Zie ook de categorie Anton Pieckplein voor alles wat zich op of rond het plein bevindt of bevond.
Het Anton Pieckplein is een Oud-Hollands dorpsplein dat zich bevindt in de noordoostelijke hoek van Marerijk, tussen restaurant Het Witte Paard en het Reizenrijk. Rondom het plein liggen Pieckse gebouwen met horecapunten en winkeltjes. Op het plein vinden we allerhande kermismolens, twee Holle Bolle Gijzen, het Efteling Museum en enkele verstrekkers van verrassingseieren.
Het plein is genoemd naar grondlegger Anton Pieck.
Omschrijving
Het tegenwoordige Anton Pieckplein bestaat eigenlijk uit meerdere pleinen die door de jaren aan elkaar zijn verbonden: het oorspronkelijke Anton Pieckplein uit 1954, het naastgelegen Speeltuinplein uit 1955 en het in 2003 door Michel den Dulk vernieuwde plein achter de Anton Pieckcarrousel. Voor de opening van het Lavenlaar in 1990 werd met Anton Pieckplein enkel het oorspronkelijke pleintje met de waterpomp aangeduid. Sindsdien doelt men met de naam op het hele gebied met draaimolens.
Op het plein vindt men:
Attracties
Horeca / souvenirs
- Witte Paard
- In den Hoorn des Overvloeds
- Den Suykerbuyk
- Smulpaap met:
- Terras
- Automatiek
- Den Olycke Tweelingh, een overdekt zitgedeelte naast de Smulpaap, waar Piet de Smeerpoets aan afvalverspreidingbestrijding doet.
- Spiegeltje, spiegeltje...
Verrassingseiautomaten
Beelden / sprookjes / uitbeeldingen
- Zwaan Kleef Aan (in de vorm van een klok)
- Ganzenhoedstertje (water-spuitend beeld)
- Speeltuin Gijs en Moeder Gijs, leden van de Holle Bolle Gijzen-familie
- Bremer Stadsmuzikanten (beeldje op fontein)
- Drinkebroer (waterpomp)
- Twee muzikanten op de Muzikantenpoort (luit en bazuin)
- Twee muzikanten op de doorgang naast het Smidje (accordeonist en trommelaar)
Overig
- Groepsbagage-kluisjes
Anton Pieckcarrousel
Vlindermolen
Kraaiennest
Het plein in de winter
Den Suykerbuyk
Toegang tot het plein tussen twee muzikanten
Geschiedenis
Voorgeschiedenis
Het pleintje is feitelijk al gevormd door twee gebouwtjes die daar rond 1950 gebouwd werden en er nog steeds staan: een paardenstal (nu De Soete Inval) en een directiekantoortje (nu Poppentheater). Deze staan in een hoek van ongeveer 45 graden ten opzichte van elkaar en vormende daarmee al de omlijsting van een op dat moment nog niet bestaand pleintje.
1954: Opening
Het oorspronkelijke Anton Pieckplein werd gevormd door uitgaand van de twee bestaande gebouwtjes hier een klein knus ommuurd dorpspleintje van te maken. Het is een ontwerp van Pieck zelf, die toen nog niet wist dat de locatie naar hem vernoemd zou worden. Bij de officiële opening op 5 juni 1954 halen Peter Reijnders en de bestuursleden van de Efteling een grap met hem uit. Ze weten dat Pieck tegenstander is al te commerciële uitingen in de Efteling en juist op de dag van de officiële opening van een door hem ontworpen plein heeft iemand tegen de muur van één van de gebouwtjes een foeilelijk reclamebord voor ijs gehangen.
Pieck is te laat op het plein aanwezig om er nog iets aan te doen want burgemeester Van der Heijden is al met zijn toespraak begonnen. Aan het einde van de speech vraagt Van der Heijden of Pieck dat bord wil weghalen: "Mijnheer Pieck, zou ik U mogen vragen deze schanddaad van het plein te willen wegnemen?" Pieck staat op, stapt af op het bord en rukt het ijsbord van de muur en onthult daarmee zijn eigen plein. De aanwezigen reageren met luid gejuich. Pieck haalde het bord later nogmaals weg voor de camera van Peter Reijnders.
Het plein is toegankelijk vanaf vijf verschillende poorten: via de Muzikantenpoort aan de Speeltuinzijde, de Soldatenpoort aan de Speelweidezijde, een poort zonder beeldjes aan de Sprookjesboszijde en twee openingen langs het souvenirwinkeltje (nu De Soete Inval) aan de zuidkant van het plein. Verder bevindt zich er dan het huisje met de poppenkast, waar poppenkastvoorstellingen worden gehouden. Ook is er de pomp van de Drinkeboer en groepsbagagekluizen (later In de Bonte Harlekijn).
Alternatief ontwerp voor het Anton Pieckplein
Het plein op de plattegrond van 1964
De Soldatenpoort op het Anton Pieckplein in 1954
Het Anton Pieckplein in 1954
Drinkebroer
Poppenkasttheater (jaren negentig)
Souvenirwinkel (jaren tachtig)
1955: Speeltuinplein
Een jaar na opening wordt het gebied tussen de Speeltuin, het Theehuis en het Anton Pieckplein (ook wel bekend als het Speeltuinplein, maar wordt nu gezien als onderdeel van het Anton Pieckplein) voorzien van verschillende attracties: De Stenen Kip, de Ganzenhoedster, de snoepwinkel In den Hoorn des Overvloeds en de Anton Pieckcarrousel met het Pelikaanorgel. De draaimolen werd omstreeks 1900 gebouwd en was in handen van Arie Brunselaar en Herman Oudsen. Op aandringen van Anton Pieck, die een grote kermisliefhebber was, kocht de Efteling de carrousel in 1954. Onder leiding van Pieck werd de nostalgische molen weer in zijn oude glorie hersteld. Het Pelikaanorgel is een echt straatorgel uit Amsterdam.
De Anton Pieckcarrousel
De kip wordt geschilderd aan de hand van een echte kip
De Stenen Kip (1959)
1956-1989
De klok van Zwaan Kleef Aan wordt in 1958 toegevoegd aan het oorspronkelijke Anton Pieckplein. In de jaren zeventig wordt het plein meer open richting de Speeltuin. De poort aan deze zijde verdwijnt en een vijvertje dat hier lag sinds de opening van het park wordt gedempt.
Op het Speeltuinplein wordt eind 1958 de eerste Holle Bolle Gijs getest, om het volgende jaar te openen naast In den Hoorn des Overvloeds. Nadat de populatie van Gijzen in de jaren zestig en zeventig stijgt in het park, wordt deze Gijs vaker aangeduid als Speeltuin Gijs, de Gijs in de Speeltuin. De Gekroonde Eend kwam er in 1960, maar stond toen verderop in de Speeltuin en werd pas in 1990, bij de bouw van het Volk van Laaf, verplaatst naar zijn huidige locatie. In 1960 wordt tevens de Kleuterhof geopend, een jaar later de Smulpaap. Tussen 1968 en 1975 wordt het Theehuis gefaseerd verbouwd tot restaurant Het Witte Paard. In 1977 werden de draaimolens (Grote Zweef en de Vlindermolen) aangekocht en in de Speeltuin geplaatst. In 1980 vormt de Fietsenmolen de laatste aanwinst aan de Speeltuin. Begin jaren tachtig staat horecapunt De Vergulde Suikerspin op verschillende plekken op het plein.
A) Anton Pieckplein B) Speeltuin C) Kinderbad D) Kleuterhof E) Kinderspoor F) Theehuis 1) Anton Pieckcarrousel 2) Jeepmolen 3) Kleine Zweefmolen 4) Ponymolen 5) Klimtoren 6) Ezeltje Strek Je 7) Gekroonde Eend 8) EHBO-post 9) Glijbaan 10) Stationskoffyhuis
Zwaan Kleef Aan
Speeltuin Gijs
Gekroonde Eend vanaf 1990 op Anton Pieckplein
Het Anton Pieckplein en Speeltuinplein op de plattegrond van 1978
1990-2002: Van Speeltuin naar Anton Pieckplein
Wanneer in 1990 het Volk van Laaf opent, verdwijnt daarmee de grote Speeltuin. Vanaf nu wordt het hele gebied van het oorspronkelijke Anton Pieckplein, Speeltuinplein en Kleuterhof aangeduid als het Anton Pieckplein. De Vermolencarrousel, Grote Zweefmolen, Kleine Zweefmolen, Vlindermolen, Jeepmolen, Dierenmolen, Apenmolen en een Paardenmolen uit de vroegere Speeltuin worden verplaatst naar de locatie van de Kleuterhof en Kinderbad. Het Kinderbad wordt verkleind naar een klein bassin met fontein, waar ook de Witte Olifant komt te staan. De Gekroonde Eend wordt verplaatst naar het oude Anton Pieckplein, tussen Zwaan Kleef Aan en Het Witte Paard. De Smulpaap en de overkapping van Piet de Smeerpoets delen dan als een soort muur dit nieuwe grote plein dat gecreëerd is in tweeën, waardoor de molens grotendeels aan het zicht van de bezoeker worden onttrokken.
Van 1990 tot 1994 was hier Game Gallery West te vinden, een zelfde soort speeltenten als we tot op de dag van vandaag nog in Ruigrijk kunnen vinden. Waarschijnlijk bedoeld om het weggestopte stukje Efteling meer aantrekkingskracht te geven, mislukte die poging en sloten de rolluiken na vier jaar al om niet meer open te gaan. Tot eind 2002 bleef het achterste gebied van het plein zo een soort opslagplaats van draaimolens met wanden van gesloten rolluiken.
Op het oorspronkelijke Anton Pieckplein worden de dagelijkse poppenkastvoorstellingen gestopt, en ook de souvenirwinkel In de Bonte Harlekyn sluit de deuren.
In 2000 verhuist het naastgelegen Kinderspoor naar de oever van de Siervijver. In de herfst van datzelfde jaar verhuisde de Vermolenmolen, die tot in 1999 op het Dwarrelplein had gestaan en volledig was gerenoveerd, naar de oude Kinderspoorlocatie. In 2004 werd de Vermolenmolen verplaatst in de richting van het Witte Paard, midden tussen de pomp en de toenmalige Loetiek in, op de plek waar eerder een muziekkiosk stond. De kiosk verhuist naar het Dwarrelplein.
Na jaren van speculatie werd in september 2002 het achterste deel van het plein afgezet voor de bouw van een compleet vernieuwd Anton Pieckplein.
A) Kinderbad B) Smulpaap C) Piet de Smeerpoets D) Bonte Harlekeyn / Efteling Museum E) Tweeling Gijs 1) Anton Pieckcarrousel 2) Vermolencarrousel 3) Grote Zweefmolen 4) Kleine Zweefmolen 5) Vlindermolen 6) Jeepmolen 7) Dierenmolen (handmolen) 8) Apenmolen (handmolen) 9) Paardenmolen (handmolen) 10) Kiosk
Kinderbad
Vlindermolen
Dierenmolen
Jeepmolen
Grote Zweefmolen
Apenmolen
Groepsbagagekluizen
Grotendeels gesloten in december 2001
2003: Michel den Dulk
In 2003 wordt, met een investering van € 3,6 miljoen, begonnen aan de bouw van het nieuwe Anton Pieckplein met een groot aantal gebouwen in een eclectische gevelrij. Een deel van het plein wordt afgesloten door middel van een houten schutting met speciaal ontworpen bouwborden en kijkgaten voor nieuwsgierige bezoekers. Deze aanpassingen stonden al op de agenda voor 2000 onder de werknaam Plein 1900 (in ruwe vorm ontworpen door Ton van de Ven) maar werden uiteindelijk pas in 2002 voor seizoen 2003 doorgezet onder de projectnaam Breughelbrink, met de nieuw aangenomen ontwerper Michel den Dulk aan het roer. René Brekelmans was verantwoordelijk als projectmanager en Edwin Tooren als projectleider voor de gebouwen en ondergrondse infrastructuur. Efteling-architect Jan Verhoeven keert enkele maanden terug van zijn pensioen om de gebouwen bouwkundig uit te werken.
Den Dulk krijgt met deze ontwerpopdracht meteen groot vertrouwen van creatief directeur Van de Ven, die hem de volledige vrijheid geeft om binnen de kaders van wat het project aan faciliteiten nodig heeft, en wat er aan bestaande gebouwen blijft staan, te ontwerpen. Den Dulk creëert ruimte op het overvolle plein door de grote snackschuur Smulpaap naar de rand te verplaatsen; de oude Smulpaap was te veel een barrière om de rest van het plein erachter te verkennen. Deze ingreep heeft tevens het voordeel dat er gebruik gemaakt kan worden van toegang tot het dienstenterrein aan de achterzijde voor opslag en belevering en het daar al bestaande werkplaatsen-gebouw uit 1960. Dit wordt over de volle lengte aangekleed in het thema: Anton Pieck. Den Dulk laat zich voor het geheel sterk inspireren door de bouwsels in het Diorama: allerlei verschillende historiserende stijlen, die op een fantasievolle manier toch één geheel vormen. Stucwerk is een verbindend element.
Aan de rechterkant van het plein komt een gevelwand, met op de hoek een torentje met daarin het Smidje, daarnaast een nieuwe ijssalon, de spoelkeuken en de Smulpaap. In het oude werkplaatsgebouw (dat behouden blijft) komen magazijnen voor de horecapunten en een kantine en kleedkamers voor frietbakkers en ook voor entertainment op en nabij het plein. Het kinderbad, de Jeepmolen, enkele handmolens en de kiosk moeten het veld ruimen. De handmolens komen later weer terug in speeltuin Kindervreugd. Ook wordt het plein toegankelijker gemaakt via een nieuwe doorbraak achter de Bonte Harlekeyn langs richting de Dubbele Laan. Hier zet Den Dulk de muzikantenthematiek van Pieck voort middels twee flankerende beeldjes van een accordeonist en een trommelaar.
Aan de linkerkant van de Smulpaap komt een overdekt terras in twee ruimtes onder de naam Den Olycke Tweelingh (verwijzende naar de ingebakerde baby's van Moeder Gijs), en daar weer naast een poort naar het achterliggende Dienstencentrum. Van hoektoren met Smidje tot ruïnepoort ontstaat zo een samenhangende gevelrij in hyperromantische Anton Pieckstijl, met daarachter aan de oostkant ook nog een brokkelige stadsmuur die het geheel diepte geeft. Aan de gevels hangen enkele echte gaslantaarns, en die staan ook als vrijstaande armaturen voor de Smulpaap. Overal op de gebouwen prijken vaantjes en pironnen.
De nieuw gewonnen ruimtelijkheid benut Den Dulk door de draaimolens veel verder van elkaar op te stellen zodat elk goed tot zijn recht komt. Ze worden netjes aangekleed met muurtjes, bloembakken en bankjes. Moeder Gijs wordt nabij de nieuwe Smulpaap geplaatst. Een nieuwe fontein met de Bremer Stadsmuzikanten erop, een verrassingseierenautomaat in de vorm van een Smidje en de opening van het Efteling Museum (met nieuw ontworpen achtergevel) completeren het geheel tot een hoogkwalitatieve attractie die recht doet aan het Marerijk als typisch Piecks parkdeel.
Ontwerp van het Pieckplein door Den Dulk, 2003
Schets voor het Anton Pieckplein met andere fontein
Gevelrij
Onuitgevoerde fase twee
Er is sprake geweest van een 'fase twee' van het project Anton Pieckplein, ook ontworpen door Den Dulk. Dit project werd echter niet uitgevoerd, waardoor tot op heden een lege hoek is blijven bestaan tussen de ruïnepoort en de zijmuur van het Lavenlaar. Na deze poort zou de gevelwand zich voortzetten naar een 'bruin café' met terras. De grote hoek tussen het Volk van Laaf, het plein en het Dienstencentrum zou gevuld worden met een compacte maar toch nog vrij lange darkride. In het thema van Joris en de Draak zouden bezoekers plaatsnemen in een 'ghost train' (kermisspookhuis-achtig) wagentje en verschillende scenes op twee niveaus kunnen beleven. Het wagentje zou uiteindelijk flink versnellen en weer naar beneden roetsjen. Den Dulk dacht hierbij aan de attractie Transdemonium van Parc Astérix in Frankrijk. Deze opende (niet toevallig) in 2003. De gevel van de attractie zou helemaal aansluiten bij het Anton Pieckplein. Ook was er gedacht aan een stadspoortje met een verbinding naar het Lavenlaar, om de bezoekersstroom van en naar die attractie te versterken. Dit stadspoortje zou via het attractiegebouw en een grot een overgang vormen naar het Laar, en ook uitzicht geven op een scène en de wagentjes van de Joris-en-de-Draak-rit. De directie zag niet zo veel in de concepten en ze belandden in de la.
- Bouwfoto's 2003
- Het resultaat
Een oud vrouwtje (overblijfsel van Twinkel)
Karakteristieke gevel van Den Olycke Tweelingh
De kleine zweefmolen
Grote zweef met nieuwe hekjes en bestrating
Latere aanpassingen
In 2020 werd de Grote Zweefmolen grootschalig gerenoveerd. Hierbij werd ook het hekwerk rond de molen aangepast naar de nieuwste veiligheidsnormen, en uitgevoerd in een andere tint (beige in plaats van blauw-rood). Ook de muurtjes rond de molen werden minder beklimbaar gemaakt. In 2023 werd de Kleine Zweefmolen ook heropgebouwd, waarbij deze hetzelfde spijlen-hekwerk kreeg maar hier wel uitgevoerd in blauw-rood.
In voorjaar 2021 werden op de Dubbele Laan twee verwijsborden geplaatst die wandelaars aldaar wijzen op de horeca op het plein. Ze tonen een aanzicht op het plein in de stijl van een oude Pieckprent, waarbij ook gebruik gemaakt is van figuurtjes uit een aantal werken van Pieck.
Vernieuwing 2023
In het voorjaar van 2023 vond er een grote vernieuwingsslag plaats met verschillende 'upgrades' onder creatieve leiding van Karel Willemen. Het aloude Poppentheater werd opgeknapt en na decennia van sluiting worden er weer regelmatig, nieuwe poppenkastvoorstellingen gegeven. Op het pleintje ervoor rondom de Drinkebroer werden klinkers vervangen door meer stukken met groen. De beweging in de arm van de Drinkebroer zelf werd teruggebracht: als je aan de aan de pomp zwengelt, heft de man zijn arm om nog een slok te nemen.
Bij de onlangs gerestaureerde Kleine Zweefmolen werden vier beeldjes van musicerende apen geplaatst, die op de oorspronkelijke ontwerpen van Pieck te zien maar niet eerder gerealiseerd waren. De Vermolenmolen kreeg nieuwe muziek: het orgel dat tot dan toe een potpourri aan bestaande nummers speelde, kreeg speciaal voor de locatie door René Merkelbach gecomponeerd nieuw orgelboek. Tevens nieuw is ook dat het Ballonnenvrouwtje, vanouds een statisch beeld, nu ook met enige regelmaat in levende lijve op het plein rondloopt.
Er werd ook gekeken of het Putje van Assisi van het Anton Pieck Museum in Hattem naar dit plein verplaatst kon worden, in de hoek met bloempotten aan de noordwestkant van het Efteling Museum-complex, maar hiervoor werd geen vergunning gegeven door de gemeente Hattem.
Om het geheel luister bij te zetten opende in het Efteling Museum een tentoonstelling over de naamgever en oorspronkelijke ontwerper van het plein, waarbij nu de focus lag op het 'andere werk' van Pieck dat juist niet voor de Efteling was: Anton Pieck, een verrassend veelzijdige kunstenaar. Ook werd er een Sprookjestekenwedstrijd georganiseerd. De vernieuwingen en de tentoonstelling werden officieel geopend op 19 april.
- Enkele vernieuwingen in 2023
Apen op de zweefmolen
Vernieuwde drinkebroer
Levend ballonnenvrouwtje
Wetenswaardigheid
- Verwarrend genoeg is sinds 2015 dit niet langer het enige plein met deze naam in Kaatsheuvel: de Nieuwe Markt in het dorp heet sinds dat jaar ook Anton Pieckplein.[1]
- ↑ Brabants Dagblad: Centraal plein in Kaatsheuvel wordt Anton Pieckplein (12 januari 2015)