Fabula

Fabula is een bioscoop in het Fantasierijk, gelegen aan de Pardoes Promenade, waarin een 3D-film met extra effecten wordt vertoond. Je volgt een beer en een eekhoorn in hun avonturen door diverse werelddelen. Na de film breng je een bezoek aan een grote binnenspeeltuin en een restaurant.

De naam verwijst naar het verhaaltype fabel (Latijn: fabula), waarin dieren de hoofdrol spelen en ook altijd een moraal verwerkt is. Het logo van de attractie is de pootafdruk van de beer waarin de eekhoorn herkenbaar is.

Omschrijving

De in- en uitgang van Fabula liggen aan het Spookslotplein. Aan de rechterzijde vinden we twee grote rotsen, die van een afstandje bekeken twee dierenkoppen vormen.^[1] De linker is een leeuw, in de rechter is een beer te herkennen.

Wachtrij

Tussen deze rotsen doorlopend betreden we het wachtgedeelte: een pad dat zich slingerend een weg baant door een uitbundig groene omgeving. Onderweg passeren we een aantal landschapselementen: een rots die als monumentje voor PandaDroom dient, een te beklimmen schildpad die zijn oog kan bewegen, en een fontein met een olifantenkop.

Op de rots is een plaquette aangebracht met de tekst:

PandaDroom

2002-2019

PandaDroom is op 19 juni 2002 officieel geopend door Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard der Nederlanden, President van het Wereld Natuur Fonds.

Op 6 december 2019 is PandaDroom omgetoverd tot Fabula.

Onder de plaquette staat een handafdruk die van Prins Bernhard zou moeten zijn (maar het al lang niet meer is).

Na een bruggetje over een nevelig vennetje komen we bij een grot onder een waterval. Een bordje informeert ons in vier talen dat de deuren iedere 10 minuten openen. Als de show begint worden er maximaal 360 personen via tourniquets binnengelaten. Elk krijgt hier een 3D-bril uitgereikt en betreedt de voorshow.

Voorshow

Zie voor het hoofdartikel over dit onderwerp: Voorshow (Fabula)

Fabula begint met een voorshow in een grot met een onderaards, donker thema, met uitstekende wortels en een notoir gebrek aan zitgelegenheid. Terwijl de bezoekers binnenlopen is op drie grote projectieschermen aan één zijde een film gestart, waarin niet wordt gesproken, en die ook het interieur van een grot toont. Hier zien we steeds meer dieren binnenkomen om te schuilen voor de regen, waaronder een eekhoorn; ze worden echter weggejaagd door een beer die exclusiviteit verlangt. Klaas Vaak, die ook in de grot is, vindt dit niet sympathiek en besluit de beer een lesje te leren. Welke les precies zien we in de volgende ruimte, de 4D-bioscoop.

Hoofdshow

Zie voor het hoofdartikel over dit onderwerp: Hoofdshow (Fabula)

De hoofdshow van de attractie is een bioscoop waar de 3D-film geprojecteerd wordt. Hier zet men dan ook de eerder verstrekte 3D-brilletjes op. Soms wordt er ook gesproken over een 4D-film, omdat er in de zaal zelf effecten zijn ingebouwd die andere zintuigen dan de ogen en oren prikkelen, zoals sproeiend water en verzakkende banken.

De beer en eekhoorn worden door de betovering van Klaas Vaak naar drie verschillende werelddelen gestuurd: de savanne, de oceaan en het oerwoud. Ze komen elke keer in het nauw maar worden steeds gered door Vaaks toverzand. Ondertussen warmt de beer steeds meer op en aan het einde keren ze weer terug in de grot waar de beer ook ruimte maakt voor de eekhoorn. Nadat de film ten einde is, verlaten de bezoekers de zaal richting overdekte speeltuin Speelwereld. Daar zijn ook bakken om de 3D-brillen weer in te leveren.

Speelwereld

Zie voor het hoofdartikel over dit onderwerp: Speelwereld

Na de film komt men in de Speelwereld, een binnenspeelruimte annex horecagelegenheid. Met name de jeugd kan zich hier uitleven op diverse activiteiten in het natuurthema.

In deze ruimte vinden we ook de vijf animatronics van de attractie: de beer met eekhoorn, ijsbeer, schildpad, aap en een leeuw. De ijsbeer is de enige van deze dieren die niet in de film voorkomt. Deze animatronics staan hoog opgesteld en springen daardoor niet bijzonder in het oog.

In de ruimte staan ook veel tafeltjes opgesteld die fungeren als terras van de twee horecapunten die zich ook in het gebouw bevinden: de Savannebar en zelfbedieningsrestaurant Wereldkeuken. Langs deze twee verkooppunten lopend kun je de attractie verlaten en kom je respectievelijk terug op het Spookslotplein of op de Pardoes Promenade.

Geschiedenis

De plannen voor de vernieuwing van de attractie PandaDroom, de directe voorganger van Fabula, lagen al even op de plank. De belangrijkste motivatie was dat de film uit 2002 inmiddels verouderd was. Al in 2016 werd er door de ontwerpafdeling gewerkt aan ideeën voor een opvolger.^[2] Andere projecten kregen echter steeds voorrang, zoals het sprookje Pinokkio.^[3] Vermoedelijk gaf in 2019 het uitgesteld worden van parkuitbreiding Strookrijk de ruimte om de plannen wél van de plank te halen en uit te gaan voeren.

Einde samenwerking WNF

PandaDroom werd gerealiseerd in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds. Het partnerschap uit 2002 werd een aantal maal verlengd, in 2017 nog voor drie jaar tot eind 2020. Nu er echter een grote vernieuwing gepland stond, besloten WNF en de Efteling in samenspraak het sponsorcontract eind 2019 te beëindigen. De Efteling kon nu dus geheel zelf de inhoud bepalen zonder rekening te hoeven houden met een externe partner.

Totstandkoming

Verantwoordelijk ontwerper voor de ombouw was Jeroen Verheij, met Peter Koppelmans als ontwerpcoördinator. Er was in totaal € 3,5 miljoen gemoeid met het project dat onder leiding stond van Jacco Ophorst en voor de horeca van Melvin van Brakel.^[4]

Het gebouw en de aankleding van PandaDroom bleven grotendeels in stand. De belangrijkste wijzigingen zijn geheel nieuwe films in de voor- en hoofdshow, en een geheel vernieuwd horeca-aanbod aan het eind.

Een nieuwe film

Het grootste probleem met PandaDroom was dus de gedateerdheid van de film. Er werd daarom voor gekozen een geheel nieuwe opzet te maken. Het vertrek van het WNF bood ruimte het als 'belerend' ervaren aspect uit de oude film het veld te doen ruimen; de opdracht van de directie aan het ontwerpteam was dan ook: "Vrolijker, spannender en minder dwingend". Omdat de omhullende attractie wel min of meer behouden bleef, moest de nieuwe productie wel opgezet worden binnen dit gegeven kader.

Ontwikkeling

Voor de film gingen Verheij en zijn collega's eerst op zoek naar de leidende personages. Er werd gekozen voor een eekhoorn mede omdat die ook in het park regelmatig te zien zijn. Als tegenpool kwamen ze uit op de beer. Ze werden door Verheij ontworpen en kregen de namen Pad (de beer) en Syd (de eekhoorn) mee.^[5][6] Die namen komen in de uiteindelijke attractie echter niet terug, niet in het minst omdat er geheel niet in wordt gesproken.

De Efteling schreef ook het script voor de film. Voor aansluiting bij de bestaande Efteling kreeg Klaas Vaak (wiens verschijningsvorm ook van de hand van Verheij is) een kleine maar belangrijke rol in het verhaal.

De effecten in de zaal bleven ongewijzigd en de nieuwe film werd dan ook zo geconstrueerd om van al deze faciliteiten gebruik te kunnen maken, inclusief de grote vallende tak. Evenzo is de keus gemaakt om de leefgebieden savanne, de oceaan en het oerwoud te gebruken zodat de opvolgende Speelwereld goeddeels ongewijzigd gelaten kon worden. Al met al vinden we in de Fabula-film veel parallellen met de SOS Planet-film van PandaDroom.

Aardman

Uit vijf partijen werd het bekende Britse Aardman Animations gekozen om de personages uit te werken tot driedimensionale figuren en op basis van het script een 2D-voorshow en 3D-hoofdfilm te animeren van beide een kleine negen minuten.

Het was de eerste keer dat Aardman een productie maakte voor een themapark én de hoofdshow was hun eerste 3D-film. Verantwoordelijk regisseur was Steve Harding-Hill, creative director van shorts en commercials, en Helen Argo trad op als uitvoerend producent. Voor elk van de werelddelen werd een concept-art gemaakt die de sfeer, kleuren en belichting aangaf, op basis waarvan de scènes uitgewerkt konden worden. Voor de magische elementen als de draaikolken en portals, alsook de omgevingseffecten zoals stof en luchtbelletjes, werd de hulp van special effects-specialisten ingeroepen. Omdat ze met 3D nog weinig ervaring hadden, was het zoeken naar balans in de hoeveelheid 3D-effecten: voldoende spanning, maar niet teveel zodat het voor iedereen leuk blijft.

Muziek

De muziek is gecomponeerd door Eftelings huiscomponist René Merkelbach. Op basis van de feedback van Aardman op zijn eerste demo maakte hij een tweede die volgens Aardman precies was wat ze zochten. De eekhoorn en de beer hebben een eigen thema, die naar het einde van de film steeds meer samensmelten.

In andere parken

Net als de film van PandaDroom, SOS Planet, is de film die in Fabula draait dan wel gemaakt voor deze attractie, maar niet exclusief. Aardman behoudt het recht om de film ook te verkopen aan andere parken vermits deze minstens zeshonderd kilometer van de Efteling verwijderd zijn. Klaas Vaak is wel exclusief voor de Efteling en in de verhandelbare versie is die vervangen door de onzichtbare 'Moeder Natuur'. De marketing wordt onder de naam The Bear & The Squirrel ter hand genomen door SimEx-Iwerks, een leverancier van 3D/4D- en simulatorattracties. Het eerste park buiten Nederland dat de film ging vertonen was Columbus Zoo and Aquarium in Ohio, Amerika. Hier draait de film sinds voorjaar 2021 als The Bear and the Squirrel 4D in een 4D-theater waar tegelijk ook andere 4D-films geprogrammeerd staan. De voorshow is daar opnieuw geanimeerd en aan de hoofdshow geplakt tot één geheel. Niet veel later volgden andere locaties wereldwijd. Ook enkele locaties binnen 600 km, zoals Engeland en Zwitserland, waar de Efteling in overleg mee heeft ingestemd.

Tijdens de ontwikkeling van de film was er over wat kleinigheden discussie tussen Aardman en de Efteling over zaken die wel of niet geschikt zouden zijn voor een internationaler publiek en uitrol in andere parken. Zo wilde Aardman liever niet het scheetje van de struisvogel in de film, maar op aandringen van de Efteling (altijd kien op scheetgrapjes) kwam het er toch.

Aanpassingen aan het gebouw

Naast het ontwikkelen van de nieuwe film vonden er ook in het attractiegebouw verbouwingen plaats. Al enkele weken vóór de sluiting van PandaDroom begonnen de eerste bouwwerkzaamheden: eind oktober waren de Dierenwereld, restaurant de Octopus en souvenirwinkel Panda al afgesloten; na de hoofdfilm moesten bezoekers het gebouw via een nooduitgang verlaten. Op 3 november om 20.00 uur was de laatste voorstelling van PandaDroom waarna deze attractie definitief sloot. Na vijf weken, op 6 december 2019, heropende ze als Fabula.

Wachtrij

Op hoofdlijnen bleef de wachtrij van PandaDroom gehandhaafd. De rots met het PandaDroom-logo bij de ingang werd verwijderd, op de rots in de vorm van een berenkop werd een logo van Fabula toegevoegd.

Van de plaquette die herinnerde aan de opening van PandaDroom door Prins Bernhard werd de tekst aangepast om een klein monumentje voor PandaDroom te worden en de herinnering aan de opening door ZKH te bewaren. Deze aangepaste plaquette werd pas tijdens de Efteling-sluiting wegens het coronavirus in het voorjaar van 2020 aangebracht.

Voorshow

De voorshowruimte, de Wondergrot, bleef eveneens qua aankleding grotendeels gelijk. De fakkellampen aan de muur die eerst nog met een flapperend stuk doek werkten, zijn nu vervangen door fraaiere (led)exemplaren. En uiteraard is de nieuwe voorshowfilm te zien, waarbij het nu uitsluitend draait om het verhaal en niet zozeer meer om het uitleggen van de huisregels zoals voorheen. De projectoren van de voorshow werden vervangen, maar bleken bij het afstellen in de projectieruimtes net te weinig afstand te hebben om de schermen goed te vullen. Het aanpassen van de lenzen loste dit last-minute probleem op.

Door de voorshow en de hoofdshow van de attractie beter op elkaar aan te sluiten, en vooral de voorshow ook wat in te korten, kon de capaciteit van de attractie met enkele honderden bezoekers per uur omhoog, tot een kleine 1800 p/u.

Hoofdshow

In de hoofdshowbioscoop waren ook weinig zichtbare aanpassingen nodig en zijn de wijzigingen vooral van technische aard. Er werden vierkante gaten gezaagd in de zijwanden om een nieuw geluidssysteem te kunnen ophangen, en de verouderde filmprojectoren werden vervangen door digitale. Het 3D-systeem werd geüpgraded van lineair naar circulair gepolariseerd licht. En uiteraard is hier ook de film vervangen, waarbij alle bestaande effecten waaronder de grote neerzijgende tak opnieuw ingezet worden. Deze effecten zijn allemaal herzien en weer helemaal werkend gemaakt.

Speelwereld

De Speelwereld is misschien wel het meest aangepakt onder de transformatie naar Fabula. De twee oorspronkelijke doelstellingen van de ruimte, educatie over de natuur en leden werven voor het Wereld Natuur Fonds, zijn beide losgelaten. De WNF-jeep is dan ook verwijderd. De algemene natuuraankleding met de werelddelen en de animatronic-dieren is wel behouden. Misschien wel de opvallendste en gelijk meest typerende wijziging in heel de Fabulatransitie is dat de panda-animatronic is omgebouwd naar de beer uit de hoofdshow met de eekhoorn op zijn hoofd. Het betreft alleen een nieuw uiterlijk: de animatronic maakt nog steeds dezelfde bewegingen als vanouds, de toegevoegde eekhoorn is volledig statisch.

Veel van de bestaande speeltoestellen zijn gehandhaafd, maar er is ook vooral veel ruimte voor de horeca toegevoegd met tientallen nieuwe tafeltjes tussen de speelobjecten. De oude souvenirwinkel en restaurant zijn beide wel helemaal op de schop gegaan, alhoewel hier ook de basisdecoratie en -thematiek gehandhaafd is. In de souvenirwinkel is er een bar annex souvenirverkooppunt gekomen, en restaurant de Octopus is nu restaurant de Wereldkeuken. De gehele ruimte heeft ook een nieuw lichtplan met led-verlichting met meer kleur.

Entertainment

Tijdens de herfstvakantie van 2022 kreeg de attractie kortstondig eigen entertainment. In de wachtrij, nabij de schildpad, was de eekhoorn te ontmoeten als een handpop. Anders dan in de film spreekt ze hier en stelt de gasten allerlei vragen. De handpop was niet speciaal hiervoor gemaakt maar een bestaande eekhoorn-handpop die eerder te zien was in Sprookjesboom de Musical, een wonderlijk muziekfeest uit 2014.

Awards

Eind 2019 won Aardman met de film die ze voor Fabula maakte een prijs bij de Le Book London Creative Awards in de categorie "beste CGI".

Op 8 december 2020 wonnen de Efteling en Aardman samen een prijs: de aangepaste attractie en nieuwe film scoorden de eerste plaats in de categorie 'Best Dark Ride or Media-Based Experience' bij The Park World Excellence Awards.^[7]

Latere aanpassingen

PandaDroom en daarna ook Fabula behoorden oorspronkelijk tot het Anderrijk. De komst in 2024 van Danse Macabre maakte dat Fabula niet meer direct bereikbaar is vanuit het Anderrijk. De ingang van Fabula ligt nog op dezelfde plek, maar dit is nu de afgesloten achterkant van Danse Macabre en hier is geen doorloop meer mogelijk naar het Anderrijk. Daarom wordt Fabula nu tot het Fantasierijk gerekend.

Attracties

Fantasierijk: Symbolica·Fabula·Aquanura Marerijk: Sprookjesbos·Carrouselpaleis (Stoomcarrousel en Diorama)·Stoomtrein·Droomvlucht·Raveleijn·Villa Volta·Kindervreugd·Volk van Laaf (en Monorail)·Anton Pieckplein·Efteling Museum Reizenrijk: Carnaval Festival·Vogel Rok·Sirocco·Archipel·Kleuterhof·Kinderspoor·Pagode·Gondoletta Ruigrijk: Game Gallery·Halve Maen·Oude Tuffer·Stoomtrein·Nest!·Python·Joris en de Draak·De Vliegende Hollander·Baron 1898 Anderrijk: Danse Macabre·Piraña·Fata Morgana·Max & Moritz Voormalig: Speeltuin (1951-1989)·Kinderbad (1952-2002)·Zwembad (1953-1988)·Kanovijver (1953-2005)·Roeivijver (1954-2010)·Rolschaatsbaan (1957-1965)·Kleuterhof (1960-1989)·Veulenweide (1964-1984)·Waterorgel (1966-2010)·Wankelbrug (1976-1989)·Spookslot (1978-2022)·Radiografisch Bestuurbare Bootjes (1980-2005)·Polka Marina (1984-2020)·Bob (1985-2019)·Monsieur Cannibale (1988-2021)·Game Gallery West (1990-1993)·Pegasus (1991-2009)·Avonturen Doolhof (1995-2021)·Kinder Winter Wonderland (winters 1999-2013)·IJspaleis (winters 1999-2020)·PandaDroom (2002-2019)·'t Hijgend Hert (winters 2002-2020)