Uitrijk

Uitrijk op een planplattegrond voor de Wereld van de Efteling.

Het Uitrijk zou een uitgaansgebied worden, en was gepland aan de westkant van het park nabij het Huis van de Vijf Zintuigen. Het was onderdeel van een ambitieus uitbreidingsplan van de Efteling begin jaren negentig, De Wereld van de Efteling. De parkbezoeker en verblijfsgast zou zich hier na sluiting van het attractiepark moeten kunnen vermaken, vergelijkbaar met Disney Village. Het centrum moest in totaal 20.000 m² groot worden en ruimte bieden aan horeca, winkels, theater, show en amusement.^[1]

Geschiedenis

Theater als onderdeel van Uitrijk

Het Uitrijk was onderdeel van het plan De Wereld van de Efteling, dat voorzag in het uitbreiden van slechts een attractiepark naar een scala aan activiteiten eromheen, zoals verblijfsaccommodaties, een golfbaan, een tweede attractiepark en ook een uitgaansgebied. Een uitgaanscentrum werd centraal gepositioneerd in dit gebied, zodat het goed bereikbaar zou zijn voor zowel parkverlaters als overnachtingsgasten van de camping en het bungalowpark. Het zou in 1992 kunnen openen en het hele jaar open zijn, een flinke stap in een tijd dat het Efteling-park nog wintersluiting kende, en er nog geen Winter Efteling was.

Met uitstel van het Wereld-plan werden ook de plannen voor het uitgaanscentrum iets uitgesteld, eerst werd nog serieus gemikt op 1995, maar ook dat is niet gehaald. De plannen zijn echter nog zeker tien jaar daarna actueel gebleven. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw komt het steeds hoger op de agenda. Het Efteling Theater, aanvankelijk gepland aan de Pardoes Promenade, wordt als start van het nieuwe gebied gebouwd, dat inmiddels de naam Uitrijk heeft gekregen. In Kroniek van een Sprookje (2002) wordt gesteld dat het 'de komende jaren mogelijk gebouwd gaat worden'.^[2] Veel gerealiseerd is er sindsdien niet. In 2008 wordt nog congrescentrum De Burcht aangekondigd, dat in het Uitrijk gebouwd moet gaan worden, maar dat plan is inmiddels ook alweer afgevoerd.

Gerealiseerde onderdelen

Alhoewel het Uitrijk als geheel (nog) niet van de grond is gekomen, zijn in de loop der jaren enkele onderdelen van de plannen niettemin al gerealiseerd.

De eerste stap was het verplaatsen van de ingang van de Efteling. De oude ingang lag aan de rand van het attractiepark en dus ver van mogelijke uitbreidingsgronden. De nieuwe ingang, het Huis van de Vijf Zintuigen, is precies gepositioneerd midden tussen het park en de beoogde nieuwe ontwikkelingen. Het staat haaks op het park, zodat het expliciet niet alleen als ingang voor het park dient maar ook voor de plannen aan westerzijde.

Met de nieuwe ingang is ook een grote souvenirwinkel gebouwd, Efteldingen. Deze is met zijn ronde vorm zo gepositioneerd dat hij zowel parkbezoekers als het Uitrijk zou kunnen bedienen. Binnen het Uitrijk moest Efteldingen de grote centrale winkel worden, waarnaast hier en daar kleine boetiekjes het aanbod aanvulden.

Het derde en tot op heden laatste onderdeel van het Uitrijk is het Efteling Theater. Aanvankelijk gepland op de plek waar nu Fabula staat, is toch besloten dat deze faciliteit beter bij het Uitrijk past en is het in 2001 achter het Huis van de Vijf Zintuigen gebouwd, met rechts ernaast het theaterrestaurant Applaus. Hiermee eindigt echter de realisatie van het Uitrijk tot op heden.

Een belangrijke factor is het veranderen en stagneren van de geplande verblijfsaccommodatie. De eerste barst ontstond al in 1992, toen voor het Efteling Hotel toch de zichtlocatie aan de Midden-Brabantweg verkozen werd, ver van een mogelijk Uitrijk. De daarna geplande grootschalige uitbreiding onder de naam Droomrijk stuitte op veel tegenwerking van de milieubeweging. Pas in 2009 werd vakantiepark Bosrijk geopend, wel op een gunstige locatie ten opzichte van het entreegebied, maar veel kleinschaliger dan zijn voorlopers.

• Huidige situatie (potentieel) Uitrijk
• 

  Entree en souvenirwinkel

• 

  Theaterrestaurant met terras

• 

  Veel ruimte voor expansie

Ontwerpen

De ontwerpen voor het gebied worden begin jaren 90 gemaakt door Ton van de Ven. De gerealiseerde onderdelen, het Huis van de Vijf Zintuigen met Efteldingen en het Efteling Theater met Applaus, zijn dan ook van zijn hand. Zijn ideeën voor andere restaurants, winkels en entertainment zijn niet verder gekomen dan de tekentafel.

Als begin eenentwintigste eeuw het project weer opgepakt wordt, is het Karel Willemen die een aantal ontwerpen maakt. Hiervan is echter nog helemaal niets gerealiseerd.

• Ontwerpen voor Uitrijk door Karel Willemen
• 

  Een toegangspoort

• 

  Nog een toegangspoort

• 

  Een andere toegangspoort

• 

  Interieur

Onderdelen

De volgende concepten waren gepland om onderdeel te worden van het Uitrijk.

Horeca

Horeca speelt een voorname rol, aangezien een centrale doelstelling van het Uitrijk is om bezoekers na parksluitingstijd aan te trekken, dus vaak 18.00 uur. Net als in het park is er gekozen voor een divers aanbod, voor elk wat wils, van traditionele snackbar, via zelfbediening tot bedieningsrestaurants. Natuurlijk moet men ook na het avondeten terechtkunnen in het Uitrijk dus ontbreken de cafés en bars zeker niet.

Er zijn diverse thema's te vinden in het horeca-aanbod. Zo is er nautisch thema met meerdere havenrestaurants en bars; oudhollands-gethematiseerde uitspanningen en oosters geïnspireerde etablissementen.

Fast food:

• Goed Gevuld: soepen
• Valentijns IJssalon: Ben & Jerry's scoopshop
• Sjefkes Frietkot: Belgische frieten en snacks
• Willems Warm Vlees
• De Bakkerij
• De Fruitpers: verse vruchtensappen

Ontwerpvoorstel havenrestaurant door Sergej Karnet, gepland tussen Fata Morgana en het Theater

Easy Dining:

• Huyze Jan Steen
• Theaterrestaurant (gerealiseerd)
• Havenmeestersrestaurant
• De Oost (doorontwikkeld voor Ruigrijk)
• Laafbrouwerij-restaurant

Barconcepten:

• Het Zeemanscafé
• Het Dranklokaal: verschillende soorten likeuren en dranken
• De Stem
• De Piano Bar
• Schrobbelèr-'fabriek'

Fine Dining:

• Il Porto
• Teppanyaki-restaurant
• Wokking

Uitgaan

Naast eten en drinken zouden ook andere uitgaansgelegenheden een prominente plaats krijgen in het Uitrijk.

Met het Efteling Theater is een groot musicaltheater gerealiseerd waarin ook diverse evenementen hun plaats kunnen krijgen. Theaterrestaurant Applaus is ideaal voor dinnershows. Daarnaast is er sprake geweest van diverse kleinere theaters.

Een bioscoop is ook vaak genoemd, een 3D-filmtheater, evenals straattheater en een kleine attractie zoals aan draaimolen. Een jazzcafé en een discotheek behoren ook tot de plannen, alhoewel de Efteling "het woord 'disco' met wat reserve in de mond neemt", aldus Ton van de Ven. Er is zelfs een gerucht geweest van een homodisco.

Merchandise

Merchandise vormt, net als in de Disney-evenknie, een belangrijke pijler onder het Uitrijk. Wat is er nou aantrekkelijker dan de gast die zich vermaakt met het shoppen, en daarbij jouw producten koopt?

De doelstellingen voor het Uitrijk waren om de omzet op merchandise in vijf jaar maar liefst te verdubbelen. Gelijktijdig moest de kwaliteit om hoog en met name ook meer charactermerchandise verkocht worden, dat waren toen met name Pardoes en Sprookjesbos.

Er is een grote winkel gepland, Efteldingen, die al gebouwd is als onderdeel van het Huis van de Vijf Zintuigen. Door zijn ronde vorm kon hij goed vanuit meerdere kanten toegankelijk gemaakt worden, maar het aanbod is heel expliciet gericht op hen die het park net verlaten hebben: merchandise die dus direct terug te voeren is op de dingen die ze die dag gezien hebben.

Veertig procent van het assortiment zou gerelateerd zijn aan de Sprookjesbos-lijn die in die tijd de prominente charactermerchandiselijn vormde. Wel zou deze uitgebreid moeten worden naar meer volwassen doelgroepen. Daarbij werd bijvoorbeeld gedacht aan een Holle Bolle Gijs-kooklijn en Langnek-lijn voor huishoudelijke artikelen, en het kledingmerk voor twintigers W.O.L.F.. Naast deze veertig procent was er nog dertig procent beschikbaar voor Pardoes, en de overige dertig procent voor de diverse andere attracties in het park, zoals Vogel Rok, Fata Morgana en Laaf.

Naast de grote winkel Efteldingen was nog een aantal kleinere winkels gepland. Deze dienen met name om de beleving van 'funshopping' te faciliteren, en de sfeer van Uitrijk mede te bepalen, niet per se om de grote omzetten binnen te halen. Tot slot waren er nog plannen om ook in de horecavoorzieningen merchandise te verkopen, zoals drinkmokken bij een restaurant.

Algemeen:

• Efteldingen (gedeeltelijk gerealiseerd)
• Havenkwartier: olijven, oliën en specerijen
• Mysterie-shop
• Penny Arcade: ouderwetse nostalgische speelhal
• De Oost: pasar malam, kramen

Overige kleinschalige merchandiseconcepten:

• Magnetenshop
• Kralen en kettingen
• Prenten, kaarten en boeken
• Seizoenswinkel
• Bewegingenwinkel
• Glow in the Dark

Trouwkapel

Ook is door de Efteling nog een 'wedding chapel' genoemd, waar geliefden in het huwelijk zouden kunnen treden.^[3]