Vogel Rok

Vogel Rok
De in- en uitgang van Vogel Rok
Locatie	Reizenrijk
Type	dark-coaster, overdekte stalen achtbaan
Ontwerp	baan Lex Lemmens, thema Ton van de Ven
Bouwer	Vekoma, IBC Heijmans
Geopend	9 april 1998
Thema	Sprookjes van 1001 Nacht
Verhaal	De tweede zeereis van Sindbad de Zeeman
Muziek	Ruud Bos
Figuren	23 vogels
Kosten	ƒ 28 miljoen
Hoogste snelheid	65 km/u
Hoogste punt	20 meter
Baanlengte	643 meter
Langste daling	19 meter
Ritduur	1:31 minuten
G-krachten	3.2 +
Aantal inversies	0
Aantal treinen	3 treinen met 6 coaches
Capaciteit	1600 per uur
Minimumlengte	1,20 meter
Attracties

Vogel Rok is een volledig overdekte achtbaan in het donker in het Reizenrijk. De baan ligt in een 3.000 vierkante meter groot gebouw aan de noordoostelijke rand van de Efteling. De achtbaan is gebouwd door Vekoma, model Custom MK-900, en gaat niet over de kop. Van bovenaf gezien heeft de rit de klassieke vorm van een achtbaan: een achtje.

De attractie is gethematiseerd op basis van ontwerpen van Ton van de Ven naar het mythologische fabeldier uit het verhaal De tweede zeereis van Sindbad de Zeeman uit de verhalenbundel van de Sprookjes van 1001 Nacht. Een Rok is een grote vogel met het lichaam van een reusachtige adelaar en de kracht van honderd leeuwen. In De tweede zeereis wordt de zeeman Sindbad door de Rok opgetild en voor een lange, avontuurlijke vlucht meegenomen naar het nest van de vogel.

Vogel Rok, de vierde achtbaan die in de Efteling werd gebouwd, opende op 9 april 1998. De eerste ideeën voor een achtbaan door het donker dateren al uit de jaren zestig, maar de wezenlijke plannen voor Vogel Rok werden pas in 1996 gepresenteerd nadat voorstellen voor onder andere de Python Plus en een kopie van de Eurosat van MACK Rides niet doorgingen. Vogel Rok vergde een investering van ƒ 28 miljoen. Daarmee was het op dat moment de duurste attractie die het park ooit gebouwd had. De attractie werd na vier jaar aan voorbereiding gebouwd in negen maanden tijd.

De ingang, waarvan de voorgevel voorzien is van een reusachtige vogel waar je tussen de poten doorloopt, is gelegen tussen het Café-Restaurant en Carnaval Festival aan het Reizenrijkplein. De tweeëntwintig meter lange, negen meter hoge vogel is zo groot dat deze een plaatsje heeft bemachtigd in het Guinness Book of Records.

Omschrijving

Wachtrij en station

De kop van Vogel Rok: De nek beweegt rustig heen en weer waardoor het lijkt of Rok om zich heen kijkt

Onder de Rok doorgelopen kom je bij deze splitsing tussen de in- en de uitgang van de attractie.

Rok-schedel in de wachtrij

Eenmaal onder de poten van de grote Vogel Rok door ga je door een tunneltje en sta je meteen weer in het daglicht. Vanaf een houten vloer heb je hier uitzicht op een binnenplaats met een watervalletje, enkele struiken en de schedel van een Rok. Het iets wat troosteloze tuintje ligt tussen sfeerloze kale muren ingeklemd. Aan de overkant is een zelfde houten vloer te zien (een nooduitgang), een dienstingang en stalen hekken.

Je komt bij de eigenlijke entree van het attractiegebouw die is vormgegeven als de ingang van een grot. Ervoor staat een bot met een meetlat. Hier kunnen kinderen zich opmeten, want Vogel Rok heeft een lengterestrictie van 1,20 meter. Binnen in de grot vervolgt de route zich naar links. Er zijn olifantenbotten in de rotswanden te vinden die gebruikt worden voor de schemerige verlichting in deze donkere spelonk. Wie goed kijkt ziet dat er zelfs een compleet karkas in de gang is verwerkt. Dit is een karkas van de olifanten waarmee een Rok volgens het verhaal zijn jongen voedt. Via enkele openingen is de actiefotobalie al te zien die we zullen passeren bij het verlaten van de attractie na de rit.

Na de grot volgt de route naar rechts, waar we in een hal komen. De gestucte muren hebben bollampen aan toortsen, een poort met een ezelsrugboog en de vloer is met Oosterse tegels betegeld. Boven de poort is een nest te zien met een enorm ei, rechts erachter ziet men nog net de controleruimte. In de volgende ruimte is de ingang voor rolstoelgebruikers. De route voor andere wachtenden volgt de trap op, aan de linkerkant. Via deze trap en een klein halletje lopen we over de baan heen.

Als we dan rechts gaan lopen we de trap weer af. We komen in de instaphal. De hal is een grote en hoekige ruimte in een zeer andere stijl dan de wachtrijen waar we zojuist door gepasseerd zijn. Hierdoor biedt de instaphal een wat rommelige aanblik. De muren zijn blauw, met textiel gedrapeerd en voorzien van decoratieve krullen. Er is een ruime, turquoise meandering die alleen op drukke dagen gevuld is. Aan de overzijde van het spoor hangt een schilderij van Sindbad de Zeeman, bungelend aan de poot van een vliegende Vogel Rok, de meest expliciete verwijzing naar het verhaal van de attractie.

Aan het plafond, dat uit een soort gaas bestaat waarachter alle ventilatiesystemen zichtbaar zijn, hangen bollampen die vanaf de ingang gezien in hoogte afnemen. Met regelmaat beginnen deze te knipperen terwijl het klappen van vleugels te horen is, culminerend in een ijzingwekkende schreeuw, hetgeen de suggestie van de nabijheid van Vogel Rok opwekt. De vloer is niet afgewerkt.

Wanneer een treintje arriveert worden de hekjes geopend en kan er plaats genomen worden. Na het sluiten van de beugel, en een laatste check van een Eftelingmedewerker (waarvan er om veiligheidsredenen altijd minimaal vier aanwezig zijn in Vogel Rok), vertrekt de trein en gaat daarbij onder het controlehok door.

• 

  Een wegwijzer en verlichting in een olifantenbot

• 

  Het halletje met het ei van Rok

• 

  De instaphal gezien vanaf de trap

• 

  De instaphal met het perron

De rit

De Vlucht van je Leven

Rok op een eiland

Een rit met de achtbaan, waarvan het 643 meter lange traject is ontworpen door Lex Lemmens, duurt ongeveer anderhalve minuut. De vlucht door het duister onderneemt men gezeten in één van de drie bordeauxrode treintjes, die ieder uit zes wagens bestaan waar tot vierentwintig personen in kunnen plaatsnemen. Elk wagentje van vier personen bevat zestien luidsprekers waardoor muziek van componist Ruud Bos tijdens de rit te horen valt. Per zitbankje van twee personen bevinden zich drie kleine tweeters bovenop het karretje. Daaronder zitten drie grotere luidsprekers die de middentonen voor hun rekening nemen. In de stoelen zitten per zitbankje twee grotere subwoofers (van het type 'Butt Shaker', dat vooral trillingen overbrengt) verwerkt. Tijdens de rit maakt men gebruik van het stereo-effect.

De trein gaat langs een groot Rokei en wordt omhoog gevoerd door een zogeheten tyre-driven lifthill, waarbij de karretjes dus met wielen naar boven worden gevoerd in plaats van met een ketting. De trein rijdt door een nevel heen. Op de top van de lifthill zitten we onder het hoogste punt van het dak en zien we vijf vogels die kort uitgelicht worden. Op het dak zijn paarse sterren geprojecteerd. De eerste afdaling vangt aan met een flauwe bocht naar links, waarna we scherp afdalen en meteen gefotografeerd worden voor de actiefoto. Tijdens de vlucht scheer je door de duisternis rakelings onder een zwerm van zestien vogels door. Je vliegt langs een eiland waar een reusachtige Rok zijn vleugels strekt, wordt vervolgens opgeslokt door een reusachtige slang, verwijzend naar het dal der slangen uit het verhaal, en komt in een lasertunnel terecht in een remmenblok. Na een achtbaanritje aan de achterkant van het gebouw kom je in een tunnel van lichtjes, de diamantenvalei, met daarin een lasereffect. Hierna komen we in een remmenblok terecht.

Als er drie treinen worden ingezet moet hier geremd en gewacht worden tot een van de andere treinen in het station de rit gaat maken, maar anders kan er meteen doorgereden worden, de instaphal weer in.

De hoogste snelheid die gehaald wordt is 65 km/u en er wordt een hoogteverschil overbrugd van 20 meter. Als de drie treinen tegelijk worden ingezet, bedraagt de capaciteit 1.600 bezoekers per uur.

• 

  First drop

• 

  Actiefoto

• 

  Remmen halverwege de baan

Uitgang

Nadat de rit overleefd is, stappen de rijders uit aan linkerzijde en verlaten het perron aan de voorzijde door een poortje met ezelsrug, waarbij ze de wachtplek voor gehandicapten passeren. Een korte, niet helemaal rechte gang vergelijkbaar met de wachtrij brengt ze terug naar het grotgedeelte met het olifantenskelet, waarin de actiefotobalie geïntegreerd is. Rechtsafslaand verlaat men de attractie weer langs het tuintje en onder Vogel Rok door naar het Reizenrijkplein.

Geschiedenis

De weg naar een indoor-coaster

Schets voor een achtbaan in thema 'De Jongen die wilde leren griezelen' door Anton Pieck

Space Mountain, de eerste overdekte achtbaan in 1975

Maquette van Eurosat in Europa-Park, gepland voor 1996

Al in de jaren zestig maakte Anton Pieck enkele schetsen voor een overdekte achtbaan met een heksenthema, terwijl Peter Reijnders op zijn beurt destijds plannen had voor een achtbaan met als thema het sprookje De jongen die op reis ging om het griezelen te leren, waarbij het transportsysteem zou bestaan uit bedden. Dat het tot 1998 moest duren voordat Vogel Rok er kwam had met tal van factoren te maken.

Te hoge kosten en technische beperkingen waren op de eerste plaats een excuus waarom een dergelijke attractie nog niet kon verschijnen in die vroege jaren in de geschiedenis van het park. In 1975 opent in het Magic Kingdom van Walt Disney World, Florida, de attractie Space Mountain. De eerste overdekte achtbaan ter wereld is dan een feit en veel parken over de hele wereld volgen. Een indoor-coaster biedt namelijk de mogelijkheid om thematisering, effecten en thrill met elkaar te combineren en staat dus bijna garant voor een populaire attractie om een attractiepark mee aan te vullen.

De eerste achtbaan in de Efteling, de Python, verschijnt in 1981. De attractie betekent een groot succes en andere white knuckle rides kunnen daarom niet uitblijven. Zo verschijnen in de jaren daarna ook een schipschommel (De Halve Maen in 1982), een wildwaterbaan (Piraña in 1983) en een bobslee (Bob in 1985). De achtbanen zorgen echter wel voor problemen met milieuverenigingen en de gemeente. Naar aanleiding van de bouw van de Python en de schipschommel ging de gemeente Loon op Zand duidelijkere afspraken maken met het park over de maximale hoogte, lawaai dat een attractie mag produceren en hoeveel bomen er gekapt mogen worden. Voor de bouw van de Pegasus in 1990 moest de Efteling een lijvig geluidsrapport indienen en aangezien de baan niet boven de boomtoppen uit mocht komen, moest de oorspronkelijk voorziene hoogte worden aangepast. Voor het langer open laten van de lawaaierige Bob op de zomeravonden wordt net op tijd een oplossing gevonden om het aantal decibel onder de geluidsnorm te krijgen, anders was de baan verkocht aan een attractiepark in Engeland.

In 1994 wil de Efteling na enkele rustige attracties als het Volk van Laaf en Droomvlucht toch weer uitpakken met een nieuwe thrillride. De gedachte gaat er eerst naar uit om de Python een nieuw leven te geven door deze uit te breiden en met special effects spectaculairder te maken. Het project, dat bekend staat onder de naam Python Plus, zou daarmee bovendien de achtbaan een nodige onderhoudsbeurt geven. Er werden tekeningen en een maquette gemaakt, de directie onder leiding van directeur Paul Beck was groot voorstander, maar ondanks dat strandde het project uiteindelijk toen het budgettair niet haalbaar leek.

Daarvoor in de plaats kwam het plan voor een indoor-achtbaan die gereed zou moeten komen voor het seizoen 1996. Door de rollercoaster in een overdekte ruimte te bouwen, kon het geluid worden gedempt en door het gebouw een stuk ondergronds te bouwen, zou het ook mogelijk worden om de baan vrij hoog (en dus spectaculair) te maken. Bovendien bracht het concept van een overdekte achtbaan ook nog een ander voordeel met zich mee: een achtbaan in het donker valt veel gemakkelijker te thematiseren dan een constructie van staal en beton in openlucht. En dat zou mooi aansluiten op de weg die de Efteling met recente attracties als Droomvlucht aan het bewandelen was. Vekoma maakte een al concept voor een indoor-achtbaan met de titel Heksenketel, qua thema schatplichtig aan Piecks ideeën uit de jaren zestig.

De Efteling ging aan de slag om een eigen ontwerp te maken voor een achtbaan in een overdekte ruimte, maar deze strandde vanwege technische maar vooral budgettaire beperkingen. Besloten werd om een kopie van de EuroSat in Europa-Park naar de Efteling te halen. Op het laatste moment voor het tekenen van de contracten bleek dat Mack absoluut niet de capaciteit had om de baan op tijd te kunnen bouwen. De plannen worden stopgezet en Ton van de Ven plugt zijn idee voor Villa Volta.

De plannen voor Vogel Rok

Ontwerp voor Vogel Rok door Ton van de Ven

In 1996 opende Villa Volta, en tegelijk kreeg de Python een grote onderhoudsbeurt met nieuwe treintjes en een nieuwe lift. De plannen voor een overdekte achtbaan werden echter niet in de ijskast gestopt.

Gevelontwerp Vogel Rok en update Carnaval Festival

Ontwerptekening voor het schilderij in het station

Ontwerp voor de Rok op het eiland

Paul Beck koos voor de locatie aan de noordzijde van het park, naast Carnaval Festival, voornamelijk omdat deze uithoek in vergelijking met de andere plekken in het park maar weinig grote attracties had en daarom een beetje stille hoek van het park was geworden. ^[1] Het Noorderpark was het enige parkgedeelte dat nog iets miste voor de jongerendoelgroep, en gehoopt werd dat door de komst van Vogel Rok op het voorheen rustige plein in het Noorderpark, de lange wachtrijen elders in het park zouden kunnen worden verminderd.

Had de Efteling met nieuwe attracties als Villa Volta, Droomvlucht, de Piraña, de Python en de Pagode primeurs te pakken gehad, dan was dat niet het geval met Vogel Rok. De eerste donkere achtbaan in de Benelux, Black Hole in Avonturenpark Hellendoorn, dateerde al uit 1986 (in 1991 vervangen door de Rioolrat). Bovendien was in 1995 Space Mountain geopend in Disneyland Parijs, tevens een baan van Vekoma. En dus zou de Efteling-versie vergeleken gaan worden met deze populaire coaster.

Ontwerp voor een gier uit de rit

Detailontwerpen voor de gieren

Het oorspronkelijke concept van de achtbaan werd in het najaar van 1996 aan de pers voorgesteld. Vogel Rok zou een indoor rollercoaster worden met een Oosters thema die met geen enkele andere te vergelijken viel. Thema, creatieve uitwerking en effecten met geluid, licht, temperatuur en geur zouden de attractie speciaal maken. De blikvanger aan de buitenkant zou een rond koepeldak worden met schubben en staketsels, waar onafgebroken water vanaf naar beneden zou stromen. In het oorspronkelijke concept, dat begroot werd op ƒ 25 miljoen, was nog geen sprake van een grote Rok voor de ingang. Bovendien waren twee perrons voorzien en vijf treintjes. Vanaf het begin stond vast dat het een overwegend donkere rit zou worden, die slechts twee of drie keer onderbroken zou worden door lichtflitsen. Om technische en financiële redenen werd ook besloten dat de baan niet over de kop zou gaan, zoals in Disneyland Parijs. Op die manier sloot de achtbaan gelijk ook beter aan bij het familiekarakter van het park.

Het plan was budgettair onhaalbaar maar er werd niet gestopt: Paul Beck was nu al enkele jaren bezig geweest om het project van de grond te krijgen en er was ƒ 1 miljoen aan voorbereidingskosten verloren gegaan zonder dat er een steen was gelegd. Er werd toch weer gekozen voor Vekoma, die hun eerdere naam Heksenketel van stal haalden als werktitel;^[2] Lex Lemmens zorgde samen met hen voor een lay-out, Ton van de Ven en het exploitatie-management zorgden voor een plan van eisen en Jan Verhoeven maakte een ruimtelijke indeling.^[1]

Jan Verhoeven vertelt over zijn ongenoegen over de beslissingen in het project:

De marketingafdeling bepaalde: we moeten iets hebben voor de doelgroep, een darkride (lees: achtbaan in het donker) en voer het maar uit. Als Bobbejaanland en al die andere, in onze ogen laag gekwalificeerde parken, een slechte darkride hebben en we vinden dát al niks dan kunnen we er wel meer geld tegenaan gooien, maar als het niet een origineler concept is en je hebt de effecten niet goed uitgevoerd, dan moet je oppassen dat je niet in de gevarenzone schiet. Dat was onze redenering. Dat wil niet zeggen dat je het niet moet doen, maar je moet het inderdaad top-of-the-bill doen en als je het niet kunt waarmaken moet je er niet aan beginnen. En dan moet je hem óók niet op de plek leggen waar hij nou ligt. Want daar staat hij ook klem. Dan zeg ik: ik had liever Python Plus gehad.^[1]

• 

  Maquette van het oorspronkelijk ontwerp, inclusief staketsels en schubbendak

• 

  Maquette met zichtbaar ritverloop

• 

  Maquette van de entree

• 

  Ruimtelijke maquette van de ruimtes rondom het station in uiteindelijke gebouw

Modelletjes van de entree

Binnen de organisatie was het enthousiasme aanzienlijk gedaald vanwege het vermeend weinig unieke karakter van een achtbaan in het donker, gecombineerd met de door het donker geringe mogelijkheden tot thematisering, waar de Efteling goed en onderscheidend in was gebleken. Erik van den Brand moest aanzienlijk bezuinigen, wat gezien het matige enthousiasme volgens hem ‘een vrij makkelijke opdracht was'.^[3] Een dubbel perron zou een wissel in de baan betekenen, met flinke bijbehorende kosten, dus dat werd geschrapt. Het gebruik van echt vuur was ook technisch lastig te realiseren op een manier die binnen de brandweernorm viel. De staketsels en watervalconstructie op het achtbaangebouw worden vervangen door een goedkoper alternatief: een rieten dak. De blikvanger voor de ingang van de attractie wordt een grote, tweeëntwintig meter lange door Ton van de Ven ontworpen vogel. Voor de vogel werden verschillende maquettes gemaakt waarbij bepaald werd hoe de positie van de gespreide vleugels het beste tot zijn recht komt.

De bouw

Vogel Rok, op een bouwbord in 1997

De achtbaan werd gebouwd op het oude parkeerterrein aan de Horst, waarvoor een entreegebouw met wachtruimtes tussen het Carnaval Festival en het Café-Restaurant werd afgebroken. De komst van Vogel Rok gaf de Efteling gelijk de kans om het centrale plein in het Noorderpark een face-lift te laten ondergaan: de blauwe golfmetalen wanden van Carnaval Festival zouden aan het oog onttrokken kunnen worden en het exterieur zou zo beter in de Eftelingstijl kunnen passen.

De bouw ging van start op 15 februari 1997. Aannemer is bouwcombinatie IBC Heijmans, daarnaast werken naast Vekoma ook Hoogeveen van Luyt en de Van Delft Groep aan het project mee. Het parkeerterrein werd opgebroken en de funderingen voor de nieuwe rollercoaster gestort. Eind juni werd begonnen aan de constructie van de eigenlijke baan en aan het einde van de zomer werd de oude ingang van het Carnaval Festival afgesloten. In de laatste maanden van het seizoen was de ingang van het Festival niet toegankelijk, bezoekers konden de attractie betreden via een dienstingang. Aan het einde van seizoen 1997 was de baan van Vogel Rok helemaal klaar. Het gebouw werd overdekt waarna er begonnen kon worden aan de bouw van het entreegebouw, de verschillende wachtruimtes en het perron. De wachtruimte en ingang van Carnaval Festival werden afgebroken om daar plaats voor te maken.

Op 19 december 1997 wordt de bouw opgeleverd. De eerste proefritten worden gemaakt en het decoratiewerk kan beginnen. Tijdens de proefritten komt al snel een probleem aan het licht: de baan is niet donker. Door gaten en kieren valt daglicht naar binnen en bij de verschillende lichteffecten tijdens de rit blijken de palen van de achtbaan en de grond regelmatig goed zichtbaar te zijn. Dit wordt opgelost door alles zwart te schilderen en door op verschillende plaatsen met doeken te werken.

Vervolgens wordt de gevel van de attractie gebouwd. De vogel wordt gemaakt in het Venlose atelier van Joop van den Heuvel, de kop en nek worden voor hem gemald en geproduceerd door Ascom Polyester; Van den Heuvel werkt ze af en maakt de vleugels en poten uit pur met een laag polyurea. Op 28 januari 1998 wordt de kop van Vogel Rok van Venlo naar Kaatsheuvel gebracht, wat heel wat bekijks oplevert onderweg. De gevel met vogel kost zo'n ƒ 1 miljoen en is daarmee het belangrijkste deel van de decorkosten van de attractie.^[4]

Een week later wordt een stekelvormig dakornament op het rieten dak van het achtbaangebouw geplaatst. Het ornament bestaat uit vier puntvormige stekels die in een betonconstructie zijn geplaatst. Tussen de vier stekels staat nog een groter exemplaar, dat het gebouw in totaal 25 meter hoog maakt.

Terwijl druk gewerkt wordt in, op en rond Vogel Rok, wordt ook het plein aangepakt. De oude winkel Jokie de Prrretneus Souvenirs wordt met de grond gelijkgemaakt en op dezelfde plaats wordt de nieuwe winkel Het Valies gebouwd. De decoratieve plaat aan de gevel blijft wel behouden. De bouw van de winkel gaat, net als de nieuwe attractie, fiks over het begrote budget, waardoor de oorspronkelijke thematisering niet door kan gaan. Het hele plein krijgt nieuwe klinkers in schaakbordpatroon en her en der worden bomen geplant en bloembakken geplaatst. Op de plaats van de oude toiletten wordt een grote overdekte wachtruimte voor Carnaval Festival gebouwd. De zichtbare muren van de attractie worden gestuct en voorzien van enkele Oosterse vormen.

• Bouwfoto's
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

De opening

Persfoto van de opening, 1998.

Nog voor de officiële opening van de nieuwe achtbaan geeft de Efteling de eerste duizend abonnementhouders die een abonnement aanvroegen en de eerste Efteling-clubleden op 25 maart in avant-première de kans om een eerste rit te maken in Vogel Rok. Ton van de Ven en andere bekende Eftelingers staan op het perron te kijken hoe de Efteling-fans de eerste ritjes maken. Meteen volgen er kritische geluiden over de attractie. De fancommunity's op internet zijn dan nog piepjong, maar via kanalen als Wonderchat wordt er al hevig over de attractie gediscussieerd. Elementen als de enorme vogel voor de gevel en de baan op zich vallen in de smaak, maar er was maar weinig te merken van de eerder beloofde effecten. Wel aanwezig bij de opening waren windeffecten, de gieren, de zwerm vogels, de Rok op het eiland en de diamanttunnel, maar toch wordt de rit door bezoekers vooral nog als donker ervaren. De vogel op het eiland, geplaatst halverwege de rit in het midden van de ruimte, viel bijna niet op.

De schedel wordt uiterst deskundig onderzocht

Als onderdeel van de reclamecampagne werd er op 1 april 1998 een grap uitgehaald. Tijdens werkzaamheden in Almere worden "versteende resten van een reuzevogel" opgegraven. Robert-Jaap Jansen in de hoedanigheid van 'archeoloog' was ter plaatse om de resten te onderzoeken. De schedel die hiervoor gebruikt is, werd daarna in het tuintje van de wachtrij gelegd en is daar nog te zien.

Op 9 april gaat het park open voor het seizoen 1998. Het nieuwe Eftelingseizoen wordt feestelijk ingezet met taart voor elke bezoeker en de opening van de nieuwe attractie. Al voor aanvang heeft de Efteling veel reclame gemaakt voor de nieuwe 'dark-ride', zoals de Efteling zelf in de commercial zegt. Deze commercial begint met de uitroep "Sindbad, kijk uit!". Zittend met de uitdaging om een donkere indoorbaan te verbeelden die op dat moment nog niet af is, komt de Efteling met een 3D-animatie van een vlucht aan een vogel over afwisselend landschap, eindigend bij het Huis van de Vijf Zintuigen en payoff "Maak de vlucht van je leven. Vogel Rok, de nieuwste dark-ride in de Efteling", ingesproken door Rinie van den Elzen. De muziek van de commercial is een opvallende synthesizerdeun van strak 30 seconden, waarin elementen van de attractiemuziek terugkomen, en die in uitvoering sterk lijkt op de demo van Ruud Bos voor de ritmuziek.

Een groot reclamebord met de tekst "Vogel Rok was here" met een enorme driedimensionale veer wordt in de buurt van het park op gemeentegrond geplaatst, maar moet later in juni op last van de gemeente verwijderd worden, omdat er geen aanvraag voor is ingediend. Het bord wordt dan aan de ingang van de parkeerplaats gezet. Op de openingsdag heeft men al meteen pech: omstreeks vier uur moet wegens een technisch defect de attractie worden ontruimd; de rit wordt een vol uur stilgelegd. Het brandalarm in Vogel Rok blijkt makkelijk te bereiken zijn en gaat in de eerste maanden na opening regelmatig af. Ook de wachtrijen ontkomen niet aan het leed, met enige regelmaat worden de muren beklad met stift of graffiti.

Het Reizenrijkplein vanuit de Pagode gezien, april 1998, enkele dagen na de opening.

Een foto uit een serie gebruikt ter promotie van Vogel Rok in 1998

Als lichtpuntje ontvangt directievoorzitter Ronald van der Zijl tijdens een speciale persconferentie twee dagen na de opening van het seizoen de gouden oorkonde van het Guinness Book of Records. De voorgevel van Vogel Rok zorgt ervoor dat de Efteling voor de tweede keer in het Guinness Book vermeld wordt. Na de Halve Maen, als grootste schipschommel ter wereld, komt de entree van de nieuwe attractie er in als de grootste vogel op een voorgevel die ooit werd gebouwd.

Kritiek

In een enquête over Vogel Rok die een maand na de opening van de attractie op het Wondere Wereld Web werd gehouden, konden Eftelingliefhebbers hun mening kwijt over de nieuwe attractie. De mening klonk eensgezind: de baan is wel leuk, maar de aankleding en afwerking zijn ver beneden Eftelingniveau. Bovendien komt het thema van Sindbad de Zeeman nauwelijks aan bod en is het gebrek aan thematisering in de rit een doorn in het oog voor vele bezoekers. Vogel Rok was in het openingsjaar een domper en dat was ook te merken in de bezoekersaantallen. 275.000 mensen minder ten opzichte van 1997 besloten dat seizoen naar de Efteling te gaan. Het was voor het eerst dat er zo’n enorme terugval in bezoekers was. De Efteling zelf komt aan het eind van het seizoen 1998 echter met de persmededeling dat "Vogel Rok uitstekend scoort bij de doelgroep waarvoor de attractie is gebouwd."

De lasershow in de eerste wachtruimte.

De slangenkop in de rit in aanbouw.

Modificaties 1999

Vogel Rok opende in 1998 met interactieve lasereffecten in de eerste en tweede wachtrij: laserstralen weerkaatsten op spiegeltjes, en als je ze met je hand onderbrak, sprongen ze naar een nieuwe plek en maakten een geluidje. Er klonken onder andere het getrompetter van een olifant, een vallend muntstuk, koeiengeloei (een jaar later rukten de koeien op naar de Chinese Nachtegaal), waterdruppels en een bel. Het bood allemaal weinig houvast voor het thema van de attractie.

Al een jaar later werden er drastische aanpassingen aan Vogel Rok gedaan, waarbij ook deze wachtrij onder handen genomen werd. In maart 1999 wordt achter de ingang van de eerste wachtruimte een muur gebouwd zodat de wachtruimte volledig kan worden verduisterd. Twee maanden later wordt de tweede wachtruimte helemaal afgesloten. Deze wachtruimte bevond zich tussen de eerste grote wachtruimte direct na het bruggetje en voor het station. Aan het eind van de eerste wachtruimte wordt een tunnel gebouwd, onder het station door, die de wachtenden vier meter onder de grond brengt. Bezoekers hebben hier via ramen uitzicht op de baan. De Rok op het eiland wordt verplaatst van het midden van de ruimte van de baan naar vlak bij de ramen, zodat deze beter zichtbaar wordt, zowel vanuit de wachtrij als tijdens de rit. Aan het eind van de gang komt de bezoeker via een stalen trap weer in het station terecht, waar de wachtrijen nu zo zijn uitgebreid zodat ze de gehele ruimte in beslag nemen.

De lasershow doet een poging om het verhaal te vertellen

In de verduisterde eerste wachtruimte wordt in de loop van juni in aanvulling op de interactieve laserstralen een verhalende lasershow geplaatst, die op muziek van Yanni het verhaal van Sindbad en Vogel Rok uitbeeldt. Eveneens worden in de loop van juni enkele nieuwe lasereffecten toegevoegd aan de rit zelf: boven de lift komt een laserwaaier, bij de rem in het midden van de rit wordt een lasertunnel geplaatst waar de treinen doorheen scheuren, en net voor je de lichttunnel aan het eind van de rit doorschiet, worden een aantal schietende laserstralen toegevoegd. In juli wordt bovendien voor de lasertunnel de kop van een reusachtige slang geplaatst, waar de treinen eveneens doorheen gaan. De interactieve lasereffecten van het openingsjaar, verdwenen hiermee.

De eerste wachtruimte in 2003

De nieuwe effecten hebben de rit een stuk spectaculairder en dynamischer gemaakt. De eerste reacties op de nieuwe effecten zijn overwegend positief en alhoewel Vogel Rok nog steeds veel pijnpunten kent, bewijzen de veranderingen dat de attractie zoals die in 1998 voor het publiek werd geopend, diep onder niveau presteerde. De Efteling komt op 5 augustus met de persmededeling dat Vogel Rok nu 'af' is, en dat de aanpassingen het voorgaande jaar nog niet konden worden toegepast om budgettaire redenen.

In het begin van seizoen 2002 werd de verhalende lasershow in de eerste wachtruimte opgeheven.

• Bouwtekening van de gewijzigde situatie in 1999
• 
• 
• 
• 

• Wachtrij met kijkvitrine op de baan
• 

  Trap onder de baan door naar het nieuwe stukje wachtrij met de kijkramen

• 

  De rij meanderde hier nogmaals heen en weer

• 

  De kijkramen ter hoogte van de grote Rok onderin de hal waar de treinen langssuisden

• 

  Zicht op de wachtrij achter de ramen vanuit de achtbaan

• 

  Stalen trap leidde naar de stationshal. De plek waar deze naar boven kwam is nu opzichtig dichtgemaakt.

• Uitgangsbeleving
• 

  Trap van perron naar de uitgang, rechts de miva-ingang

• 

  Bovenaan de trap kon je achteromkijkend de operatorruimte zien

• 

  Daarna werd je door deze gang over de entree gevoerd

• 

  Na afdaling kwam je nog langs de actiefotobalie

Aanpassingen 2004 en 2005

De oude schildering in 2002

De oude schildering in 2002

De attractie komt breed in het nieuws in mei 2004 na een ANP-bericht over een filmpje van een attractiemedewerker, waarin hij een ritje in de baan met de werkverlichting ingeschakeld maakt. Hierdoor was de baanconstructie duidelijk zichtbaar.

Een enorm doek met foto-opdruk voor de ingang van Vogel Rok. Aan de andere kant van het doek wordt het polyester vervangen en de muur overschilderd.

In oktober 2004 wordt de gevel van Vogel Rok opgeknapt. De complete vogel komt in de steigers te staan en een enorm doek wordt voor de steigers gespannen met een opdruk van de entree er op om de werkzaamheden af te schermen. Door PVB Zeeland wordt de volledige vogel voorzien van twee nieuwe lagen polyester en enkele lagen coat. In december wordt de stellage weer afgebroken en is te zien dat de muurschildering van een strand met palmen en schemering is vervangen door een nieuwe tekening van de hand van Michel den Dulk. In 2005 wordt er een informatieschild bij het binnentuintje geplaatst, maar nog zonder wachttijdindicatie.

Nieuwe wachtrij 2007

De muren van de oude wachtruimtes bestonden uit platen van ongeveer twee meter hoog met een zeemotief.

In januari 2007 worden de wachtruimtes van Vogel Rok voor een bedrag van € 300.000,- flink onder handen genomen; ze worden verlegd en gethematiseerd. Vanwege de afnemende bezoekersaantallen en het buiten gebruik nemen van de lasershow kreeg de wachtrijkelder steeds minder nut, dus werd er gekozen om vanaf de ingang van de attractie rechtstreeks een nieuw pad aan te leggen naar de opstaphal. De oorspronkelijke eerste wachtruimte wordt vanaf dan gebruikt als magazijnruimte, en de met golven gedecoreerde wanden verdwijnen uit het zicht van de bezoeker.

Het informatieschild in het tunneltje tussen de gevel en de binnenplaats heeft nu ook een indicatie van de wachttijd. Het bord boven de ingang naar de wachtrij, waarop het volgende rijmpje stond, verdwijnt:

Schets voor een gang in de nieuwe wachtrij

De wachtrij zelf volgt een compleet nieuwe route, vanaf de ingang in de rotspartij zetten de rotsen zich door en loop je door een grotgang waarin een fossiel olifantenkarkas is bevat. Daarna brengt een gang je naar een doorgang met erboven een groot nest met daarin een groot ei. Hier kunnen gehandicapten aanbellen om binnengelaten te worden - voorheen hadden ze een eigen ingang via de vlonder die je kunt zien achter het tuintje bij de ingang; dat is nu nog slechts in gebruik als nooduitgang en dienstingang. De reguliere wachtrij brengt je via een trap naar boven en weer een naar beneden nu in de stationshal.

De instaphal bleef qua invulling gelijk, al werd het gat in de vloer voor de trap vanuit de ruimte met de ramen gedicht. De ruimte met de ramen was vanaf nu ook niet meer toegankelijk. In de instaphal werd het effect van een overvliegende Rok toegevoegd: om de paar minuten dimmen de lampen en is vleugelgeklapper te horen, waarna de krijs van de Rok weerklinkt. De uitgang wordt ook aangepakt. Voorheen nam men eerst een trap omhoog, over de ingang, en weer een trap omlaag om vervolgens bij de fotobalie uit te komen (vergelijkbaar met Carnaval Festival), waarna Vogel Rok via een deur rechts achter de grote vogel verlaten werd. Sinds de verbouwing kom je na een korte gang gelijkvloers bij de fotobalie en verlaat je de attractie via hetzelfde pad waardoor je binnenkwam.

Bot waaraan de minimum lengte voor attractiebezoekers af te meten is

Léon Weeterings was verantwoordelijk als ontwerpcoördinator en de thematische invulling kwam van Karel Willemen. Ton van de Ven gaf in een interview met de Ton van de Ven Fan-site zijn mening over de nieuwe wachtrijen:

Ik vind het een hele vooruitgang. Veel van de attracties van de Efteling zijn ontstaan in een situatie dat het geld zeker niet voor het oprapen lag om alles zo te krijgen zoals je het zou willen. Dus wat destijds verzonnen was door mij, bijvoorbeeld de laserstralen in de ingang, waren eigenlijk noodgrepen om toch nog iets te kunnen doen met de fantasie van de mensen, om er een spelletje met ze aan te gaan en ze bezig te houden als ze daar in de wachtrij stonden. En op dit moment vind ik het er goed uit zien.^[5]

• 

  Eerste wachtruimte

• 

  De voormalige uitgangstrap eind 2002

• 

  Restanten van de voormalige eerste wachtruimte in 2012

• 

  De voormalige uitgang, nu gesloten

• 

  De oude Maxifotoruimte is in 2023 een opslaghok

Aanpassingen 2012 - 2015

Het Valies-ei stond een dagje in de stationshal

Na de verbouwing van souvenirwinkel Het Valies worden Vogel Rok-gerelateerde decoraties uit het interieur toegevoegd aan de attractie. Zo zijn vanaf februari 2012 kleine eieren te zien in de operatorruimte. Op 11 januari 2013 verscheen het nest met een groot ei met uitstekende poot uit de winkel in het station, vlak naast de trap. Een dag later wordt het ei in de remise geplaatst, uit het zicht van de bezoeker. Op 12 februari 2014 wordt het nest met ei in de eerste bocht voor de lifthill geplaatst, waar het nu nog altijd te zien is.

Rond 2012 beweegt de nek van de Rok op het eiland definitief niet meer heen-en-weer. Daarvoor was het effect ook al regelmatig niet te zien. Vanaf 2015 hangen ook de gieren in het begin van de rit stokstijf stil, terwijl ze daarvoor op-en-neer bewogen met bewegende vleugels. De reden voor het uitschakelen van deze bewegingen zou met veiligheid te maken hebben.

Renovatie 2018

Op 8 oktober 2018 sloot Vogel Rok voor groot onderhoud aan de attractie. Er wordt veel technisch onderhoud verricht: de treinen zijn volledig uit elkaar gehaald, voorzien van nieuwe geluidsinstallaties en waar nodig gerepareerd. Ondanks deze opknapbeurt bleven vele subwoofers in de treintjes defect. Er vinden ook veel schilderswerkzaamheden plaats en de baan krijgt nieuwe wielen en motoren. Sinds 2015 werden er maar twee treinen tegelijk ingezet, omdat het remmen na de lichttunnel te abrupt was en daardoor oncomfortabel. Bij deze renovatie worden de remmen vervangen, waardoor de attractie na jaren weer met alle drie de treinen kan rijden.^[6] Er kwamen ook nieuwe toegangspoortjes in het station (die nu niet langer zwart van kleur zijn maar turquoise als de rest van de meandering) en onder het controlehok is een nieuw decoratief paneel geplaatst in plaats van de eerdere eenvoudige bestickering met drie vogels.

De oude diamanttunnel

Bij de heropening op 17 november, twee weken eerder dan gepland, bleken er ook nieuwe effecten aan de rit te zijn toegevoegd: onder meer nieuwe laser-, licht- en rookeffecten. Het ei in de bocht voor de lift is nu in plaats van wit, paars uitgelicht. Op de liftheuvel zijn de laserwaaier en windeffecten weg; passagiers rijden nu door een rookwolk heen en paarse lasers zorgen voor een sterrenhemel op het plafond. De sinds 2015 uitgeschakelde beweging van de gieren en de nek van eiland-Rok werden helaas niet hersteld.

Bij de diamanttunnel aan het einde van de attractie verdwenen de lichtflitsen en gekleurde glasvezelwaaiers. In plaats daarvan werd hij voorzien van ringen van wit licht, mist en nog een paarse laser.^[7] Tijdens de rit zijn nieuwe geluiden te horen, die corresponderen met hetgeen je voorbij raast. Deze zijn opgenomen in de on-board audiomix.

25-jarig jubileum

Dakpunt van Vogel Rok

Op 9 april 2023 werd Vogel Rok vijfentwintig jaar oud. Om dat te vieren bracht de Efteling onaangekondigd een nieuwe pin uit met het logo van de attractie met daaronder een lint met de tekst "25 jaar". Ook werd vanaf die dag tot 1 mei elke dag tot 13.00 uur het nummer Standing in Motion van Yanni gedraaid in het station; muziek die van 1999 tot en met 2001 bij de lasershow in de wachtrij te horen was.

Sinds 3 augustus 2023 is de muziek in de wachtrij, met uitzondering van de stationshal, vervangen door de Wereld van Sindbad-muziek die ook draait bij de andere twee attracties en het restaurant naast Vogel Rok.

In de herfst van dat jaar sloot de attractie voor weer een flinke renovatie. Hiertoe werd de hele gevel in de steigers gezet, waarop een doek gespannen werd met een afbeelding van de vogel. Het rieten dak werd geheel vernieuwd.

Winter Efteling

Vogel Rok met kerstmuts en manchetten tijdens Winter Efteling 2004-2005

Tijdens de eerste Winter Efteling krijgt de grote Rok aan de ingang een rode kerstmuts op en lange sjaal om. Twee jaar later worden er ook manchetten om haar poten gedaan (papieren decoraties die gewoonlijk aan de poten van een gebraden kalkoen worden gedaan). Vanaf Winter Efteling 2010-2011 wordt er 's winters geen decoratie meer aan de gevel gehangen. Daarvoor in de plaats worden er nesten met eieren geplaatst in een boom op het plein. In december 2012 komt er een nieuwe muts en sjaal voor de vogel, die iedere winter worden gedragen tot editie 2016-2017. In de daaropvolgende Winter Efteling kreeg de grote vogel een blauwe sjaal en muts met sneeuwvlokken. Met ingang van Winter Efteling 2022-2023 werd de muts afgeschaft.

• 

  1999-2000: De eerste Winter Efteling

• 

  2001-2002: Voor het eerst manchetten

• 

  2002-2003

• 

  2008-2009

• 

  2012-2013: Na twee jaar zonder, nu een nieuwe muts en sjaal

• 

  2015-2016

• 

  2017-2018: Blauwe muts en sjaal

• 

  Eieren in nesten in een boom op het plein

De tweede zeereis van Sindbad de Zeeman

Het verhaal waarop de attractie is geïnspireerd is de tweede van de zeven reizen van Sindbad de Zeeman, waarover wordt verhaald in de Sprookjes van 1001 Nacht.

Door de Efteling werd het verhaal voor het eerst gepubliceerd in april 1998, daags na het openen van de attractie, in het boekje Het Geheim van Vogel Rok, in de serie die werd toegezonden aan alle leden van de Efteling Club. Een bewerking door Ad Grooten van het verhaal is terug te lezen in het Efteling-sprookjesboek En ze leven nog lang en gelukkig uit 2019, met op een dubbele pagina het schilderij uit de stationshal afgebeeld. Het is ook opgenomen in De Efteling Sprookjes Omnibus uit 2022.

Het sprookje

Sindbad de Zeeman is de zoon van schatrijke koopman. Nadat z'n vader overlijdt erft hij het geld, maar maakt het op aan dure feestjes. Hij besluit geld te gaan verdienen door op zee te handelen. Na een eerste avontuur wordt hij per ongeluk door zijn bemanning achtergelaten op een eiland. Sindbad klimt naar de top van een heuvel om te kijken of er aan de andere kant van het eiland een dorp of een stad ligt. Maar er was niets dat erop wees dat er mensen op het eiland woonden. Wel zag hij een vreemde witte halve bol. Sindbad gaat er op af, maar kan nergens een deur vinden. Dan wordt het opeens donker en volgt er een enorme windvlaag. Sindbad kijkt op en ziet een enorme vogel op de halve bol landen. Het is de mythische vogel Rok. De halve bol was het zichtbare deel van haar ei. De Rok valt in slaap, waarop Sindbad zijn tulband af doet en één uiteinde van de lap aan een poot van de vogel bindt. Het andere uiteinde bond hij rond zijn middel.

De volgende dag klapt de Rok met haar enorme vleugels en vliegt met een oorverdovende schreeuw weg. Ze is zo sterk dat ze niet eens merkt dat Sindbad aan haar poot vast zit. Uiteindelijk landt de vogel in een diep dal. Sindbad maakt zich snel los, en meteen daarna vliegt de vogel weg met een grote, zwarte, kronkelende slang in haar bek. In het dal schijnt een vreemd licht. Toen Sindbad goed keek, zag hij dat het licht van de ochtendschemering door miljoenen diamanten wordt weerkaatst. Maar tussen de diamanten kronkelden ook giftige slangen. Sindbad wist dat hij in het Dal van de Diamanten terechtgekomen was, een dal waaruit nog nooit iemand levend was teruggekeerd. Sindbad weet uiteindelijk een veilige grot te vinden waar hij de nacht doorbrengt.

Wanneer Sindbad de volgende dag de grot uit komt, ziet hij een dood schaap liggen. Nog drie dode schapen vallen langs de bergwand naar beneden. Er stonden mannen die de schapen aan het gooien waren. Soms bleven de diamanten in de vacht van zo'n schaap steken. Roofvogels zouden de schapen dan oppakken en naar hun nest in de bergen brengen. De mannen volgden de vogels dan naar hun nest en verjoegen ze. Daarna haalden ze de diamanten uit de vacht van de schapen. Sindbad pakte zo veel diamanten als hij kon en bond zich vast aan een schaap. Niet lang daarna werd het dal van de diamanten opnieuw helemaal zwart. Een grote Rok had zijn vleugels gespreid en kwam in razende vaart op Sindbad af. Hij pakte het schaap met zijn reusachtige klauwen en vloog naar zijn nest. Voordat Sindbad zich van het schaap kon losmaken, begon de Rok al van het schaap te eten. De scherpe snavel kwam steeds dichter bij zijn gezicht...

Plotseling vloog de vogel op. Hij was geschrokken van een groep mannen die schreeuwden en stenen naar het nest gooiden. Sindbad maakte zich snel los en riep naar de mannen. Hij werd bevrijd door de handelaren en keerde terug naar Bagdad met een fortuin aan diamanten.

Oorsprong

De tweede reis van Sindbad de Zeeman is onderdeel van de zeven sprookjes uit de verhalenbundel van duizend-en-één-nacht, een serie verhalen uit het 9e-eeuwse Arabië. De vogel Rok (meestal gespeld als Roc, in het Perzisch رخ Rukh en in proto-Indisch Ruc, wat 'schijnen' betekent) wordt ook vermeld in de vijfde reis van Sindbad en door Marco Polo.

Volgens de verhalen voedde de Roc zijn jongen met olifanten. De vliegende Roc was zo groot, dat de zon door zijn vleugels verduisterd werd.

De verhalen over Rok zijn waarschijnlijk gebaseerd op een vogelsoort die werkelijk heeft bestaan. Op Madagaskar kwamen namelijk enorme, inmiddels uitgestorven struisvogelachtige vogels voor, de olifantsvogel of Aepyornis maximus. De Perzen en Arabieren, die handelden langs de hele kust van Afrika tot aan Zuid-Afrika, hebben deze vogel, die waarschijnlijk rond 1650-1700 uitgestorven is, mogelijk gezien. Mythologische reuzenvogels komen vaker terug in de verhalende traditie, zo kennen ze de Garoeda uit Indonesië en de Simurgh in Perzië.

Verwijzingen in de attractie

Het schilderij op het perron.

De theming en naam van Vogel Rok is gebaseerd op het mythologische fabeldier uit de verhalen van duizend-en-één-nacht dat het pad kruiste van Sindbad de Zeeman tijdens zijn tweede en vijfde zeereis. In de attractie wordt het verhaal niet verteld. De meest concrete indicatie is het schilderij van Ton van de Ven boven het perron. In de vorm van een lasershow werd het verhaal wel uitgebeeld van 1999 tot en met 2002 (hoewel de show in de laatste jaren wel vaak defect was). Doordat deze lasershow zich in de eerste wachtruimte bevond en om de 5 minuten te zien was kregen weinig bezoekers dit mee. En als ze de show al zien, werd het verhaal er niet per se duidelijker op.

Toch zijn in de attractie veel elementen uit het verhaal te herkennen. Op de eerste plaats de aanwezigheid van Vogel Rok zelf, zowel de gevel als de Rok op het eiland tijdens de rit. Het idee om de attractie te thematiseren naar dit sprookje slaat terug op het idee van een donkere rit, zoals in het verhaal de Rok de zon weet te verduisteren. De slangen in het verhaal komen in de rit terug als de lasertunnel met de slangenkop. Het Dal der Diamanten zijn de bogen met lichtpuntjes en de lasertunnel met vele kleuren aan het einde van de rit. De roofvogels die de schapen eten zijn eveneens aanwezig. De karkassen van de olifanten waarmee de jongen van de Rok gevoed worden zijn terug te vinden in de eerste hal van de wachtrij.

Dit zijn allemaal onderdelen die in de tweede zeereis voorkomen. Alhoewel de Rok ook genoemd wordt in de vijfde reis, zijn er geen specifieke elementen uit dit verhaal in de attractie te zien. De attractie beeldt daarmee dus alleen de tweede zeereis uit.

Koude/warmtebron

Tijdens de realisatie van Vogel Rok was de Efteling op zoek naar energie- en kostenbesparing. De PNEM bood uitkomst door de investeringen voor de aanleg en werking van een centrale koude/warmtebron van de attractie op zich te nemen.

Op enkele tientallen meters onder de grond zit een grondlaag met water. Daarin zijn op ongeveer honderd meter van elkaar twee bronnen opgeslagen. Als er koudevraag is op warme zomerdagen, pompt men grondwater uit de koudebron op om het gekoeld (koelvermogen van 710 kW) watercircuit van koude te voorzien. Het grondwater gaat- nadat het koude heeft geleverd- naar de warmtebron. 's Winters komt het water door oppomping uit de warme bron en houdt het de attractie vorstvrij. Door die warmtelevering koelt het af, waarna het weer naar de koudebron gaat.^[8]

Tegelijk werd het Efteling Hotel aangesloten zodat daar voor extra koeling op warme zomerdagen gezorgd werd. De warmtebron bij het hotel is via een leiding onder de Horst verbonden met de koudebron bij Vogel Rok.

Techniek

• 

  Het brandmeldpaneel

• 

  De remise (met achteraan het brandmeldpaneel van de vorige foto)

• 

  Kasten voor de showcontrol

• 

  Close-up van de showcontrol

Muziek

Voor de laatste keer Ruud Bos

De Vogel Rok-cd die in 1998 werd uitgebracht (en later in 2000 heruitgebracht).

Op muzikaal gebied is Vogel Rok een bijzondere attractie. Na eerder succes met speciaal ontwikkelde onboard soundsystems in Disney-coasters was het één van de eerste achtbanen buiten dat concern met speciaal gecomponeerde muziek uit een onboard speakersysteem. Het is ook de enige Custom MK-900 met zo'n geluidssysteem.^[9] Vogel Rok is ook de laatste attractie die van muziek werd voorzien door Ruud Bos, tot dan toe huiscomponist van het park.

Ter inspiratie bracht Bos, ondanks zijn aversie tegen rollercoasters, een bezoek aan de indoor-achtbaan Space Mountain in Disneyland Parijs, die al onride-muziek had. Toen hij weer buiten stond had hij naar eigen zeggen meteen het thema voor Vogel Rok in zijn hoofd.^[10] Naar later bleek heeft hij het thema niet op dat moment verzonnen, maar samengesteld uit eerder materiaal van hemzelf. Het eerste deel is te horen als filmmuziek in de door Bos van een soundtrack voorziene film "De Zeemeerman" die in 1996 uitkwam. Het tweede deel had hij zelfs al in 1984 bedacht voor betaalzender FilmNet. Omdat dit maar kort gebruikt was, vond Bos het acceptabel om het opnieuw te gebruiken voor Vogel Rok.^[11]

Originele partituren voor Vogel Rok

Natuurlijk moest de muziek van Vogel Rok precies passen op het verloop van de rit. Tijdens de testritten werd de duur van de rit geklokt op 1 minuut 31. Deze tijdsduur kan gedurende een bedrijfsdag variëren, iets waar men bijvoorbeeld in de ritmuziek van Space Mountain rekening mee houdt. Er werd besloten dat dat in Vogel Rok minder belangrijk is, waardoor de timing wel eens kan verschillen en er ook tot 2018 een pauze in de muziek te horen was bij gebruik van het derde remblok.^[12] Nu de muziekduur was vastgelegd was moest nog bepaald worden waar de hoogtepunten en de versnellingen in de baan zitten. Ruud Bos is met tegenzin een keer in de attractie in aanbouw gegaan, en heeft daarna samen met Lex Lemmens een precies tijddiagram gemaakt met de verschillende aspecten: de lift, de val, de overgangen en de rustpunten. Op basis van dat schema heeft Bos zijn muziek tot een geheel gesmeed. Het resultaat past perfect. De muziek van Vogel Rok is geen klassieker geworden zoals andere Eftelingmuziek van zijn hand, maar het stuk mag er zeker zijn. Uiteindelijk is Bos alsnog in de baan gegaan om te verifiëren dat het klopte. Naast de ritmuziek van anderhalve minuut moest er ook nog een suite van bijna twaalf minuten komen die in de wachtruimtes wordt afgespeeld. Bos stelde deze ook samen en was achteraf heel content over het met eenvoudige middelen bereikte resultaat.^[13]

De muziek werd uitgevoerd door het Vlaams Symfonisch Orkest, door Bos uitgezocht vanwege de gunstige prijs/kwaliteitverhouding, en opgenomen in Gent.

De rit

De ritmuziek begint met een inleiding van 30 seconden die op de lift te horen is: spanningsopbouw in de vorm van lage akkoorddreunen, pianoroffels en strijkersarpeggio's. Op de top van de lift wordt het tiennotige eerste deel van het Vogel Rok-thema gespeeld door de kopers. Vervolgens dwarrelt het orkest met een aantal crescendo's en decrescendo's chaotisch uit elkaar. De eerste noten van het thema worden nogmaals door de strijkers hernomen, om na opnieuw enkele crescendo's, nog eens integraal te worden gespeeld.

Daarna verdwijnt de melodie voor twintig seconden: opnieuw wat crescendo's en decrescendo's om de vlucht uit te beelden. Pas nadat de muziek al bijna zeventig seconden bezig is, wordt het thema voor de eerste keer integraal gespeeld. Dit is te horen net voor je de lasertunnel inrijdt: twee keer kort na elkaar met eindvariatie. In het laatste stuk van de rit wordt de climax ingezet met staccato kopers en wervelende percussie, gevolgd door een laatste renditie van het tiennotige eerste deel van het thema. Dit laatste gedeelte van de muziek wordt gespeeld als de trein alweer het station binnenrijdt en tot stilstand komt.

Sinds de renovatie van 2018 is bovenop de ritmuziek een laag geluidseffecten aangebracht: twinkels (bar chimes), het krijsen van Rok en de gieren, het sissen van een slang en Star Wars-achtige synthesizergeluiden. De audiolagen zijn gescheiden waardoor je sporadisch, bij een defect, toch nog een ritje zonder effecten kunt maken.

Als de trein in het station staat, is over de luidsprekers de stationsmuziek te horen, synchroon met de rest van het station. Oorspronkelijk werd de synchronisatie bereikt door via de acculader in het station ook de audiofeed door te geven aan de trein. Tussen 2007 en 2023 was dit effect defect. In 2023 is het hersteld, mogelijk met gebruikmaking van andere (draadloze) technologie.

Wachtrij

Voor de wachtrij werd een bijna twaalf minuten durende suite gecomponeerd die van 1998 tot en met 2006 in een loop continu werd afgespeeld. Sinds 2007, toen er een nieuwe verkorte wachtrij kwam, werd de suite in stukken verdeeld over de verschillende ruimtes, en vanaf 2023 draait de Ruud Bos-wachtrijmuziek alleen nog in de stationshal - in de rest van de wachtrij klinkt nu de algemene Wereld van Sindbad-muziek. Het zesde segment, dat het meest lijkt op de ritmuziek zelf, klinkt helemaal niet meer.

De suite bestaat uit zes segmenten:

• 00’00” - 02’12”: een ambientachtig thema met elektronische piano en strijkers
• 02’13” - 03’19”: een energetisch stuk actiemuziek met een stevige climax
• 03’20” - 06’33”: een rustig, dromerig thema met strijkers en een solo voor fluit en viool
• 06’34” - 08’14”: een hoofdzakelijk elektronisch arrangement met veel drums en synthesizers
• 08’15” - 10’42”: een oosters thema voor bandoneon, gitaar en cymbalen
• 10’43” - 11’50”: een variatie op het Vogel Rok-thema, maar met meer drum

De suite met wachtrijmuziek moest kort voor de oplevering van de attractie nog door Bos gecomponeerd worden, dus greep hij terug op aantekeningen voor zijn compositie van de ritmuziek, wat resulteerde in een aaneenschakeling van muziekjes zonder doorlopende lijn.^[10] Het zesde stuk klinkt als een variatie op het thema zoals dat te horen is tijdens de rit. De andere vijf stukken muziek verschillen van rustige en dromerige thema's (waarschijnlijk pogingen tot een wachtrijthema) en zeer Oosters klinkende muziek tot heftige stukken. Ondanks de haast vindt Bos zelf de wachtrijmuziek een heel geslaagde compositie.

De lasershow

De muziek die van 1999 tot 2002 bij de lasershow in de eerste wachtruimte speelde was Yanni’s “Standing in Motion”. De muziek werd door Lex Lemmens ontdekt bij de Fountain of Nations in Epcot, Orlando. Lemmens: "Ik vond dat zo’n mooi stuk dat ik er kippenvel van kreeg!"^[14]

Muziekpublicaties

Alle muziek is op een cd-single Vogel Rok uitgebracht in 1998, heruitgegeven in 2000. Hierop vind je de ritmuziek (getiteld 'De Vlucht Door Het Duister'), de zes oorspronkelijke segmenten van de wachtrijmuziek (titel 'Entree') en een derde track met alleen de schreeuw van Rok.

De ritmuziek is daarna ook nog gepubliceerd op de alba Wonderlijke Muziek van de Efteling (versie 1998), Efteling CD 1, Wonderlijke Efteling Muziek en Betoverende Efteling Melodieën (beide versies).

De lasershow-muziek van Yanni is nooit door de Efteling zelf gepubliceerd, maar natuurlijk wel door Yiannis zelf op zijn album Live at the Acropolis waar de Efteling het ook vandaan heeft.

Bij de opening van Sirocco in 2022 is een muziekalbum uitgebracht van de Wereld van Sindbad waarop de ritmuziek en voor het eerst sinds 2000 ook weer de wachtrijsuite zijn opgenomen. De track met de wachtrijmuziek is aangeduid als Op Zoek Naar Weelde En Geluk. Het laatste segment is weggelaten, dat dus ook al niet meer in de Efteling te horen is.

De hommage aan Ruud Bos Een Bosje Liedjes, een concert uitgezonden op 24 februari 2012 op Omroep Max, begon met de ritmuziek van Vogel Rok gespeeld door het Metropole Orkest. Het was de enige Efteling-tune die tijdens dat concert gespeeld werd.^[15]

De Wereld van Sindbad-muziek uit het eerste deel van de wachtrij staat op het gelijknamige muziekalbum.

Souvenirs

Verschillende souvenirs van Vogel Rok uit 1998

Opdruk op het t-shirt en de pet van de Vogel Rok-souvenirs in 1998. Hoewel de achtbaan geen inversies kent, staan er toch twee loopings op de illustratie.

Voor Vogel Rok werd bij de opening een enorme merchandiselijn opgezet. De nieuwe winkel Het Valies lag vanaf de openingsdag vol met souvenirs met het logo van de attractie er op, waaronder een pet, t-shirts, balpennen, sleutelhangers en zelfs een frisbee. Het meest bijzondere souvenir was een cd-singletje met alle attractiemuziek van Ruud Bos. In de cd-case stak een geel veertje.

In 2003 werden er voor een aantal attracties nieuwe souvenirs uitgebracht, zo ook voor Vogel Rok. Op de souvenirs, waaronder nu ook zonnehoedjes, cd-verzamelmapjes en een pin, werd een nieuw logo gebruikt. Op de voorste coach van de trein in de attractie staat overigens nog het oorspronkelijke, door Ton van de Ven ontworpen logo.

Naast de speciaal voor de Efteling geproduceerde artikelen werden er in het park ook jarenlang allerlei beeldjes en knuffels verkocht van generieke adelaars. Vreemd genoeg werd er aanvankelijk geen beeldje uitgebracht van Vogel Rok met gespreide vleugels, maar wel een beeldje van een uitkomend ei met Rok-klauw en bek. In 2022 werd het voor de hand liggende beeldje naar voorbeeld van de gevel alsnog uitgebracht.

In 2012 sloot het Valies, en in de nieuwe winkel Jokies Wereld was niet langer plek voor merchandise van de achtbaan. Enige tijd werden de Vogel Rok-souvenirs nog verkocht bij een souvenirkar op het Reizenrijkplein, maar daarna waren jarenlang geen specifieke aandenkens aan de attractie te koop. Dit veranderde eind 2022, toen in het kader van een nieuwe souvenirlijn rond vijf achtbanen van het park, ook Vogel Rok weer een reeks artikelen kreeg. Zo werden mokken, sleutelhangers, t-shirts en petten uitgebracht. Deze zijn gebaseerd op het klassieke Van de Ven-logo, en ook op de nieuwe context van de attractie in de Wereld van Sindbad.

Populariteit

Nico Kwant met presentatrice Jojanneke van den Berge van PowNews.

Ondanks de lage populariteit van de attractie in het openingsjaar, wist Vogel Rok snel een schare aan fans te krijgen. Vooral op internet bleef de vermaardheid niet uit. Het gebruik van schuilnamen met de naam van de attractie werd populair onder Efteling-liefhebbers. Er kwam een simulator op Erwins Eftelingsite waarin je op een interactief plattegrondje het vullen en vertrekken van de treinen kan naspelen.

Voor een aantal fans werd het een sport om zoveel mogelijk rondjes Vogel Rok te doen op een dag. Het bekendste voorbeeld daarvan werd Nico Kwant, die in mei 2012 zelfs de dagbladen, radio en tv wist te halen met zijn 6000e ritje. Nico staat bekend als de grootste fan van Vogel Rok, inclusief een website en een eigen fanclub. Tot op heden maakt hij nog met grote regelmaat zijn ritjes.