| Bäckerei Krümel | |
|---|---|
 | |
| Bäckerei • Konditorei • Speiselokal | |
| Locatie | Anderrijk |
| Type | balie |
| Assortiment | brood, gebak en koffie |
| Delicatesse | Deugniet |
| Thema | Max & Moritz |
| Ontwerp | Jeroen Verheij |
| Geopend | 4 december 2021 |
| Kosten | € 3 miljoen |
| Kassa's | 3 |
| Terras | ja |
| Horeca | |
Bäckerei Krümel ("Bakkerij Kruimel") is een horecapunt aan het Max & Moritz Plein, geopend in 2021. Het verkoopt een variëteit aan (plaat)gebak, broodproducten en broodpizza. De bakkerij ontleent haar naam aan haar eigenaar, dhr. Krümel uit de verhalen van Max en Moritz.
Inhoud
Omschrijving
Exterieur
Het restaurant is vormgegeven als een bakkerij in een Zuid-Duits chalet, met een houten aanbouw, de voormalige graanschuur van de bakker, waarin nu een bij de bakkerij behorend zitgedeelte gevestigd is.
Het chalet is twee verdiepingen hoog en heeft een overstekend zadeldak, met sneeuwbalken tegen schuifsneeuw en een windvaan in de vorm van een krakeling. Twee tortelende duiven bevinden zich op de nok. Eronder bevindt zich het gemetselde hoofdgebouw met bovenaan een betimmering van Piecksblauwe planken. Rondom zijn ramen, met geopende of gesloten luiken en voorzien van fleurige bloembakken. Ook hangen er grote lantaarns aan het gebouw.
- Exterieur
Bord dat wijst naar de Bäckerei, Konditorei, Speiselokal op het pleintje ervoor
De bakkerij vanaf het terras van Frau Boltes Küche
Voorgevel
Achter- en zijkant met de 'graanschuur'.
De zijgevel aan de kant van Fata Morgana
Onder het afdakje
Vitrine met bakkerswaar achter de ramen
Entree
Het uithangbord
Beierse krullen, geraniums en veel borden op de gevel
Roostertje voor geurverspreider onder het afdakje
Klassieke verlichting aan de gevel
Tegen de voorgevel is een houten overkapping aangebouwd. Hieronder vind je twee ramen waardoor je naar binnen kunt kijken, waarvan de linker ook een uitgebreide etalage met bakkersproducten heeft. In het midden bevindt zich een schoorsteen, met onderin een bewaarplaats voor brandhout, die doorloopt tot aan het dak. Op de eerste verdieping zijn ramen met gesloten luiken, bloembakken en twee borden met de opschriften "Bäckerei Konditorei Speiselokal" en "Bäckerei Krümel" en is aan de schoorsteen een ludiek uithangbord (van 25 kilo) bevestigd van bakker Kruimel die de broodmannetjes de oven in schuift. Na zonsondergang is het schijnsel van vuur in dit oventje te zien. Links van de overkapping wordt een geureffect verspreid van zoete lekkernijen.
Onder de overkapping klinkt onder andere vrolijke polka, en hoor je van tijd tot tijd in een hoorspel ook Bakker Krümel fluiten, maar zich dan al snel verzuchten als hij ontdekt dat Max en Moritz een zooitje van zijn bakkerij hebben gemaakt.
Voor en rechts naast de voorgevel is een terras van picknickbanken. Hier vind je, tegen de rechter zijgevel aan, een kar met zakken meel, tonnen en melkbussen van de bakker; erachter is een rechte, lagere uitbouw geplaatst. Aan achtergelaten meelhandjes en een bungelend touw vanaf de dakgoot is te zien hoe Max en Moritz vanaf de grond via de kar naar de schoorsteen boven op het dak geklommen zijn. Bij de schoorsteen staat ook nog een klein laddertje.
De rechter zijgevel aan de kant van het Fata Morganaplein is minder fraai. Je ziet er een aantal rechte in standaard baksteen gemetselde muren, ventilatieroosters en een dienstbinnenplaats die is afgeschermd door een planken schutting, die voor de vorm nog in een wat grillig patroon is neergezet.
Terug naar de voorzijde bevindt zich in de linker zijgevel de hoofdingang middels twee hoge openslaande deuren, erboven een groot naambord met het opschrift: "Bäckerei Krümel / Bäckerei, Konditorei, Speiselokal".
Tegen deze zij- en ook de achtergevel is een aanbouw gemaakt van één verdieping hoog. Het voorste deel heeft een plat dak en Piecksblauwe betimmering aan de buitenkant. Het deel ernaast is van ruwe planken met een hellend dak. De aanbouw is uitbundig gedecoreerd, onder andere met schilderingen op de daklijst, boven de ramen, op de luiken en deuren. Er staan twee borden op de dakrand met aanprijzingen: "Frisch aus eigenem Ofen: Bäckerspezialitäten" en "Täglich frisch: Kaffee, Brot & Gebäck". Voor deze zijgevel is nog een kleiner terras van tweepersoons zitjes gelegen. Erlangs loopt een pad dat zich vervolgt naar het uitkijkpunt op de Piraña.
Interieur
Als je de bakkerij betreedt door de grote openslaande deuren kom je in het verkoopgedeelte waar je je versnapering en drank kunt oppikken en afrekenen. Daarna kun je doorlopen naar het ernaast of achtergelegen zitgedeelte of de bakkerij via de uitgang in het midden van de zijkant van het gebouw weer verlaten.
Het gebouw wordt meteen vanaf de opening al gasloos verwarmd.
Verkoopgedeelte
Direct na binnenkomst kom je in het verkoopgedeelte, een zeer hoge ruimte. Recht voor je zijn vitrines voor de verschillende bakproducten, van broodmannetje tot plaatgebak, met daarachter medewerkers die het voor je kunnen opscheppen. Gelijk rechts is de schoorsteen te zien, waaruit het touw bungelt waardoor Max en Moritz de bakkerij wederrechtelijk betreden hebben; ook hun handafdrukken in roet en meel laten een spoor na. Achter je, naast de ingang staat een grote koeling met zelf te pakken dranken.
Links achter de balie is de open bakkerij/keuken waar deze producten gemaakt / afgebakken worden. Hier bevindt zich ook de functionele (afbak-)oven van de bakkerij. Hoewel het technisch een nieuwe oven is, is deze verstopt achter een gietijzeren front dat is afgemald van een houtgestookte 'dubbele deck-oven' van de fabrikant Michael Wenz uit het Duitse Arnstein, een bedrijf dat nog steeds grote bakkersovens verkoopt onder de bedrijfsnaam MIWE Michael Wenz GmbH te Arnstein.
In de volle lengte erboven zijn allerhande voorraden opgestapeld zoals kisten en trommels, en zijn trots de resterende broodkorsten opgesteld waar Max en Moritz zich volgens het verhaal uitgegeten hebben. Aan een takel hangt een omhooggehesen pallet met zakken meel.
Vanaf de balie links tegen de zijkant van de verkoopruimte is een apart eiland waar afgerekend kan worden bij twee kassa's die tegelijk ook de warme dranken bereiden en uitgeven. Voor dit betaal- en koffiepunt kun je linksaf het zitgedeelte betreden (via een halfopen staldeur is er nog een blik op de koffiemachines), of aan de rechterzijde waar nog een extra kassa is voor drukke momenten, kun je ook doorlopen naar het achterste zitgedeelte.
De uitgifte is verlicht met vele exemplaren van hetzelfde type lantaarn, zowel aan de muur bevestigd als met enkele tegelijk opgehangen, waaronder aan grote wagenwielen vanaf het plafond.
- Verkoopzone
Verkoopbalie recht achter de entree
Brood en gebak
Balie met het bakassortiment rechts, kassa links
Boven de oven en achterwand volop opslag met verwijzingen naar de parkgeschiedenis
Pretzels, sporen van Max en Moritz bij de schoorsteen
De deegomhulsels waar Max en Moritz in gebakken werden
Kassa met automaten voor warme dranken
Een derde kassa voor drukke momenten
Zitgedeelte
In het zitgedeelte van 422 m² vind je zitjes, bartafels en zithoeken voor 4, 6 en 8 personen, met plek voor in totaal 125 mensen.
Direct achter het koffie-eiland is er een apart zitgedeelte waar je naast elkaar gezeten in een bar-achtige opstelling je broodje naar binnen kunt werken. Hierachter is een veel groter open zitgedeelte, dat hoger is omdat de dakconstructie open is gelaten. Hier zijn tegen de achterzijde zithoeken met grote houten banken en in de rest van de ruimte langere en kortere tafels met houten banken alsook tafels met stoelen langs de zijkanten. Hier vind je aan de rechterzijde ook de toegang tot de toiletten. Verlichting komt van 'kroonluchters' gemaakt van geweien met daarop lampenkampjes en van windlichten aan de muur en aan opgehangen karrenwielen. In de zijvleugel voor het koffie-eiland links zijn ook nog twee zithoeken te vinden en nog enkele tafels alsook een paar bartafels. Hier is ook de uitgang van het etablissement.
De zithoeken hebben ook allemaal een naam zodat je er kunt afspreken met anderen: "we zitten in de Gugelhupf!", aangegeven op een deegroller die aan kettingen boven de zithoek hangt. Naast Gugelhupf vlakbij de koffieuitgifte zit Marzipan, achterin van links naar rechts Brezel, Waffel, Strudel en Streusel. Bij veel zitplaatsen aan de randen van de ruimte bevindt zich een wandcontactdoos om bijvoorbeeld een mobiele telefoon op te laden tijdens het versnaperen.
- Zitgedeelte
Doorgang naar het zitgedeelte, met rechts nog een extra kassa
Voorin de 'graanschuur'
Er zijn diverse ingebouwde zithoekjes met per zone andere decoratie
Hoekje met tafels en stoelen
Doorloop voorste zitgedeelte naar achteren, langs de uitgang
Doorkijk van verkoopzone naar zitgedeelte
Hogere tafels
Barretje
Achterste zitgedeelte, links
Achterste zitgedeelte, rechts
Rustieke lampen op basis van een karrenwiel
Raampje bij de uitgang, in de vorm van een pretzel
Max en Moritz hebben zoals beschreven in de zesde streek ingebroken in de bakkerij en zijn tot broodmannetjes gebakken, waaruit ze weer zijn ontsnapt. Ze zijn dus nu niet meer present, maar de sporen van hun streek zijn nog goed zichtbaar. Aan een laddertje op het dak is te zien dat ze via de schoorsteen naar binnen zijn gekomen. Binnen zie je omgevallen voorraad bussen en eieren die zijn gevallen, een plankje hangt scheef en er staan meelhandjes op de muren. Het meest opvallend zijn de twee gebakken broodmannetjes uit het verhaal, waaruit ze zich naar buiten hebben gegeten. Krümel heeft besloten een positieve draai te geven aan de streek van de jongens en stelt ze trots tentoon, en bakt daarom ook broodmannetjes voor de verkoop. Daarvan heeft hij er ook 25 verspreid door het interieur.
- Deugnietjes in het interieur
In een koekoeksklok
Invalidentoilet
Bij potjes...
...en pannetjes
Bij het zitgedeelte is ook een kleine toiletgroep gesitueerd met een mannen-, vrouwentoilet en een invalidentoilet annex babyverschoonruimte. De toiletten zijn ook enigszins in thema aangekleed met een houten lambrisering, stucwerk en speciaal vormgegeven spiegels.
In de bakkerij is ook een interactief element te vinden. Links van de uitgang van het gebouw hangt een ouderwetse draaischakelaar. Door deze om te zetten "ontploffen" de lampen links en rechts van de deur met hoorbaar gelach van de kwajongens. Wanneer de schakelaar nogmaals wordt omgedraaid gaan de lampen weer aan. Het effectje was een idee van supervisor special effects Stan Dingemans.
De stopcontacten die in het zicht zitten zijn, om aan te sluiten bij de sfeer van de bakkerij, klassieke bakelieten wandcontactdozen die nog nieuw geleverd konden worden.
Verwijzingen
In de bakkerij zijn verschillende verwijzingen opgenomen naar de geschiedenis van het gebied en naar de rest van de Efteling. Op een plank staat een kist met opschrift "Fa. Hertenkamp", naar het dierenverblijf vroeger op deze plek. Ook koekblikken in de etalage vermelden deze naam, inclusief jaartal 1964, de komst van deze attractie. Op alle glazen potten, waaronder die met Schokostücke staat de merknaam "In Vergoldeter Kobold", naar het tijdelijke horecapunt "In den Vergulde Kobold", de voorloper van wat nu Frau Boltes Küche is. Op de schouw in de bakkerij hangt in hout gegutst het wapenschild van de gemeente Loon op Zand, samen met een Bäckerei Krümel-logo met jaartal van de bakkerij.
In de bakkerij zijn speculaasplanken te vinden waarvan de pop een figuur elders uit het park is. We zien er tussen wat gewone speculaasfiguurtjes:
- Rennende kok lijkend op Pieck-icoontje oude Plattegronden 'Quick-Service'
- Max en Moritz in hun zeepkistvoertuigen
- De Stenen Kip
- De hele optocht van Zwaan Kleef Aan
- De Drinkebroer
- De Ganzenhoedster
- de (niet-uitgevoerde) Alphornblazer Gijs
- De Brabantse Koeken-vrouw van het voormalige uithangbord van In den Hoorn des Overvloeds
Winter Efteling
Tijdens de Winter Efteling zijn de ramen op de begane grond rondom voorzien van ijzel, waarin de twee kwajongens vingertekeningen en -teksten hebben aangebracht. Links naast de entree staat een rek voor ski's.
Muziek
De Bäckerei beschikt technisch over drie muzieksporen, voor buiten, het verkoopgedeelte, en het zitgedeelte. Die laatste twee zijn echter identiek qua programmering. In het gebouw is van tijd tot tijd dezelfde muziek te horen als in de wachtrij van Max & Moritz, maar deze wordt ook afgewisseld met rustigere instrumentale themamuziek, meestal op basis van een beperkt groepje strijkers. Ieder kwartier klinkt ook een koekoeksklok door het gebouw. Buiten is de muziek wat meer als die van een vrolijke polka en horen we bakker Krümel.
Assortiment
Het aanbod van Bäckerei Krümel voorziet in opties voor ontbijt, lunch en diner en draait om in de oven gebakken producten. Verschillende daarvan worden ook ter plekke (af)gebakken in de daartoe opgestelde ovens.
Verkrijgbaar zijn diverse belegde broodjes, viennoiserie, een worstenbroodje en natuurlijk pretzels, met ook een variant met extra vezels. Wat zoetigheden betreft is er plaatgebak en voor de hartige trek zijn er stukken broodpizza te koop, ook als onderdeel van het 'Belhamel-kindermenu'. Er is ook voorzien in specifieke dieetwensen als glutenvrij en veganistisch aanbod. Leverancier van diverse afbakproducten is Lantmännen Unibake.
De specialiteit van bakker Krümel zijn broodmannetjes van zoet deeg met speculaaskruiden, Deugnieten genaamd, in de vorm van de deugnieten Max en Moritz. Die kun je ook meenemen om thuis af te bakken. Ook verkoopt men zakjes koekkruimels en een pakket om zelf appelkaneelkoeken te bakken.
Er is een aparte koffiecounter waar koffiespecialiteiten gebrouwen worden, waaronder een alcoholische variant met Kirsch.
Geschiedenis
Al in 2002 waren er plannen voor een gezellige bakkerij met een lichte entertainmentsaus en Showbaking, onder de werktitel "De Bakkerij". Deze zou in het Uitrijk bij het Efteling Theater moeten komen. Dit idee verdween echter in de la.
Op 9 oktober 2018 werd aangekondigd dat de bobslee-attractie Bob uit 1985 in september 2019 zou gaan sluiten, om te worden vervangen door de nieuwe attractie Max & Moritz. Ook de Bob had al een alpinesk, Tiroler of Zuid-Duits thema. Bij het ontwerp van Max & Moritz werd ook de belendende horeca meegenomen. Er was met name een gebrek aan zitcapaciteit in de horeca in Anderrijk, en aan een plek om ook in de avond wat anders te kunnen eten dan friet. Waar bij Symbolica de horeca preludeerde op de komst van de attractie, was de situatie bij Max en Moritz andersom: tijdens de ontwikkeling van de attractie, betrekkelijk ver in het ontwerpproces, werd flink bezuinigd op de eerste totaalconcepten voor het gebied. Matige cijfers in 2019 en de uitbraak van de coronapandemie, begin 2020, waren hier debet aan.
Op de achtbaan werd zichtbaar bespaard; de bijbehorende nieuwe horeca verdween helemaal uit de eerste oplevering. Er werd besloten om alleen de Steenbok lichtjes aan te passen naar Frau Boltes Küche om deze te laten aansluiten bij de verhaallijnen van de nieuwe attractie. Aan het heringerichte plein tussen de Küche en het station van Max & Moritz bleef echter een opvallende hoek leeg, slechts ingezaaid met wat gras. Tegen veel verwachtingen in werd al in december 2020, nog geen zes maanden na de opening van de attractie, dan toch Bäckerei Krümel aangekondigd. De 'ambachtelijke bakkerij' zou in de winter van 2021 gaan openen, waarmee het themagebied naar het boek van Wilhelm Busch compleet werd.
Ontwerp
Het concept voor het horecapunt werd begonnen door Robert Jaap Jansen als onderdeel van het attractieproject. Het project "horeca Anderrijk" kreeg van hem al de naam "Bäckerei Krümel" met het thema van de zesde streek van Max en Moritz (zie verderop).
In de eerste ontwerpfase, toen nog geheel onder leiding van Jansen, was het gebouw een stuk groter bedacht. Het zou ook zitplaatsen op een verdieping krijgen en een glijbaan vanuit de schoorsteen naar beneden, waar bezoekers net als Max en Moritz via het rookkanaal de bakkerij 'konden binnendringen'. In de making-of van Max & Moritz (2020) is kort een flits van dit ontwerp te zien. De hoofdvorm van de bakkerij (met prominente schoorsteen) is wel al herkenbaar, maar het gebouw kent meer verschillende bouwdelen om het extra volume te creëren.
Toen het project later herstart werd met een kleiner budget, werd het sterk herzien. Het potlood werd overgenomen door Jeroen Verheij. Verheij koos door een zichtbare houtconstructie die daarmee zowel thematisch aantrekkelijk als voorzienend in dragend vermogen zou zijn. Ook het zichtbare metselwerk tussen het hout is in de tweede ontwerpfase bedacht, ook juist om kosten voor muurafwerking te besparen. Het gebouw werd vooral ook een stuk kleiner, zonder verdieping. [1]
De meer definitieve schetsen van Jeroen Verheij werden door Van Aken Architecten bouwkundig uitgewerkt. Naast Verheij werkten ook bouwkundig tekenaar Koen Kennes, conceptspecialist Frans Goenee en landschapsarchitect Ivo Südmeier mee aan het ontwerp. Ontwerpcoördinator was Annette Vishers. Verheij maakte in zijn eigen vakantie een roadtrip door Duitsland, Oostenrijk en Italië om zijn ontwerp nog te finetunen.
Voor de bakkerij is een variant op de personeelskleding van het park ontworpen. De sloven van de bakkers zijn anders van kleur dan in de rest van het park, en voorzien van borduursel om aan te sluiten bij het Zuid-Duitse thema.
- Ontwerpen Jeroen Verheij
Schets van de ligging
Vooraanzicht
Zijaanzicht
Interieur
Broodmannetjes in het interieur
Uithangbord op de schoorsteen
Verheij bladert door het ontwerpdocument
Bouw
In de week van 15 februari 2021 begonnen de grondwerkzaamheden in het park, dat toen nog gesloten was vanwege de coronapandemie. De daadwerkelijke bouw begon in maart.
Om een authentieke uitstraling te krijgen werd bij Bäckerei Krümel een constructief en ook in het eindresultaat zichtbaar houtskelet toegepast, omhuld met muren van grote ruwe bakstenen, 'kloostermoppen'. De houten spanten van het centrale bouwdeel zijn 15 x 8 meter. Ze zijn van inlands Douglashout met FSC-keurmerk. De stammen werden duurzaam gezaagd: voor het geraamte zijn de kernen gebruikt, de planken die bij het zagen dan overbleven, kwamen aan buitenkant van het gebouw. De perscommunicatie van het park stelt:
De rustieke uitstraling met grove noesten versterkt de sfeer van een authentieke Duitse Konditorei. De muren van de bakkerij worden in zes weken tijd met 43.000 bakstenen opgemetseld. De daken worden straks belegd met 20.000 leipannen.
- Bouw
Mei 2021: de dragende houtconstructie is goed zichtbaar
Vooraanzicht: het metselwerk is begonnen
September 2021: de 'containerhoek' (back-of-the-house) is bijna klaar
Jeroen Verheij keurt het interieur
Om de bakkerij aan te kleden ging de Efteling op zoek naar authentieke ‘vintage’ bakkersgereedschappen en -artikelen. De rekwisiteur van het project reisde het hele land door om in kringloopwinkels, op vlooienmarkten en in oude bedrijfsloodsen te zoeken naar passende objecten. Deze werden bij aankomst in de Efteling vaak nog specifiek op kleur gebracht of voorzien van passender belettering. Andere objecten (zoals de speculaasplanken en kunstetenswaren) werden speciaal gemaakt door Decoratie & Vormgeving in het Gildehuis. De interieurbouw werd uitgevoerd door Kolk Interieurs.
Meubilair
Ook het meubilair van de Bäckerei is door de Efteling zelf ontworpen en gemaakt, wat verder maar bij weinig horeca in het park het geval is. Jeroen Verheij tekende de op een traditionele Konditorei of Speiselokal-gebaseerde robuuste houten tafels, banken en krukjes, die door de eigen timmerlieden van het park werden vervaardigd uit Iroko-hout. In totaal werden onder leiding van Team Lead Bouw & Schilders Ivo van Pelt meer dan 60 meubelstukken gemaakt in het Gildehuis.
Zesde streek
De aankleding van de bakkerij is gebaseerd op de zesde streek van Max & Moritz. In het oorspronkelijke verhaal van de bengels Max & Moritz leveren ze de dorpsbewoners zeven streken. De zesde daarvan lijkt ze al bijna fataal te worden. Het is paastijd, en Max & Moritz begeven zich naar de bakker om een pretzel te stelen. Deze heeft de deur goed afgesloten dus klimmen ze door de schoorsteen naar binnen. Ze vallen echter uit de schoorsteen in een bak meel. Als ze op een ladder klimmen om de pretzels te pakken, kukelen ze achterover in een teil beslag. De meesterbakker treft de dieven aldus aan, rolt ze snel tot broodjes en bakt ze af in de oven. Het lijkt gedaan met Max en Moritz, maar ze knagen zichzelf vrij en ontsnappen, de uitgeknaagde broodomhulsels achterlatend.
De ladder waarmee de jongens naar binnen klommen staat nog op het dak. Op een smeedijzeren uithangbord is te zien hoe de bakker de jongens in de oven voert. De uitgevreten broodmannetjes zijn ook in het interieur te zien. De vertelling staat in rijm op de dienbladen.
Entertainment
In en rond Bäckerei Krümel is op drukkere dagen, zoals in de schoolvakanties, ook speciaal entertainment te ontmoeten: "Bakker Krümel en Frau Schmetterling"; ze waren er voor het eerst bij de opening van de bakkerij in december 2021. Bakker Krümel is een vriendelijke jonge bakker met bakkersmuts, oranje tuniek en bakkersschort (in de winter met een rode wollen sjaal), die echter voortdurend op zijn hoede is voor meer streken van Max en Moritz, de zoontjes van Schmetterling. Wanneer hij Frau Schmetterling (een kordate "Duitse" dame in groene jurk) tegenkomt op het pleintje voor zijn bakkerij, gaat het er altijd al snel over of de jongens wel 'in de klokkenmakerij' zijn, waarna de bakker opgelucht adem haalt.
- ↑ Kleine Boodschap (podcast) nr 282: Kleine Boodschap in het Theater