| Het Witte Paard | |
|---|---|
 | |
| Locatie | Marerijk |
| Type | zelfbediening |
| Assortiment | alles |
| Thema | Engels theehuis |
| Ontwerp | Ton van de Ven (ext.) Sander de Bruijn (int.) |
| Geopend | 1951 / 1975 |
| Verbouwd | 2001, 2014 |
| Kassa's | 4 |
| Terras | ja |
| Opvolger van | Theehuis |
| Horeca | |
Het Witte Paard is een zelfbedieningsrestaurant in het Marerijk aan het Anton Pieckplein. Het witte pand kan niet over het hoofd gezien worden en is te bereiken vanaf de westzijde (tegenover de Sint Nicolaasplaets), de noordzijde (tegenover het Lavenlaar) alsook de oostzijde aan het Anton Pieckplein. Het werd geopend in 1975 na een verbouwing van het Theehuis dat al sinds 1951 op deze locatie staat. De inrichting was oorspronkelijk ontworpen door Anton Pieck, maar in de lente van 2001 werd het interieur geheel verbouwd naar een andere indeling met moderne inrichting en enkele verwijzingen naar de Jugendstil. In februari 2014 vond er weer een verbouwing plaats, deze keer om het interieur van het pand de sfeer te geven van een Engels theehuis.
Het Witte Paard heeft het grootste aanbod binnen de Eftelingse horeca, in zowel koude als warme dranken, gebak en ander hartigs, vers belegde broodjes en warme maaltijden. Het heeft de hoogste capaciteit, ligt gunstig in het park en is daarmee het meest populair en omzetgevend. Het Witte Paard heeft aan alle zijdes een (deels verwarmd) terras, behalve aan de zuidkant, waar een toiletblok, keukens, opbergruimtes, koelcellen en restaurant 't Poffertje zijn gevestigd. Diverse kleinere horecapuntjes maken ook onderdeel uit van het complex.
Omschrijving
Exterieur
Het Witte Paard is een rechthoekig gebouw zonder verdiepingen en een laag mansardedak dat, passend bij zijn naam, aan alle zijden witgestuct is. Op het gebouw bevinden zich fruitornamenten van de hand van Ton van de Ven. Aan de west-, noord- en oostzijde bevindt zich een terras; aan de oostzijde is dit van het plein afgescheiden met bloembakken. Aan oost- en westzijde is tegen de gevel aan ook een overdekt terras met terrasverwarming aanwezig. Aan de noordzijde zijn bloembedden tussen het terras en het wandelpad te vinden.
Boven de ingangen aan oost- en westzijde is Het Witte Paard zelf in een ornament afgebeeld en bevindt zich in het plaveisel voor de deur een groot mozaïek van de steigerende schimmel. Aan de noordzijde is boven de ingang een œil de bœuf aangebracht, een ovaal raam.
De zijgevel van Het Witte Paard aan de Anton Pieckplein-zijde
Ontwerp fruitornamenten van Ton van de Ven
Terras aan de westzijde
Interieur
Het Witte Paard is aan vier zijden te betreden: via de grote deuren aan elk van de terraszijden en via een gangetje achterin het Poffertje aan de zuidzijde. Als we binnenkomen door de voorgevel aan de kant van het Volk van Laaf komen we in een grote hal, ingericht als een statig Engels theehuis in het begin van de twintigste eeuw. Een imitatie glas-in-lood in het plafond, een betegelde vloer omringd door laminaat. De inrichting heeft een kleurpatroon van groen, wit en goud. Het meubilair bestaat uit verschillende tafels, stoelen en krukken.
In het midden van de ruimte vinden we een tafel waar een fruitschaal als beeld te vinden is, een driedimensionale uitbeelding van de reliëfs van het exterieur. De tafel is gedecoreerd met verschillende schalen en kannen en heeft verschillende hoogtes. Rondom de tafel in het midden staan op de hoeken van de houten vloer hoekbanken. Aan het plafond hangen grote kroonluchters. Het plafond wordt ondersteund door gedecoreerde palen met spiegeltjes en kandelaars.
De zijflanken, de centrale ruimte van het gebouw en het gedeelte waar de zelfbediening is te vinden hebben ieder een eigen insteek in de thematiek. De ruimte links is D'Oude Koffiekamer, ingericht met fauteuils en zware tafels, waar een tekening van het oorspronkelijke Theehuis en een mal voor een Langnek-speculaaspop te vinden zijn. De ruimte rechts is IJssalon La Dame Blanche (waar ook het aparte verkooppunt Swirl's Ice Cream huist). Aan de zuidzijde vinden we links van de keuken de ruimte Theekrans, waar het geheel in Delfts blauw is ingericht. Op planken staan Chinese vazen en ander porselein, een verwijzing naar de Chinese oorsprong van thee. Aan de andere zijde van de keuken is de Pronkkamer te vinden, waar het spreekwoord "een olifant door de porseleinkast" wordt uitgebeeld. Aan de muren zijn borden te vinden met bijzondere illustraties of gebroken borden en kopjes die aan elkaar gelijmd zijn. De verschillende ruimtes zijn te betreden via doorgangen met kenmerkende sierlijke ronde vormen.
Boven de hoofdentree is een balkon te vinden dat vroeger bekend stond onder de naam Captain's Table, maar nu High Tea heet. Het was een favoriete locatie van mening Eftelingfan, maar is sinds de verbouwing van 2014 gesloten op gewone dagen en nog enkel open bij bijzondere gelegenheden. Het verlaagde plafond zorgt ervoor dat er tegenwoordig nog weinig uitzicht is op de hal van het restaurant.
Binnenkomst via hoofdingang
Detail van lichtkoepel boven de tafel
Betegeling
IJssalon La Dame Blanche
Zitruimte 'Theekrans'
Detail Pronkkamer
Een kijkje in de keuken
Het zelfbedieningsgedeelte is achterin te vinden. Aan beide kanten van de kassa's kan men aanschuiven voor koude dranken, kleine hapjes, belegde broodjes, salades en de warme gerechten. In het midden komen beide looproutes langs de zelfbediening uit bij de desserts. De warme drank is te krijgen bij twee eilanden. Boven de counters zijn stijlvolle borden te vinden waar met grote Anton Pieck-letters de beschrijving en een silhouet dat als pictogram dient op staan. De counters zelf zien er uit als klinische witte kasten met lades met verschillende handvatten. Vanuit deze ruimte is sinds de verbouwing van 2014 meer de keuken in te kijken.
Kroonluchter in de keuken
Zelfbediening
Sandwiches en baguettes
Muziek
Sinds de verbouwing van 2001 klinkt er muziek in het restaurant, destijds nog radiomuziek, later Efteling-muziek en weer later themamuziek van René Merkelbach die in meer winkels, toiletten en horeca in de Efteling te horen was. Sinds 2014 kent het zelfbedieningsrestaurant muziek in de sfeer van de nieuwe inrichting, maar niet speciaal gecomponeerd. Het bestaat uit big band- en orkest-muziek in begin twintigste eeuwse stijl. Nummers die deel uitmaken van de speellijst zijn "Epoque 1925: Mon Paris" van Michel Magne et son Orchestra en "Let's Dance" van Benny Goodman Orchestra. De laatste werd ook gebruikt in het geschiedenisoverzicht van oude parkvideo's uit de jaren '90.
Assortiment
Het Witte Paard is het horecapunt met het grootste assortiment binnen de Eftelingse horeca. Koffie en gebak, belegde broodjes, diverse warme en koude gerechten, soepen, fris en alcoholische dranken bieden samen voor elk wat wils, op elk moment van de dag.
In 2014 werd het bestaande assortiment uitgebreid. Sindsdien zijn er bij de broodjes baguettes en sandwiches en kleine zoete versnaperingen als high tea. De volgende warme gerechten zijn te verkrijgen: Kipbrochette satésaus met friet en groenten, kippenpastei met friet en groenten, boeuf Bourguignon met witte rijst en groente, schnitzel met friet en groenten, geponcheerde pangasius met pasta en groenten, de No Meat Burger met friet en groenten en voor de kinderen is er een speciaal kindermenu dat parkbreed in verschillende restaurants verkocht wordt.
Complexgenoten
Het Witte Paard is een aaneengebreid complex van faciliteiten dat door de jaren heen uitgroeide uit het Theehuis, en het Paard kan dan ook diverse andere horecapunten tot zijn complexgenoten rekenen.
In de hoek tegenover de Sint Nicolaasplaets bevindt zich La Dame Blanche, een softijsverkooppunt. Dit punt werd geopend als Happiness Station in 2011. Tot 2001 zat in deze hoek de Koffieshop. Bij de verbouwing van 2014 werd de aangesloten ruimte ingericht als "IJssalon La Dame Blache", met licht-roze/witte muren en wit meubilair.
Volgen we de zijmuur langs het Witte Paardplein dan komen we na de Leeuwenkopfontein bij 't Gebraad, een balieverkooppunt van gebraden vlees, dat eerder handelde onder de namen Grootmoeders Keuken en Het Hommeltje. Aansluitend daaraan, op de hoek, is snoepverkooppunt In de Gelaarsde Kat te vinden, dat bijna net zo oud is als het Theehuis (en dus veel ouder dan Het Witte Paard-complex).
Hier om de hoek bevindt zich de zuidzijde van het complex. Een muur die ook al zeker uit de jaren 60 stamt scheidt een binnenplaats af van de parkbezoekers, alhoewel hier bovenuit diverse bouwdelen en installaties steken die het geheel een zeer rommelige aanblik geven. Zelfs een boom is ingebouwd in het complex. Voor de muur staat sinds begin jaren tachtig Geeuwende Gijs en de muur gaat door tot hij onderbroken wordt voor 't Poffertje, een uitbreiding op het complex in 1992. Aan de achterzijde is het Poffertje verbonden met Het Witte Paard, zowel voor personeel (gang linksachter) als voor parkbezoekers (gang rechtsachter). Bij deze laatste doorgang zijn ook de toiletten, die dus gedeeld worden tussen Het Witte Paard en het Poffertje, wat waarschijnlijk de voornaamste reden is dat deze doorgang er überhaupt is. De toiletten zijn krap, en het is er nagenoeg altijd druk en bijgevolg niet al te hygiënisch. Om nog wat extra aroma's toe te voegen is even verderop ook nog een open babyverschoonplaats.
Geschiedenis
Theehuis
Op de locatie van Het Witte Paard is al sinds 1938 horeca te vinden. In dat jaar werd café 't Paviljoen geopend in het sport- en wandelpark. In 1951 kwam daarvoor in de plaats het Theehuis, dat samen met een grote Speeltuin op 11 mei van dat jaar geopend wordt en als de eigenlijke start van de Efteling gezien wordt.
Het aloude Theehuis wordt door toegenomen bezoekersaantallen veel te klein. Het wordt daarom tussen 1968 en 1975 in fases verbouwd tot een meer dan twee keer zo groot restaurant.[1][2] Bij de laatste stap in 1975 krijgt het de naam Het Witte Paard. Voor de facilitaire uitbreiding aan de zuidzijde krijgt De Efteling geen toestemming voor het kappen van de bomen die hiervoor in de weg staan, en dus wordt Het Witte Paard om de bomen heen gebouwd.
In 1979 vond een kleine verbouwing plaats aan het complex. Er kwam een groot toiletblok bij aan de zuidoostkant (ook nu nog herkenbaar als een aanbouw en met erg afwijkende kozijnen), de interne logistieke ruimtes werden wat aangepast en naast In de Gelaarsde Kat kwam vermoedelijk vanaf dat moment voor het eerst een tweede balie, Het Hommeltje. In 1990 werden de dienstruimtes aan de achterzijde nog verder uitgebreid door de bestaande binnenplaats te overkappen en af te sluiten.
Naam
Alhoewel de naam een verwijzing naar de schimmel van Sint Nicolaas doet vermoeden, is dit niet het geval. Op zoek naar een naam voor het nieuwe restaurant, waarvan al bekend was dat het witgepleisterd zou gaan worden, bespraken Ton van de Ven en Anton Pieck witte dieren als zwaan en paard, waarbij die laatste toch wat sympathieker geacht werd, en een zwaan zou beter op zijn plaats zijn geweest aan een plas water. Toen de naam bekend was werden op basis hiervan de paardornamenten boven de ingangen bedacht.[3]
Oorspronkelijke inrichting (1975-2001)
Het Witte Paard had bij opening een donker maar sfeervol Piecks interieur, met veel sierlijke details en een opvallend mooi houten plafond met groene steunbalken en grote groene kroonluchters. De palen in de ruimte waren eveneens versierd met kaarsendragers en aan de bovenzijde Victoriaans aandoende ornamenten met kleine spiegeltjes. De vloer bestond uit bruinrode stenen, de tafels en stoelen waren huis-, tuin- en keukenmateriaal. Het Witte Paard had daarmee een aparte sfeer: vertrouwd, ouderwets, iets typisch jaren zeventigs en typisch Anton Pieck.
De inrichting was ook meer rechttoe rechtaan dan tegenwoordig. Er waren geen hippe lederen banken in de hoeken, enkel stoelen en tafels die netjes stonden opgesteld. Midden daartussen, van de frontgevel tot de counters en tussen de linker- en rechterzijbeuken, was er ruimte om te lopen.
Exterieur eind jaren 80
Het terras en de ingang voor de verbouwing
Pieckse zelfbedieningsbalie in 1978
Zitruimte met kroonluchters in 1985
Buitenterras in 1985
Bloemen aan het buitenterras in 1985
Renovatie 2001
Het Witte Paard werd in de periode tussen de tweede Winter Efteling (2000-2001) en het begin van het zomerseizoen van 2001 flink onder handen genomen; tegelijkertijd werd ook het Café-Restaurant verbouwd tot het Ballonvaardercomplex. Het oude, donkere interieur verdween vrijwel helemaal en ook het exterieur onderging een metamorfose onder leiding van Karel Willemen in samenwerking met extern architect Frits Dansen.
Het vernieuwde Witte Paard bracht veel meer licht en ruimte in het interieur, alsmede jugendstilornamenten. Het meubilair werd vervangen door eenvoudige houten stoelen en tafels met in de hoek hogere zitbanken; in het midden een podium met spots en een draaimolenpaard. Het kantoortje boven de ingang aan de voorgevel werd verwijderd om ook hier zitplaats te creëren: de Captain's Table. Podium en Captain's Table waren ook specifiek toegevoegd om het restaurant geschikt te maken voor evenementen en partijen. Vanaf de Captain's Table zou een jarige bijvoorbeeld zijn (grote) publiek kunnen toespreken.[4]
Niet iedereen liep over van enthousiasme voor deze aanpassingen. De efficiency van het restaurant en daarmee ook de omzet stegen enorm, maar het nieuwe restaurant werd ook een stuk strakker. Een flinke dosis Eftelingsfeer verdween. Er werd gezegd dat ook Ton van de Ven niet te spreken zou zijn over de vernieuwing van het restaurant.[5]
Inrichting interieur
Aan het plafond hangen doeken en enkele jugendstilachtige bollampen, en overal staan houten tafels en stoelen. In de hoeken staan enkele zitbanken. In de zijbeuken links en rechts is ook zitgelegenheid, op meer bistroachtig meubilair. Vooraan in de linker zijbeuk is een bar, die tijdens normale openingstijden ongebruikt blijft. Achterin deze zijbeuk staat een vitrinekast met merchandise en is een doorgang naar de inpandige toiletten. In de rechter zijbeuk hangen enkele infraroodfoto's van het Sprookjesbos, en bevindt zich een afruimband, maar die wordt in de regel niet door bezoekers gebruikt: die plaatsen hun vuile vaat in één van de vele verzamelkarren.
Ongeveer op tweederde van de grote ruimte staat een wit paard (geen echt paard, overigens), om nog even duidelijk te maken in welk restaurant je je bevindt, met daarachter de servicetafel met bestek. In de nacht van 30 april op 1 mei 2004 zorgde een grote lekkage ervoor dat een deel van het plafond naar beneden kwam. Het podium midden in het restaurant overleefde dit niet.
Buffetgedeelte
Hierachter begint het buffet-gedeelte waar de bezoeker van Het Witte Paard zelf zijn eten bij elkaar kan zoeken. In het rechtergedeelte van het buffet kan koffie, thee en chocomel getapt worden en staat bijbehorend gebak in een koeling. Links naast dit deel is een balie waar broodjes vers belegd worden. Middenachter is het gedeelte voor de warme maaltijden, gepresenteerd in warmhoudbakken, die op bestelling opgeschept worden door de dienstdoende medewerker. Links hiervan bevindt zich een saladebuffet en toetjeskeuze. Helemaal links staat een grote koeling met dranken. In het midden van het freeflow-gedeelte is nog een soepbuffet van Unox opgesteld met vier pannen, en een zuil met een zelf te bedienen biertap. Een en ander kan vervolgens afgerekend worden bij één van de vier kassa's.
Er werden bij de herinrichting van het buffet ook wat bijzonderheden of 'gimmicks' toegevoegd, zoals een koffieautomaat waaruit het liedje "Koffie, koffie, lekker bakkie koffie!" van Rita Corita klonk wanneer er koffie werd getapt, en een postmix-frisdrankdispenser die als "drankenboom" werd gepresenteerd, met bovenin LCD-schermpjes met menu's en andere boodschappen. Ook werd er een jugendstil-schilderij met een dame met bewegende ogen opgehangen.[4]
Captain's Table
Boven de ingang aan noordzijde is een verhoging aangebracht waar zich ook een zitgelegenheid bevindt aan een grote ronde matglazen tafel. De verhoging kan bereikt worden via een wenteltrap waarbij een bordje hangt met het opschrift Captain's Table ('kapiteinstafel'). Aan de muur hangen verder enkele ovaalvormige, Piecks aandoende afbeeldingen van etenswaar, afkomstig van de buffetbebording uit de oorspronkelijke inrichting. Ondanks de plechtige benaming is de zitplaats voor een ieder vrij toegankelijk.
- De renovatie en het resultaat
Renovatiewerkzaamheden in januari
Renovatie in volle gang
De Koffieshop moet het ontgelden
De zijbeuk aan de Anton Pieckplein-zijde
De centrale hal gezien vanaf de kant van de kassa's
Een wit paard centraal in het restaurant
De zelfbediendingsbalies en kassa's
De koffie- en gebakhoek
In de zijbeuk aan de spoorlijn-zijde van het gebouw hangen enkele infraroodfoto's van het park
Renovatie 2014
Begin februari 2014 ging opnieuw een renovatie van Het Witte Paard van start, waarmee in totaal twee miljoen euro was gemoeid.[6] Het nieuwe thema laat je in een theehuis van begin 1900 terechtkomen, waarbij de zes verschillende ruimtes ieder een specifiek nostalgisch thema kregen. De nieuwe inrichting werd ontworpen door Sander de Bruijn, die zich liet inspireren door de gangen van het Carrouselpaleis en de sfeer van etabilissementen begin 1900. De coördinatie van de renovatie was in handen van Annette Vishers en de interieurbouw werd uitgevoerd door Kolk Interieurs.
Ter gelegenheid van de heropening werd een speciaal uitgegeven boekje van zestien pagina's uitgedeeld, getiteld Zelfbedieningsrestaurant Het Witte Paard. Erin vind je een plattegrond met pictogrammen voor elk van de zes ruimtes in het pand, die op de bladzijdes erna elk kort toegelicht worden met een sfeerbeschrijving en -foto's. Verder staan er een ontwerptekening in van Sander de Bruijn, recepten voor tomatensoep en appeltaart en kortingsbonnen voor Swirls. Ook bevat het een heus nieuw achtergrondverhaal over Het Witte Paard (zie verderop), met silhouet-illustraties van De Bruijn. In het hart van het boek staan acht archieffoto's van de verschillende fases van het pand, van 't Paviljoen in 1938 tot aan de verbouwing in 2014. Achterin nog een knip-en-plakplaat voor je eigen Witte Paardje en op de rug staat een afbeelding van de Leeuwenkopfontein.
Vijf jaar later, in 2019, werd het terras voorzien van nieuw meubilair.
Verhaal
Het restaurant heeft een eigen achtergrondverhaal, dat geschreven werd ter gelegenheid van de renovatie van 2014.
Er was eens een grijs en grauw werkpaard bij een gemene oude boer, die hem hard liet werken en sloeg met zijn zweep. Op een dag kwam er een koets voorbij, getrokken door een zwart paard met opvallende blauwgroene staart. Die avond kwam er een pauw bij het paard in de schuur, die hem aanried de benen te nemen en het bos in te rennen. De volgende dag besloot het paard dat inderdaad te doen.
Na een tijdje door het bos gelopen te hebben werd het paard moe en hongerig. Opeens verscheen de pauw, die hem vertelde vol te houden. En dat deed het paard, steeds dieper het bos in. Elke dag kwam hij steeds weer de pauw tegen die hem aanmoedigde vooral niet op te geven. Op de zevende dag trok het paard het echt niet meer. De pauw verscheen weer, en vertelde hem blij: "Je bent er!"
Hij was aangekomen op een zonnige open plek, waar een statig wit theehuis stond met bijzondere vazen op het dak. Er klonken vrolijke stemmen en buiten speelden kinderen. De waard kwam naar buiten en samen met de kinderen borstelden en kamden ze het paard tot hij er weer prachtig uitzag. De waard neemt hem mee naar binnen om te vragen of het paard van iemand is. Het paard ziet daar tot zijn grote schrik de gemene boer zitten. Maar de boer herkent hem helemaal niet, omdat hij zo verzorgd eruit ziet. De waard zegt: "Als je dan van niemand bent, moet je maar hier blijven wonen. En vanaf nu heet mijn mooie pand “Het Witte Paard”!"
"Je ziet het," zegt de pauw, "als je maar volhoudt!". De vogel verandert plots in de zwarte hengst met de blauwgroene staart. De twee vrienden trekken samen de koets, die vol zingende kinderen zit.
- ↑ Gniletfe: 'De Efteling in Jaartallen: 1975'
- ↑ Henk vanden Diepstraten: 'De Efteling/Kroniek van een Sprookje' (2002), Tirion, pag. 100
- ↑ Correspondentie Eftepedia met Ton van de Ven, maart 2014
- ↑ 4,0 4,1 Personeelsblad Efteldingen: 'De Metamorfose van het Witte Paard', mei 2001
- ↑ WWW: 'Nieuwsoverzicht april 2001', 15 april 2001
- ↑ Eftelist: 'Renovatie voor het Witte Paard op komst!', 23 december 2013