met de automobielindustrie, Translift. Er waren veel problemen met het transportsysteem tijdens de bouw die uiteindelijk leidden tot een jaar uitstel van de opening van de attractie.

In elke gondel kunnen maximaal drie volwassen personen of vier kinderen. De oorspronkelijk geplande capaciteit voor de attractie was 2000 personen per uur, maar dat werd vroeg in het ontwerpstadium al bijgesteld naar 1800 per uur. Bij opening in 1993 werd het getal bij lange na niet gehaald en lag de capaciteit rond de 1000 bezoekers per uur. Lange wachtrijen tot ver over het plein voor de attractie waren een alledaags tafereel. Een jaar na de opening, in april 1994 werd de capaciteit met 30% verhoogd door het aantal gondels uit te breiden van 21 naar 28 stuks, waardoor de capaciteit met dertig procent toenam tot 1400 à 1500 bezoekers per uur.

Er zijn 28 voertuigen met aan elk twee gondels. De gondels zijn aan elkaar verbonden met een koppelstang, hangen aan een eigen tandwielkast en lopen over de baan met twee loopwielen. De voertuigen hebben mechanisch geleide wielen aan de binnenzijde van de sporen die zorgen dat ze midden in de baan blijven hangen. Aandrijving geschiedt door servomotoren met een vermogen van 2,2 kW. Elk voertuig heeft een eigen besturingskast, ze communiceren met de centrale aansturing en kunnen hun eigen snelheid bepalen en zo afstand houden tot hun voorganger als ze te dicht in de buurt van het volgende voertuig komen op de in blokken verdeelde baan.^[14]

Omdat de gondels per twee aan een wagen hangen, is het zicht in de tweede gondel per saldo minder dan dat in de voorste. Zolang ze zijwaarts kijken is er uiteraard geen probleem, maar op de stukken waar de gondels voorwaarts gericht zijn zit de tweede gondel toch voornamelijk tegen de eerste aan te kijken, waardoor die een duidelijk mindere beleving heeft. Een ander nadeel van het transportsysteem is de weinig soepele individuele voortdrijving van de wagens. De motor boven je hoofd maakt tijdens de rit flink sissende, steunende en piepende geluiden waardoor de illusie geweld aangedaan wordt.

Baan

De baan werd gebouwd door BHS uit München. Hij is totaal 425 meter lang en begint op 2,7 meter hoogte bij de instap. Daar is de snelheid 1,8 km per uur. De steilste klim is 12,9% genomen, de steilste daling is 5,2%. De baan bereikt zijn hoogste punt bovenaan het Zompenwoud op 12,5 meter. Tijdens de afdaling van 3,3% maakt hij in totaal drie windingen met een diameter van 17 meter, waarbij een snelheid van 18 km/u bereikt wordt.^[19]

Op 28 oktober 2011 worden er bij een routinecontrole haarscheurtjes in de baan aangetroffen. Daarop besluit de Efteling om de attractie onmiddellijk te sluiten tot zwakke delen van de baan zijn hersteld. Twee weken later gaat Droomvlucht weer open.^[20] Een en ander wordt definitief aangepakt tijdens de renovaties van 2013 en 2023.

• Voertuigen Droomvlucht
• 

  Zij-aanzicht van het oorspronkelijke Translift-voertuig

• 

  Detailtekening van de voertuigen

• 

  Het aandrijfmechanisme

• 

  Achterzijde van een voertuig, met de werkverlichting aan

Vluchtroutes

In geval van een ontruiming kunnen de gondels, als er nog stroom is, zelfstandig doorrijden naar één van de donkere tunnels tussen de scènes. Hier houden ze halt en kunnen bezoekers de nooduitgangen aldaar gebruiken; hekken komen omhoog om inloop in de scènes tegen te gaan.

De vluchtroutes in de verbindingstunnels bleken minder goed bruikbaar als de gondels niet meer naar de evacuatieplaatsen kunnen bewegen. Dit bleek wel bij een incident op 30 april 2007: na een kleine brand veroorzaakt door kortsluiting in één van de gondels, zitten sommige bezoekers bijna anderhalf uur vast.^[21] Droomvlucht voldoet daarmee niet meer aan de moderne veiligheidsnormen. Om dit op te lossen worden overal in de scènes waar de gondels voorbij komen loopplateaus of mechanisch beweegbare catwalks geplaatst, zodat ook als de gondels in de scènes blijven hangen, bezoekers kunnen uitstappen en de attractie wandelend kunnen verlaten.

Toegankelijkheid

De attractie is al vanaf de opening niet toegankelijk voor gehandicapten. Bij de opening werd hiervoor als reden gegeven dat het transportsysteem stilgezet moest worden voor het instappen, en het daarna weer opstarten kostte zoveel tijd dat de attractie zo niet goed kon draaien. Men beloofde echter wel zich in te spannen om hier een oplossing voor te vinden.^[7]

Op een later moment werd de gecommuniceerde reden voor de ontoegankelijkheid aangepast. De reden die nu wordt gegeven door de Efteling is nog steeds dat de loopband lastig is, maar ook dat je in geval van nood via een smalle trap of ladder de attractie moet kunnen verlaten, en het is voor personeel niet haalbaar om in geval van nood iedereen hierbij adequaat te assisteren.^[22]

Het is pijnlijk dat uitgerekend de meest populaire attractie, als één van de weinige attracties van een dagje Efteling niet toegankelijk is voor de minder valide medemens. Wel is sinds april 2018 voorzien in een alternatief: gehandicapte bezoekers kunnen de Virtuele Droomvlucht bezoeken, een virtual-reality-vlucht door de attractie.

Muziek

De muziek die in de attractie te horen is, is van de hand van de bekende componist Ruud Bos, die voor de Efteling eerder al bijvoorbeeld de muziek voor Fata Morgana had geschreven. Na het maken van een demo kon hij ook daadwerkelijk al een paar ritten in de toekomstige attractie maken voordat hij zijn definitieve compositie opstelde.

Hij maakte voor elk van de vijf scènes een eigen compositie met dezelfde naam als de scène: Kastelenrijk, Elfentuin, Wonderwoud, Zompenwoud en Hemelburchten. Daarnaast is er een kort stuk te horen in de Sterrentunnel. Er is enige kruisbestuiving tussen de motieven van de verschillende stukken - zo is het hoofdthema van Hemelburchten in feite een variatie op de tweede helft van de Elfentuinmuziek, zijn in de Elfentuin dan weer enkele tonen uit het Wonderwoud te horen, en zijn de twee Woudmelodieën sterk verwant.

Vanwege het beperkte budget was de bezetting wel een stuk kleiner dan bij Fata Morgana. Bos zegt daarover:

Ik heb bijvoorbeeld de hoorn wel vier keer ingedubt. Een beetje op een kunstmatige manier heb ik dat groot gemaakt. Alleen het strijkorkest is wel volledig. Voor de trollen heb ik dacht ik ook een synthesizer gebruikt.^[23]

De pianosolo in één van de stukken is door Bos zelf ingespeeld.^[24]

Alle nummers met uitzondering van het Sterrentunnel-geluid werden opgenomen op het album De Mooiste Efteling Melodieën dat een jaar na opening van de attractie verscheen en ook alle tracks uit Fata Morgana bevatte. Alle muziek is ook terug te vinden op Betoverende Efteling Melodieën (2012). De tracks staan niet in de attractievolgorde. Op de 2018-versie is een mix gemaakt van de thema's. Andere cd's als Wonderlijke Muziek van de Efteling bevatten slechts twee composities van de attractie: Kastelenrijk en Wonderwoud. Om het einde van de renovatie 2023 luister bij te zetten werd er op streamingdiensten een Droomvlucht-EP gepubliceerd met alle muziek van de attractie, de Sterrentunnel incluis, in geremasterde versie.

Water

Water is een centraal thema in de attractie. In elke scène wordt wel iets met water gedaan. Het begint al in het Kastelenrijk, dat twee kleine en drie grote watervallen telt. In het Wonderwoud naast een vijver twee prominente watervallen te zien: één bij het douchende bosgeestje en de andere bij de Pepper's Ghost van de fee. Hier stroomt al meer water overheen dan in het Kastelenrijk. De Elfentuin heeft een grote vijver middenin de scène, en één waterval, de grootste van de attractie. Hier stroomt per uur net zoveel water overheen als de twee uit het Wonderwoud bij elkaar.

Bij de Hemelburchten uiteraard geen vijvers, maar aan de zijkant van de scène wordt water verneveld om zo mist te produceren. In het Zompenwoud staat een bosven in het middelpunt van de scène, alwaar enkele trollen een bad aan het nemen zijn. Alsof dat nog niet nat genoeg is, worden ze vanuit het plafond continu beregend door een lentebui.

Media en entertainment

• In 1992 werd de documentaire Dromen met Open Ogen uitgebracht. De documentaire werd vertoond in de wachtrij van de nog gesloten attractie, en werd op televisie uitgezonden door de TROS. Later werd de documentaire ook op video en dvd (2002) uitgebracht.
• De mini-musical Dromen met je Ogen Open werd op drukke dagen in de wachtrij van Droomvlucht opgevoerd, en werd uitgebracht op cd.
• De bedrijfsfeesten in de feestzaal die rond 2009 tijdens parkopenstelling gehouden werden, waren te bezoeken via het pad naar de nooduitgang van de zaal, dat toen nog rechts van de grote gevel lag. Gasten die via deze, weinig magische, route aan kwamen werden opgewacht door entertainment in Droomvluchtstijl.
• Hobbyboek Efteling Droomvlucht in Fimoklei uit 1999 beschrijft hoe je zelf figuren uit de attractie kunt kleien, en is geïllustreerd met ontwerpen van Ton van de Ven.
• In 2011 vormde de attractie de basis voor de musical Droomvlucht, een grootschalige productie van Joop van den Ende.
• Alessio Castellani heeft de personages van Droomvlucht uitgewerkt tot de Droomvlucht-cartoons die sinds 2018 verschillende soorten merchandise sieren.

Attracties

Fantasierijk: Symbolica·Fabula·Aquanura Marerijk: Sprookjesbos·Carrouselpaleis (Stoomcarrousel en Diorama)·Stoomtrein·Droomvlucht·Raveleijn·Villa Volta·Kindervreugd·Volk van Laaf (en Monorail)·Anton Pieckplein·Efteling Museum Reizenrijk: Carnaval Festival·Vogel Rok·Sirocco·Archipel·Kleuterhof·Kinderspoor·Pagode·Gondoletta Ruigrijk: Game Gallery·Halve Maen·Oude Tuffer·Stoomtrein·Nest!·Python·Joris en de Draak·De Vliegende Hollander·Baron 1898 Anderrijk: Danse Macabre·Piraña·Fata Morgana·Max & Moritz Voormalig: Speeltuin (1951-1989)·Kinderbad (1952-2002)·Zwembad (1953-1988)·Kanovijver (1953-2005)·Roeivijver (1954-2010)·Rolschaatsbaan (1957-1965)·Kleuterhof (1960-1989)·Veulenweide (1964-1984)·Waterorgel (1966-2010)·Wankelbrug (1976-1989)·Spookslot (1978-2022)·Radiografisch Bestuurbare Bootjes (1980-2005)·Polka Marina (1984-2020)·Bob (1985-2019)·Monsieur Cannibale (1988-2021)·Game Gallery West (1990-1993)·Pegasus (1991-2009)·Avonturen Doolhof (1995-2021)·Kinder Winter Wonderland (winters 1999-2013)·IJspaleis (winters 1999-2020)·PandaDroom (2002-2019)·'t Hijgend Hert (winters 2002-2020)