| Monsieur Cannibale | |
|---|---|
 | |
| Monsieur Cannibale te midden van de potten | |
| Locatie | Reizenrijk |
| Type | Theekopjesmolen |
| Ontwerp | attractie Henny Knoet, dak Michel den Dulk |
| Bouwer | MACK Rides |
| Geopend | 3 mei 1988 |
| Vernieuwd | 14 apr 2002 |
| Gesloten | 5 sept 2021 |
| Thema | Afrikaanse kannibaal |
| Muziek | Gérard Gustin, zang Sacha Distel |
| Figuren | 2 |
| Kosten | ƒ 1,5 miljoen |
| Ritduur | 2:20 of 3 minuten |
| Aantal treinen | 12 kookpotten |
| Capaciteit | 1200 per uur |
| Opvolger van | Kikkerfontein |
| Opgevolgd door | Sirocco |
| Attracties | |
Monsieur Cannibale was een attractie in het Reizenrijk waarin bezoekers plaatsnamen in gekleurde kookpotten, die daarna snel rondjes draaiden rondom een grote figuur van een kannibaal. De attractie was vooral bekend door het gelijknamige nummer van Gérard Gustin dat bij de attractie speelde.
Op 5 september 2021 was de attractie voor het laatst in deze vorm geopend; daarna werd hij geherthematiseerd naar de verhalen van Sindbad de Zeeman onder de nieuwe naam Sirocco.
Inhoud
Omschrijving
Op het plein van Reizenrijk, tegenover de ingang van Carnaval Festival, was Monsieur Cannibale te vinden. Op een plateau van 14 meter doorsnede stonden 12 blauwe, rode en gele ketels, elk met een lachend gezicht, die per drie stuks op een kleiner draaiend plateau stonden. Drie van de ketels stonden niet op een kleiner plateau en draaiden dus rustiger. Door middel van tandwielen draaiden de plateaus met de kookpotten tegen de draairichting van het grote plateau in. De ketels zelf waren met de hand te draaien, waardoor er met wisselende snelheden in verschillende richtingen over het grote plateau kon worden bewogen, naar gelang men de ketel draaide en welke ketel men op het plateau gekozen had.
In het midden van het grote plateau stond het drie meter hoge beeld van meneer de kannibaal zelf. Gezeten op een tamtam, omringd door vegetarische lekkernijen en in de aanwezigheid van een kleiner blank mannetje dat eveneens een koksmuts droeg, volgde de kannibaal de bezoekers door in rustig tempo mee te draaien om z'n eigen as. Tijdens de rit was de 1985-versie van het nummer "Monsieur Cannibale", gezongen door Sacha Distel, te horen.
De ingang van de attractie was aan de rechter kant, tussen twee met tribaal en enigszins gepolychromeerd houtsnijwerk gedecoreerde palen die gekroond waren met een klein rieten puntdakje. Deze palen droegen het attractienaambord, gevat in een bamboeconstructie. De wachtrij, omgeven door bamboe afzettingen en beschut met tentdoek, liep vervolgens achterom de molen heen, met een instap meer naar links. Daar vlakbij was ook de uitgang, die uitgaf op het plein. Tussen de in- en uitgang was het controlehokje, vormgegeven als een Afrikaanse hut die deels uitgespaard in het grote rieten dak omhoog stak. Om de attractie heen was een waterpartij met rotsblokken aangelegd, waar de wachtrij als een soort brug ook doorheen voerde. De beplanting was exotisch met onder andere grote yucca's.
Per rit konden tot 60 bezoekers plaatsnemen in de kookpotten. Op drukke dagen draaide de attractie steeds 2 minuten en 20 seconden, waarna het liedje ook werd afgekapt. Wanneer het wat rustiger was draaide de molen wat langer, en maakte de attractie het hele liedje af. De capaciteit was op drukke dagen ongeveer 1200 bezoekers per uur.
Tijdens de Winter Efteling kregen de kannibaal en zijn maatje winterkleding aan in de vorm van een witte berenmuts en bontjassen. De kannibaal had een bontjas met tijgerprint, de koksmaat droeg een witte.
De kannibaal, de trommel en de potten onder het dak
Het beeld van de kannibaal en zijn maatje
De ligging van de attractie op het Reizenrijkplein
Elke kookpot had een groot gezicht
Fruit, potten en etnografica boven het controlehokje
Operatorruimte
De wachtrij liep om de attractie heen
Verlichting bij avond
De kannibaal en zijn maatje met winterse kledij in 2011
Geschiedenis
Themakeus en ontwerp
De Efteling zocht naar een invulattractie om iets nieuws te hebben voor seizoen 1988. Als locatie werd de plek tegenover Carnaval Festival aangewezen, om zo ook wat meer bezoekers richting Café-Restaurant te trekken.[1] Voor deze plek was men sinds 1984 al bezig met verschillende vormen van een idee van Carnaval Festival-ontwerper Joop Geesink, Jungle Symfonie, maar deze hebben het dus niet gered.
Het attractietype van Monsieur Cannibale (dat over het algemeen 'de theekopjes' wordt genoemd, omdat de meeste varianten worden gethematiseerd als zodanig) is afkomstig van het Duitse MACK Rides. De aankleding komt van de Efteling zelf en is ontworpen door Henny Knoet. Hij ontwierp drie varianten, waaronder ook een Franse politieagent die te midden van ronddraaiende autootjes stond. De voorkeur bij de directie ging uit naar de versie met de kannibaal en de kookpotten.
Over het ontwerp zegt Henny Knoet in een personeelsuitgave in 1988:[2]
Direct vanaf de ingang wordt de bezoeker opgenomen in de exotische sfeer. Op de totempalen is de naam Monsieur Cannibale aangebracht, dit alles met materialen die bij het thema passen, zoals riet, bamboe en en tropische houtsoorten. De waterpartij wordt omzoomd met keien en planten. Dienst Buitenobjekten zal zelfs voor echte palmen zorgen.
De ontwerprichting voor deze hoek van het park, meegegeven door de directie, was 'generieke vrolijkheid', aansluitend bij Carnaval Festival. Knoet koos daarom ook voor de vrolijke kleuren van de kookpotten: de insteek was om 'dat wat Carnaval Festival in zijn essentie aan effect teweegbracht uit te laten vloeien in het gebied er omheen'. De materialisering buiten de kookpotten is bewust 'natuurlijk', met hout, bamboe en rotsblokken. Het bamboe bleef niet goed en ging splinteren, waardoor het later vervangen werd door hardhout en kunststof.
Controverse en bouwstop
Toen de keus voor een kannibaal in de lokale kranten verscheen, was deze al direct controversieel. Zowel het Tilburgs- als het Haags Meld- en Registratiepunt Discriminatiezaken diende bezwaar in tegen de bouwvergunning. Een bouwvergunning die de Efteling op dat moment niet eens had aangevraagd (evenals die voor de Trollenkoning en de verbouwing van het Café-Restaurant). De Efteling beweerde dit bewust te hebben gedaan om 'concurrentie niet wakker te maken'.[3] De bouw van alle drie de projecten werd daarop stilgelegd. De fundering was toen al gestort.
De vergunningaanvraag werd alsnog gedaan en de Efteling ging met de Haagse stichting in overleg. Als compromis werden stukjes fruit toegevoegd, als suggestie dat de kannibaal vegetariër zou zijn, en werd een blank figuur naast de kannibaal geplaatst.[4] Een en ander overigens geheel tegen de zin van Knoet.[5] Het Meldpunt was tevreden met deze oplossing, noemde de houding van de Efteling 'constructief' en trok het bezwaar in.[6]
Door de vertraging opende Monsieur Cannibale niet bij de seizoensstart op 31 maart, maar op 3 mei 1988. Hij werd geopend door de toenmalige burgemeester van Loon op Zand Ferdinand Fiévez, die tegelijk het vernieuwde Café-Restaurant opende. Door de controverse werd de centrale figuur (vervaardigd bij Poly-Art in Bergen op Zoom[7]) pas later in het seizoen geplaatst.[5] In de leader van het tv-programma Way of Life, dat in de zomer van dat jaar werd opgenomen in de Efteling, is de splinternieuwe attractie te zien zonder beeld in het midden van de molen.
Naar aanleiding van de opening van Monsieur Cannibale was het Café-Restaurant een jaar lang gedecoreerd in Afrikaanse stijl met de naam Mr. Bongo & Co.. De attractie heeft ƒ 1,5 miljoen gekost.
Ontwerptekening van het figuur, nog zonder blank hulpje
Modelletje van de kannibaal, met cocktailparapluutje
Grondwerkzaamheden in 1987
De attractie in aanbouw in 1988
Opbouw van het ritsysteem
Hijswerk op het plein
Aanleg van de wachtrij
Net geopend, 1988
Overkapping
In de winter van 2002 veranderde het aangezicht van de attractie flink: ze werd overkapt met een rieten dak, naar ontwerp van Michel den Dulk. Op 14 april heropende de attractie in overdekte vorm. Sindsdien draaide de figuur van de kannibaal ook om zijn eigen as. Ook Henny Knoet maakte een ontwerp voor het dak, groter en gedekt met exotische bladeren, omhoog gehouden door een grote vork met daarop een kluif gespietst. Dit zou te duur worden. Knoet vond het nieuwe dak niks, hij vond zijn 'heel karikaturale' oplossing beter omdat die het 'stereotype beeld' beter zou ondersteunen.[5]
De muziek van Monsieur Cannibale was vroeger al van een afstand te horen. Sinds het aanbrengen van de overkapping beperkte het nummer zich tot enkel de attractie en het plein.
Hernieuwde controverse over thema
Nadat er tijdens het ontwerp dus al wat discussie was over het vermeende stereotype, discriminerende of zelfs racistische karakter van de centrale kannibaalfiguur, bleef het tot 2014 betrekkelijk rustig rond de attractie. Sinds dat jaar stak de discussie van tijd tot tijd de kop op. Zo schreef reporter Gisela Williams van de Amerikaanse krant The Wall Street Journal in dat jaar dat het om een discriminerend tafereel met een walgelijke weergave van zwarte mensen zou gaan.[8] Later in 2014 betitelde de Nederlandse documentairemaakster Sunny Bergman Monsieur Cannibale als "een perfect voorbeeld van racistische denkbeelden in onze moderne cultuur". Ook in 2016 waren er kritische geluiden te horen, evenals rond de opening van het vernieuwde Carnaval Festival in mei 2019. Bij deze attractie werden bij de grote renovatie veel aanpassingen gedaan om de stereotype uitbeeldingen van gekleurde figuren af te zwakken. In juni 2020, in het kader van de internationale Black Lives Matter-betogingenreeks, werd er zelfs door een tweetal activisten kort even gedemonstreerd bij de attractie.[9] De Efteling reageerde dit keer over de controversiële figuur met: "Het is geen reallifesituatie. Die hoor je ook niet te vinden in de Efteling"; op sociale media ging de discussie nog een paar weken door.
De reactie van de Efteling hierop was dat men met Monsieur Cannibale niet wil generaliseren, maar juist (cartooneske) karakters uitbeeldde. Wel heeft men aangegeven aanpassingen aan de attractie te overwegen, en zulke aanpassingen mee te nemen bij ‘een toekomstig groot onderhoud’.
Latere aanpassingen
- Vanaf 2005 werd de muziek onderbroken door een trommelgeluid bij het starten en stoppen van de rit.[10]
- In mei 2012 kreeg de attractie een grote renovatie en werd de rieten dakbedekking vernieuwd.
- In 2016 werden er veiligheidswaarschuwingen in de attractie aangebracht, waaronder een grote sticker over de draaischijf in het midden van iedere pot.
- Tijdens de coronacrisis van 2020 en 2021 werd de draaifunctie van de kookpotten uitgeschakeld, zodat de potten voortdurend in dezelfde vaste positie op de draaiende schijf bleven staan. Op die manier kon gegarandeerd worden dat de in- en uitgangen van de potten ver genoeg uit elkaar bleven staan om bezoekers anderhalve meter afstand te laten houden.
- In 2021 werd één van de twaalf kookpotten vervangen door een grote blauwe kist. De pot werd weggehaald ter voorbereiding op een ombouw. Zo kon men het technische mechanisme inspecteren.
Sluiting en ombouw
De hierboven beschreven controverse was de reden, en de aanstaande ontwikkeling van Strookrijk de aanleiding, om de attractie per 5 september 2021 te sluiten. Op 6 september startten de sloopwerkzaamheden. De Efteling zat al langer met het controversiële thema in de maag, en de aanloop naar dit geplande nieuwe parkdeel zou langs de kannibalenmolen lopen. Monsieur Cannibale en het achtergelegen Kinder Avonturendoolhof werden omgebouwd naar het thema van Sindbad de Zeeman om zo aan te sluiten bij de tegenovergelegen Vogel Rok. De attractie blijft qua techniek gelijk, en ook het grote rieten dak is behouden. De kookpotten zijn vervangen door schuitjes die een woeste storm trotseren. Onder de nieuwe naam Sirocco opende de vernieuwde attractie op 26 januari 2022.
Wetenswaardigheden
- De pelikaanfontein die nu op het Carrouselplein in Marerijk staat, stond tot 1984 ongeveer op de plaats waar vanaf 1988 Monsieur Cannibale zijn kookpotten had. Van 1984 tot 1987 stond hier de Kikkerfontein.
- De machineruimte van Monsieur Cannibale lag onder de attractie. In de bedieningscabine was een luik dat toegang gaf tot de kelder en de motoren onder de attractie.
- ↑ De Vijf Zintuigen: Interview Ruud de Clercq, 26 mei 2011
- ↑ 'Monsieur Cannibale', Efteling Nieuws (personeelsuitgave), maart 1988
- ↑ 'Efteling', Limburgs Dagblad, 23-01-1988
- ↑ Henk vanden Diepstraten: 'De Efteling/Kroniek van een Sprookje' (2002), Tirion, pag. 145
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Eftelist: Uit de gesprekken met Henny Knoet (augustus 2013)
- ↑ Brief Haags Meld- en Registratiepunt Discriminatiezaken aan gemeente Loon op Zand, voorjaar 1988
- ↑ Eindhovens Dagblad: Bouwer vindt het jammer dat Monsieur Cannibale is uitgekookt (24 juli 2021)
- ↑ The Wall Street Journal: Efteling, a European alternative to Disney (30 jan 2014)
- ↑ Looopings.nl: Efteling-bezoekers demonstreren bij omstreden attractie: 'Monsieur Cannibale is racisme' (7 juni 2020)
- ↑ Eftelist: TR 23 juli 2005