| Gondoletta | |
|---|---|
 | |
| De bloemenzee van de Gondoletta in 1988 | |
| Locatie | Reizenrijk |
| Type | Tow Boat Ride |
| Ontwerp | bootjes sinds 1994 Ton van de Ven |
| Bouwer | Intamin AG |
| Geopend | 13 april 1981 |
| Muziek | Allegro Brillante van François-Adrien Boieldieu |
| Kosten | ƒ 2 miljoen |
| Hoogste snelheid | 2,7 km/u |
| Baanlengte | 1081 meter |
| Ritduur | 20 minuten |
| Aantal boten | 40 bootjes |
| Capaciteit | 720 per uur |
| Attracties | |
Gondoletta is een attractie in Reizenrijk, waarmee bezoekers een boottochtje kunnen maken. De Gondoletta behelst een vaarroute van twintig minuten, op kanaaltjes en over de Siervijver. Daarmee is de Gondoletta in verschillende opzichten te beschouwen als de 'grootste' attractie van de Efteling, met de langste rittijd en het grootste oppervlak. De capaciteit van de attractie ligt rond de 720 bezoekers per uur.
Inhoud
Omschrijving
Bezoekers stappen na een korte wachtrij in de openlucht via een draaischijf in één van de veertig overdekte bootjes die de attractie telt. De schijf is te bereiken via een stevige houten brug met een beige metalen hekwerk met daarop een poort met naambord en een sierlijke klok. Via een trap kom je terecht tussen de gebouwtjes in het midden van schijf voor de besturing van de attractie en berging. Het dak van dit gebouw is bedekt met mos. Een medewerker wijst onze plaats aan en andere medewerkers helpen met instappen mocht dat nodig zijn.
De bootjes van de Gondoletta bewegen met een snelheid van zo'n drie kilometer per uur voort middels het Tow boat ride-ritsysteem, dat afkomstig is van Intamin AG. De bootjes zijn wit van kleur en hebben een dakje, goudkleurige ornamenten en een gestileerde vogelkop op de boeg. Elk bootje heeft drie zitbankjes die elk plaats bieden aan twee personen. Maximaal mogen dus zes personen in een boot plaatsnemen.
Vaartocht
Wanneer de boot de schijf verlaat vaart deze over de Siervijver richting het kanaal tussen de achterzijde van Symbolica en het eiland van de Wensbron. De boot vaart onder een stenen brug door, en komt aan de andere zijde daarvan op het kanaal terecht waar rododendrons en bomen het zicht belemmeren. Aan de linkerzijde is een kleine opening tussen het groen te zien, waar kort een blik op het Ruigrijk kan worden geworpen. Het kanaal voert langs het wandelpad tussen Reizen- en Anderrijk. Bij het uiterste zuidpunt van het kanaal maakt de boot een ruime bocht naar links en vaart pal langs Baron 1898.
Daarna gaat de boot onder een houten brug terug de Siervijver op. Hier trekt vaak de wind, die vrij spel heeft over de grote vlakte, wat aan. Met een zigzaggende beweging vaart de boot langs het Kinderspoor en om het eiland in de vijver heen. Vanuit de volle begroeiing is de muziek van het harpconcert Allegro Brillante van François-Adrien Boieldieu te horen. De boot vaart richting het Café-Restaurant, dat achter een rij bomen aan de waterkant recht voor ons te zien is. Bij de spoorbrug aangekomen draait de boot weer richting de plaats waar de tocht begon. Aan de linkerkant is een broedplaats voor watervogels te zien, waarna de boot langs de waterval op het eiland vaart. In twee trappen stroomt het water over gelaagde, donkerbruine stenen. Met de Pagode in zicht gaat de boot tot slot langs het terras van Toko Pagode, waarna een scherpe bocht wordt maakt om terug naar de draaischijf te gaan. Pas bij het uitstappen goed op voor je hoofd!
- Vaartochtje in de Gondoletta
De draaiende opstapschijf waar men de Gondoletta's kan in- en uitstappen
Onder de stenen brug
Over het kanaal
Pal langs Baron 1898
Uitzicht op het Kinderspoor
Om het eiland in de Siervijver heen
Langs de spoorbrug
Langs de waterval
Bezoekers betreden en verlaten de draaischijf via een brug die over de bootjes heen gaat en in het midden van de draaischijf uitkomt. Bij de uitgang staat onderaan de trap een tourniquet. Bezoekers met een handicap kunnen via het terras tegenover Toko Pagode aan de andere kant in het bootje stappen. De attractie wordt voor hen even stilgezet en het bootje krijgt een vlaggetje, zodat personeel later weet dat de attractie weer even stilgezet moet worden als het bootje aankomt.
Beplanting
De beplanting langs de bootjesroute is altijd een belangrijk aspect van de Gondoletta geweest. In de jaren tachtig en negentig voeren de bootjes langs de fleurige bloemperken, die elk seizoen met grote zorg door de Tuindienst werden aangeplant. Hierbij lag de nadruk in de lente op bolgewassen, zoals hyacinten, narcissen, krokussen en tulpen. 's Zomers koos men bijvoorbeeld voor viooltjes, begonia's en lobelia's. De bloemenpracht werd jarenlang met trots getoond in verschillende Park Informatie Brochures, fotoboekjes en andere publicaties. Het gebied fungeerde binnen de Efteling als een soort kleine Keukenhof.
Door verschillende wijzigingen in 2007 en 2008 verdween de bloemenzee rondom de Gondoletta-route, om plaats te maken voor een veel ruigere, natuurlijke flora. Deze transformatie viel onder één van de fases van het Groenplan, en naast een keuze voor andere bloemen en planten werd ook de infrastructuur van een deel van de Siervijver aangepast met nieuwe eilandjes en slootjes. Olaf Vugts heeft deze herziening van het gebied geïnitieerd, na een stimulerend bezoek aan de Hollandse Biesbosch. De huidige stijl van ongekunstelde beplanting is dan ook sterk geïnspireerd op de kreken en grienden van dit Zuid-Hollandse natuurgebied.
Voor- en nadelen
De ingrijpende restyling van het groen rond de Gondoletta kent voor- en nadelen. Het grootste pluspunt voor de Efteling is dat de onderhoudskosten van de huidige beplanting stukken lager zijn dan de bloemperken van vroeger. Het welig tierende riet en de struiken en moerasplanten kunnen vrijwel ongemoeid hun gang gaan, omdat nu een zo natuurlijk mogelijke begroeiing wordt nagestreefd. Een ander voordeel is dat de Siervijver sinds de aanpassing aantrekkelijker is geworden voor allerlei soorten watervogels. De Efteling hoopt op termijn een kleine biotoop te doen ontstaan waarin een verscheidenheid aan watervogels kan gedijen.
Tegenover deze baten staat echter dat de Gondoletta het tegenwoordig zonder de kleurrijke bloemperken moet doen die ruim twintig jaar lang voor velen juist de aantrekkingskracht van de attractie vormden. Anderen vinden eenjarigen juist kitscherig of gedateerd. De meningen over deze aanpassingen zijn dan ook verdeeld.
Geschiedenis
Oorsprong en ontwerp
Al op schetsen van Anton Pieck uit 1967 en 1968 voor het A-veld, een plan voor een attractief gebied binnen de Efteling voor de oudere jeugd, is een attractie te zien met boten die een route op een kanaal afvaren. In 1974 lijken de plannen serieus aangepakt te worden, wanneer een team van de Efteling een bezoek brengt aan Luisenpark in Duitsland, om daar de nieuwste attractie te bekijken. In dat park is dat jaar een eerste versie van de tow-boat ride op een natuurvijver geopend.[1] De attractie heet Gondoletta. Het is onduidelijk of op dat moment het idee leeft om een soortgelijke attractie in de Efteling te realiseren, of het ritsysteem voor een ander soort attractie te gebruiken.
Aan het einde van de jaren zeventig ontstaat binnen de Efteling het idee om een 1001-Nachtshow te ontwikkelen op het grote eiland op de Siervijver, waarbij bezoekers in bootjes langs Arabische scènes zouden varen. Dit plan viel uiteindelijk uiteen in twee verschillende attracties. De mysterieuze wereld van duizend-en-één nacht kwam in 1986 tot leven in Fata Morgana aan de oever van de Vonderplas en de boottocht op de Siervijver werd vijf jaar eerder gerealiseerd in de vorm van de Gondoletta, gelijkend op de attractie in Luisenpark.
In een interview met het WWCW zei creatief directeur Ton van de Ven over waarom de Gondoletta werd aangelegd:
De ontwerpen in de siervijver betroffen een poging om te voldoen aan een verzoek van de toenmalige bestuursvoorzitter ir. Gé Rieter om het parkgedeelte Siervijver méér inhoud te geven dan een fraai landschapsbeeld. De mogelijkheden met het “1000-en-één-nacht”-thema om daar een volwassen darkride te bouwen bleken door het geringe volume en de kwetsbaarheid van het landschap te beperkt. [...]
De Gondoletta was oorspronkelijk aangelegd om te dienen als transportsysteem waarbij zowel het landschap alsook de attractie te genieten moest zijn. Het verklaart ook de enigszins merkwaardige dakvormen van de vaartuigen die toch een oosterse touch hadden. De praktijk met het gebruik van de vaartuigen wees uit dat de Gondoletta een “zelfstandige” attractie op zichzelf vormde en dat een tochtje varen van 20 minuten zeker bij de oudere gasten veel waardering oogstte.
Er werd tijdens de vroege fases van het project ook gedacht over heel andere bootvormen; zo speelde Van de Ven met het idee van 'zwanenbootjes' met een opklappende vleugel als instap. Hoewel destijds niet gebruikt, was dit decennia later wel een inspiratie voor het ontwerp van de instap van De Zes Zwanen in het Sprookjesbos, ontworpen door Sander de Bruijn.
Bij de tests van de attractie deden zich stevige problemen voor met de elastieken waarmee de bootjes in eerste instantie aan de kabel bevestigd waren. Deze wikkelden zich vooral bij de instapdraaischijf – een element van het attractietype dat eerder niet door Intamin was toegepast – om de daar draaiende en soms knellende trekkabel. De bootjes werden hierdoor zelfs onder water getrokken of braken los. Een monteur van Intamin is vervolgens samen met de technische dienst van de Efteling vijf weken bezig geweest met het vinden van een oplossing. Uiteindelijk werd deze gevonden in de toepassing van metalen veren in plaats van elastiek om de bootjes aan de kabel te hangen én toch uitzwenken toe te staan; elke boot kreeg aan de voor en aan de achterkant een veer om deze goed recht tegen de draaischijf te duwen. De veren zitten met een mof op de kabel geklemd. Aan elke veer zit een met lucht gevulde drijver (duidelijk zichtbaar in de attractie) die, mocht de veer toch breken, ervoor zorgt dat deze niet naar de bodem van de siervijver verdwijnt.[2] Het geslaagde bevestigingssysteem werd vijf jaar later precies zo in Fata Morgana toegepast.
Opening
De Gondoletta werd in 1981 aan het attractie-aanbod toegevoegd als tegenhanger van de spectaculaire Python, die dat jaar eveneens werd geopend. Voor de aanleg van de Gondoletta werd het kanaal dat de Siervijver verbond met de Kanovijver afgesloten en ten gunste van de vaarroute van de bootjes omgebogen. De kosten voor de Gondoletta bedroegen ƒ 2 miljoen.
- Gondoletta in haar openingsjaar
Draaischijf
Eiland met bloemen
De zuidelijke bocht
Terug richting Siervijver
Latere aanpassingen
Jaren tachtig
Oorspronkelijk was er geen muziek tijdens de vaart. Tijdens de avondopenstelling van het Zomeravondfestijn op 14 en 15 augustus 1981 werd voor het eerst muziek gedraaid vanaf het Siervijver-eiland; een lp met harpmuziek Allegro Brillante van Boieldieu die Lex Lemmens uit zijn privéverzameling opdiepte.[2] Dit was zo'n succes dat met ingang van seizoen 1982 besloten werd om de muziek permanent ter gehore te brengen. Ook wordt in de winter van dat jaar de bestaande waterval op het eiland gereconstrueerd tot een natuurstenen versie waar de bootjes langs varen.[3] Er lagen ook nog plannen voor het aanbrengen van 'onderwatermonsters', maar het bestuur vond een mopje muziek en de vaart zelf genoeg attractieve waarde hebben.[4]
In de jaren tachtig worden er grote dobberende bloembedden geplaatst op de Siervijver waar de bootjes omheen varen. Deze verdwijnen in de jaren negentig weer. In 1984 werd de spoorbrug over de Siervijver aangelegd. In 1987 werd de Pagode tegenover de draaischijf van de Gondoletta geopend. Het horecapuntje Gondela verdwijnt daarmee, om plaats te maken voor een nieuw etablissement: Toko Pagode.
Jaren negentig
In 1994 werden de bootjes vervangen door nieuwe exemplaren. Vroeger hadden de bootjes oranje vlaggetjes op de daken, maar deze werden vervangen door boten met goudkleurige ornamenten, een gestileerde vogelkop op de boeg en verdwenen de smalle groene biezen. De oude boten werden opgekocht door Harry Maessen, eigenaar van recreatiepark de Witte Vennen in Oostrum (LB). Maessen heeft de bootjes tot op heden niet ingezet, maar grappig genoeg zijn ze tussen 2005 en 2014 wel zichtbaar geweest op Google Maps.[5]
Jaren nul
In 2000 werd het Kinderspoor op de nieuwe locatie geopend. In 2007 en 2008 werden de bloemenvelden vervangen door een gebied met eilanden en ruige beplanting. Respectievelijk werden in deze jaren de nieuwe houten brug (aan de kant van Ruigrijk) en stenen brug (aan de kant van de Brink) in gebruik genomen.
Omdat de bootjes zelden goed gevuld raakten, plaatste de Efteling in 2009 bordjes met de tekst: "Waarde gast, in elke boot is plaats voor meer dan twee. Mogelijk gaan er dus ook anderen met u mee."
Drijvende bloemen op het water (1985)
De Gondoletta vanuit de Pagode gezien (sinds 1987)
Gondoletta met kleurige bloemen en de oude houten brug (2005)
Beleid van het vullen van de boten tussen 2009 en 2015
Renovatie 2015
In het voorjaar van 2015 werd de Gondoletta grondig onder handen genomen. Op de draaischijf werd een nieuw, rond operatorhuis met sedumdak geopend dat het personeel meer beschutting biedt. Ook werd de houten brug tussen kade en schijf vervangen door een robuust, stalen exemplaar. De eenvoudige houten meandering werd wat ingekort en vervangen door een exemplaar van beige sierhekwerk, dat ook gebruikt werd voor de trappen en brug. Het naambord boven de brug werd vervangen, kreeg een andere kleurstelling en werd tevens ontdaan van de grote aanduiding betreffende de vaartijd.
Vanaf deze renovatie gelden ook nieuwe veiligheidsregels: voortaan mogen per boot maximaal zes passagiers mee, en vaart de Gondoletta niet meer na zonsondergang. Een en ander om ontruimen te vereenvoudigen. De capaciteit van de attractie werd hierdoor ook duidelijk lager. Ligt die nu op 720 bezoekers per uur, voorheen was dit bijna 1100 per uur.
- Veiligheidsregels
Regels op de brug
Regels in de boot
Regels aan de kant
In de zomer van 2015 werd nabij het eiland in de vijver een mysterieuze robotvis toegevoegd die van tijd tot tijd zijn bek, rug en staartvin laat zien. Bij de Efteling-servicedienst staat deze ook wel bekend onder de naam "Stefans vis".
In april 2016 werd langs de route beschoeiing vernieuwd en camerabeveiliging aangebracht.
In september 2022 werden op het eiland tegenover Baron 1898 kwijnende naaldbomen en onderbegroeiing drastisch gerooid, om dit deel van de vegetatie opnieuw in te planten. Bij de heraanleg van een deel van het eiland hier, werd alle ter plekke vrijkomende oude grond en hout opnieuw gebruikt.
Incidenten
De vaartocht is voor personen met een korte aandachtsspanne soms te veel gevraagd en geregeld springen er personen in het water of op het dak waardoor de attractie moet worden stilgelegd. In sommige gevallen kantelt er zelfs een bootje en moeten opvarenden uit het water worden gehaald. Er zijn echter ook incidenten met grotere gevolgen geweest.
Op 2 juli 2002 had een groepje van negen zo hard geschommeld dat het bootje was omgeslagen. Omdat het niet duidelijk was of er iemand onder zat, werd de duikploeg van de Efteling opgeroepen die uiteindelijk constateerde dat dit niet het geval was. De vier 'aanstichters' kregen een taakstraf.
Vier inzittenden van een bootje raakten te water op 29 mei 2012 nadat ze hevig met het vaartuig schommelden en op het dak waren geklommen. Eén van hen kwam vast te zitten onder de omgeslagen boot en moest op de spoorbrug gereanimeerd worden.
Op 25 augustus 2015 viel een boom vanaf de oever op een van de bootjes. Een opvarende had een hoofdwond, de andere een gebroken been. De hulpdiensten rukten groot uit omdat een tijd lang gedacht werd dat er nog iemand vermist was. Twee dagen later opende de attractie weer nadat alle bomen langs de route geïnspecteerd waren.
Winter Efteling
Vanaf de tweede editie van de Winter Efteling werden de Gondoletta-bootjes op de Siervijver in de winter vervangen door drie verlichte IJsvissen. De boten zelf werden in die periode gestald in Ruigrijk, dat 's winters jarenlang voor bezoekers gesloten bleef. Sindsdien klinkt in de winter de Winter Efteling-soundtrack rondom de Gondoletta.
Ruigrijk bleef vanaf 2005 open in de winter, en sindsdien blijven de bootjes in de Siervijver liggen. In eerste instantie bleven ze varen zonder bezoekers om te voorkomen dat de vijver bevriest. Sinds enkele jaren is de Gondoletta 's winters gewoon open.
Wetenswaardigheden
- Baldadige bezoekers hebben nogal eens de neiging om de Gondolettabootjes flink te laten schommelen. Het kapseizen van een bootje is wegens het Tow boat ride-systeem echter erg gevaarlijk, en bezoekers realiseren zich vaak niet dat de bootjes onder water met flink wat kracht door een dikke, strakgespannen staalkabel worden voortgetrokken. Er wordt door de Efteling dan ook streng opgetreden tegen ongehoorzame schommelaars.
- Er zijn ferme voornemens geweest om de draaischijf van de Gondoletta te overkappen. Dit werd voor het eerst genoemd in het programma Terug op de Werkvloer in 2002, waarin een parkmedewerker klaagde over de hitte van de zon op warme zomerdagen, voor wachtende gasten maar ook voor personeel. Bij een terugblik op hetzelfde programma uit 2004 verklaarde Olaf Vugts dat de overkapping er weliswaar nog niet was, maar dat deze beslist gepland stond voor 2006. Bezoekers en personeel staan echter ook na de renovatie van 2015 nog steeds in de zon en in de regen op de draaischijf. In mei 2019 liet de Efteling opnieuw weten dat er plannen waren voor een overkapping, maar ook daar kwam uiteindelijk niets van terecht.
- Sinds enkele jaren kampt de Gondoletta 's zomers met een meeuwenplaag. Nadat bezoekers vanuit de bootjes jarenlang eendjes en karpers hebben gevoerd werd deze locatie 'ontdekt' door meeuwen, die de bootjes tegenwoordig met tientallen tegelijk belagen zodra er een boterhamzakje ritselt. De Efteling heeft bordjes opgehangen om bezoekers duidelijk te maken dat er geen vogels gevoerd mogen worden, maar dit lijkt tot nu toe nog weinig effect te hebben.
- ↑ YouTube: De Magische Klok - deel 11 (5 augustus 2015)
- ↑ 2,0 2,1 De Vijf Zintuigen: Documentaire Lex Lemmens (2014)
- ↑ 'In de Efteling komt de 1001 nacht tot leven', De waarheid, 24-02-1982
- ↑ Notulen vergadering Exploitatiestichting, 15-02-1982
- ↑ Witte Vennen op Google Maps (2005-2014; bootjes inmiddels verwijderd)