Sindbad de Zeeman, of Sinbad de Zeeman is de hoofdpersoon en verteller van zeven verhalen uit de verhalenbundel Sprookjes van 1001 Nacht. Elk van die verhalen gaat over één de reizen van Sindbad, die overigens koopman en niet zeeman van beroep is.
In de Efteling zijn de onderdelen van de Wereld van Sindbad gebaseerd op deze verhalen, soms concreet, meestal abstracter.
Sindbads reizen
De serie Sprookjes van 1001 Nacht uit het Midden-Oosten is een raamvertelling die draait om de vertelster Sjeherazade, die elke nacht verhalen moet blijven vertellen aan een koning om te zorgen dat ze in leven blijft. Dat weet ze flink vol te houden, in totaal wel duizend en één nachten. In de 536e van die nachten komt ze toe aan Sindbad.
Ook hier is weer sprake van een geneste vertelling. Het verhaal begint met een kruier Sindbad die even uitpuft in een steegje in Bagdad en zich beklaagt over het zware werk. De eigenaar van het nabijgelegen huis, een rijke koopman toevallig ook Sindbad geheten, hoort dit en nodigt hem binnen. Vervolgens vertelt Sindbad de handelaar verspreid over verschillende avonden, aan Sindbad de kruier zijn fantastische belevenissen op de zeven grote reizen die hij maakte.
Sindbad is zelf zoon van een schatrijke koopman, maar verkwanselde zijn georven geld snel aan grote feesten. Hij besluit ook handelaar te worden en scheept in havenstad Basra in voor een (eerste) handelsreis. Hij komt op een eiland dat een grote vis blijkt en redt op een ander eiland de merrie van een koning. Die maakt hem schatrijk. Als rijk man keert hij terug naar Bagdad.
Sindbad hoeft eigenlijk nooit meer te werken, maar omdat hij zich verveelt gaat hij toch weer op een tweede reis. Per ongeluk wordt hij door de bemanning van zijn schip achtergelaten op een eiland. Hier blijken reuzenvogels te wonen, Rokken. Die voeren hun jongen met olifanten. Hij bindt zich vast aan de poot van een Rok en maakt zo een duizelingwekkende vlucht. Daarna belandt hij in een dal vol grote slangen en diamanten. Handelaren gooien schapen in de kloof, zodat de diamanten in hun vacht blijven steken, waarna roofvogels ze oppakken uit de kloof. Sindbad bindt zich aan zo'n karkas vast, ontsnapt uit de kloof en keert terug naar Bagdad, nog rijker dan ooit dankzij de vele diamanten die hij meenam.
Hij blijft op reis gaan omdat hij zich verveelt. Tijdens zijn derde reis strandt Sindbad wederom op een eiland, schakelt een cycloop uit en weet aan slangen te ontsnappen door zichzelf in te pakken met hout. Een schip redt hem - het schip dat hem achterliet op zijn tweede reis en nog al zijn handelswaar bij zich had die Sindbad met grote winst verkoopt.
Op zijn vierde reis belandt Sindbad op een eiland waar hij aan kannibalen ontsnapt en uiteindelijk door het uitvinden van een handige stijgbeugel in het gevlei komt bij de koning. Die laat hem trouwen met zijn dochter. Helaas blijkt op het eiland de traditie dat als je partner overlijdt - wat met Sindbads vrouw gebeurt - ook jijzelf levend begraven wordt in een massagraf. Hij vindt een uitweg met veel van de juwelen die aan de doden zijn meegegeven, en keert nog weer rijker terug naar Bagdad.
Tijdens de vijfde reis komt zijn scheepsbemanning een witte bal tegen, wat het topje van een Rokei blijkt te zijn. Hij probeert ze te waarschuwen maar de bemanning breekt het ei en eet het kuiken op - tot ongenoegen van de moeder, die het schip tot zinken brengt. Sindbad strandt op een eiland en wordt belaagd door een boze geest die op zijn schouders zit en zich rond zijn nek klemt, die hij uiteindelijk dronken weet te voeren. Hij komt nog in een stad die wordt geterroriseerd door apen en keert dan weer huiswaarts.
Ook bij de zesde reis belandt Sindbad op een eiland en bouwt een vlot van hout om via een beek bij de bewoonde wereld te komen. Het hout blijkt duur sandelhout en ook nu is hij weer rijker dan ooit.
Enige tijd staat Sindbad het reizen tegen, maar na verloop van tijd keert het verlangen toch weer terug voor de zevende reis. Hij belandt in een stad en trouwt daar een vrouw, maar naar blijkt krijgen de mannen in de stad periodiek vleugels. Alle inwoners van de stad behalve Sindbad en zijn vrouw zijn boze geesten (djinni). Hij verkoopt al zijn bezittingen en reist snel terug naar Bagdad. In een variant op dit verhaal moet Sindbad op olifanten jagen, hij wordt door de olifantenkoning naar het olifantenkerkhof gebracht, zodat hij aan heel veel ivoor komt wat hij verkoopt en nog rijker terugkeert naar Bagdad.
Na deze zeven verhalen zijn Sindbad de handelaar aan Sindbad de kruier goede vrienden die vaak in elkaars gezelschap zijn.
- Meer illustraties van Pieck voor Sindbad
Een rok-ei, tweede reis
Het massagraf in de vierde reis
Sindbad aan een vliegende man, zevende reis
In de Efteling
Alhoewel de verhalen uit 1001 Nacht ook veel invloed hebben gehad op bijvoorbeeld Fata Morgana, vinden we het personage Sindbad en diens verhalen in de Efteling terug in de Wereld van Sindbad in hoe kan het ook anders, het Reizenrijk. Dit begon in 1998 met de op zichzelf staande attractie Vogel Rok. Sinds 2022 is dit themagebied uitgebreid tot de 'Wereld van Sindbad' waar ook attracties Archipel en Sirocco deel van uitmaken.
De attractie Vogel Rok is gebaseerd op de tweede reis van Sindbad. Hierin zijn veel elementen uit het verhaal te zien, zoals een olifantenkarkas, rokei, slang, roofvogels en diamanten en natuurlijk de Rok zelf, niet in de laatste plaats in de vorm van de enorme vogel voor de ingang. Heel concreet wordt de uitbeelding het station van de attractie, waar een schilderij door Ton van de Ven hangt van een Sindbad met grijze baard die zich heeft vastgebonden aan een vliegende Rok, alsof zijn leven ervan afhangt - wat ook zo is. In de vijfde zeereis komt de Rok ook voor, maar elementen uit dit verhaal zijn verder niet concreet te zien in de attractie.
De in 2022 toegevoegde attracties Sindbad en Archipel beelden in tegenstelling tot Vogel Rok geen specifiek onderdeel van de verhalen uit maar meer algemene motieven die erin terugkeren. Stormen, handelswaar, schipbreuken en eilanden komen in de verhalen veelvuldig terug en dit is wat je ziet in de attracties. Als jongeman staat Sindbad hier op zijn boot, die aangemeerd ligt bij het strandje voor Sirocco. Onder zijn reisbepakking bevindt zich een staartveer van Vogel Rok. Het is dus kennelijk de Sindbad na zijn tweede reis, maar wel een die er zeer veel jonger uitziet dan degene die aan de poot van Rok gebonden is in het achtbaanstation. Een close-up van het bovenlichaam van deze Sindbad siert de cover van Fotoboekje 2022.
Bij Sirocco is Sindbad ook te horen. Via zijn stemgever Ara Halici heet hij de reizigers welkom en waarschuwt hen te blijven zitten. In de Making-of van de Wereld van Sindbad is hij ook te horen met een aantal verhaalfragmenten.
Het themagebied werd in 2023 gecompleteerd met het restaurant Kashba, gevestigd in het aloude Café-Restaurantgebouw. Dit zou de thuishaven zijn waar Sindbad tussen zijn reizen weer tot rust komt en zijn handelswaar op de markt brengt. Hier vinden we algemeen oriëntalistische kenmerken, maar geen concrete of indirecte verwijzingen naar Sindbads reizen.
In Eftelingse media
- In april 1998 verscheen in de serie boekjes van de Efteling Club, die aan alle leden werden toegezonden, Het Geheim van Vogel Rok. Dit is een weergave van de Tweede Zeereis.
- In het groene Efteling-sprookjesboek En ze leven nog lang en gelukkig (2019) is een bewerking van dit verhaal door Ad Grooten opgenomen, met op een dubbele pagina het schilderij uit de stationshal van Vogel Rok afgebeeld. Het is ook opgenomen in De Efteling Sprookjes Omnibus uit 2022.