WKO

Bronput WKO Anderrijk aan de Karpervijver, in aanleg in 2023

Een WKO, de gebruikelijke afkorting voor warmte-koude opslag, ook wel WKO-installatie, is een systeem voor de opslag en terugwinning van bodemenergie voor het verwarmen en koelen van gebouwen. Een WKO-installatie zorgt voor een gasloze verwarming van gebouwen, of tenminste voor de ondersteuning daarvan.

In de Efteling zijn sinds de plaatsing van het eerste systeem in 1998 tegenwoordig vier WKO-installaties in gebruik of in aanleg, namelijk in het Efteling Hotel & Vogel Rok (1998); het Efteling Bosrijk (2009); gebouw Raveleijn (2011) en in het Anderrijk (2023), waar de grootste installatie te vinden is.

Efteling Hotel en Vogel Rok

Bij de bouw van Vogel Rok in 1998 werd de eerste WKO-installatie van het park aangelegd, waarop via een leiding onder de Horst ook het Efteling Hotel werd aangesloten, vooral om ook hier te kunnen koelen. Deze installatie werd aangelegd samen met en was destijds ook eigendom van de Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteitsmaatschappij (PNEM), wat later door privatisering Essent werd.

Het is een doublette-systeem dat als volgt werkt. Op enkele tientallen meters onder de grond zit een grondlaag met water. Daarin worden twee bronnen geslagen, op ongeveer honderd meter uit elkaar. Als er koudevraag is op warme zomerdagen, pompt men grondwater uit de koudebron op om het koelcircuit in het gebouw (via een warmtewisselaar) van koude te voorzien. Het grondwater gaat -nadat het koude heeft geleverd- naar de warmtebron. Het systeem heeft een koelvermogen van 710 kW. 's Winters komt het water door oppomping uit de warme bron en geeft het juist warmte af. Door die warmtelevering koelt het bronwater weer af, waarna het naar de koudebron gaat.

Het systeem haalt water met een temperatuur van 12 graden van 40 tot 80 meter diepte, en pompt het op 25 graden weer terug.^[1]

Bosrijk

De installatie van vakantiepark Efteling Bosrijk heeft drie bronnen, en werd in 2016 uitgebreid met een warmtewinningssysteem uit het oppervlaktewater in het Klaterwater-circuit van de Efteling. Gewonnen zomerwarmte, via zonlicht overgedragen aan de vijvers, wordt middels de WKO in de bodem opgeslagen, waarna het in de winter wordt gebruikt om de huisjes te verwarmen. De huisjes hebben elk een warmtepomp om de watertemperatuur uit het systeem verder te verhogen voor de verwarming. In 2019 werd het netwerk hier verlengd om de uitbreiding van Bosrijk aan te sluiten.^[2]

Raveleijn

Het kantoorgebouw Raveleijn wordt ook gasloos verwarmd en gekoeld. Hiervoor werd in 2011 een WKO aangelegd van twee bronnen (doublettesysteem) met een capaciteit van 50 m³ per uur.^[3]

Anderrijk

Behuizing voor het WKO-systeem Anderrijk achter het Efteling Theater

De grote WKO in het Anderrijk is, na proefboringen in de voorgaande jaren, aangelegd in 2022 en 2023. Dit in het kader van het project 'Gasloos Anderrijk', waarbij ook het koken in horeca als Frau Boltes Küche en Bäckerei Krümel volledig elektrisch werd gemaakt. Het is een eerste stap in de ambitie om in 2030 klimaatneutraal te opereren. Dit systeem levert een besparing van 20% op het totale gasverbruik van de Efteling op, en werd gesubsidieerd door de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en van Binnenlandse Zaken.^[4]

De WKO in het Anderrijk betreft een zogenaamd 'vijfde-generatie-netwerk', in 2022 state-of-the-art. Het maakt gebruik van lage temperaturen. Het systeem is aangesloten op het Efteling Theater, Fata Morgana en het Fata Morgana Evenementencomplex, Fabula en Frau Boltes Küche.^[5] Ook de nieuwbouw Efteling Grand Hotel en Danse Macabre worden aangesloten.^[6] Het bestaat uit zes bronnen waar warmte in de bodem wordt gebracht of eraan wordt onttrokken.

Schetsmatige weergave WKO Anderrijk

De bronnen zijn in putten te vinden op de volgende locaties:

De technische ruimte voor WKO Anderrijk met rechtsvoor een stukje van een bronput

Het netwerk van de WKO van Anderrijk heeft ook een grote warmtepomp om het water verder te verwarmen voor toepassing in de aangesloten gebouwen. Bijzonder is ook het gebruik van aquathermie met een warmtebuffer: de Vonderplas fungeert als een warmtebuffer, waar bij extra warmte- of koudevraag warmte of koelte aan onttrokken kunnen worden. Tot 2022 werd het water van de Vonderplas ten behoeve van het ijsvrij houden van Aquanura met een steeds tijdelijk gehuurde gasinstallatie verwarmd tot 4℃; na de aansluiting van de WKO in dit deel van het park, gebeurt ook dit met bodemwarmte. Voor dit deel van het systeem is een technische ruimte achter het Efteling Theater gebouwd.