De Pardoes Promenade is de brede, uitgestrekte laan die het Dwarrelplein verbindt met het Hartenhof-plein voor Symbolica. De laan werd ontworpen in eenheid met de vroegere invulling van die plek, de Brink, en is uitgevoerd in de vormentaal van de Wereld van Pardoes. Het primaire doel van de Pardoes Promenade is de aanvoer van bezoekers vanaf de ingang richting de verschillende parkdelen, en vice versa aan het eind van de dag. De laan van 21 meter breed en 270 meter lang fungeert daarmee als belangrijkste ader van het park. Erlangs staan tientallen in het oog springende bronskleurige lantaarns, de kolossale Wonderwachters.
De promenade werd geopend in 2000. Ze kwam tot stand binnen de uitvoering van de zogenaamde Vlindervisie op het park, met Promenade en Brink als "lijf" en de vier omliggende rijken als kleurige "vleugels", en is een ontwerp van landschapsarchitect Mariëlle Kok van Grontmij[1] in samenwerking met Henny Knoet en Chris van Grinsven van de Efteling.
Route
De Promenade begint waar de bezoeker vanaf het Dwarrelplein de spoorlijn oversteekt. Aan het begin van de laan kun je al afslaan: linksaf, via de Soldatenpoort het Sprookjesbos in, of rechtsaf, langs Aquanura richting Fata Morgana.
Wie de promenade zelf volgt, vindt eerst aan zijn rechterhand de zijkant van het gebouw van Fabula, met toegang tot diens restaurant. Recht tegenover deze ingang ligt een uitstulping met een terrasje om een grote plantenbak, waarin gewoonlijk een boom staat die er niet heel florissant uitziet. Dit deel van de promenade wordt aan beide zijden geflankeerd door langgerekte waterpartijen en een balustrade. In de vijvers zwemmen flinke vissen en aan de andere kant van het water zijn met hagen begrensde, boogvormige bloembedden te vinden.
Een stukje verder is het Sterrenplein, waar de laan naar links afbuigt. Hier kan men via een verwrongen roestige poort rechtsaf afslaan richting het Spookslot en de ingang van Fabula.
Vanaf het Sterrenplein splitst de Promenade zich in een dubbele laan aan weerszijden van een waterbassin met daarin waterboogjes. De laan is vanaf hier niet meer omgeven door begrenzende waterpartijen, maar door hoge hagen met direct daarachter bos. In de zomer worden in inhammen in de hagen de grote Brugmansia's uit de kassen geplaatst. Dit tweede deel van de Promenade mondt uit op het pleintje met het Pardoesbeeld, aan de voet van de toren van De Gebrande Boon, waar de laan weer iets naar rechts afbuigt.
Het laatste deel van de promenade heeft in plaats van een centrale vijver met boogfonteintjes een gelijksoortige bak met daarop op de muziek bewegende bedriegertjes. Voor deze bak staat het 'Interactief Podium', waar men in grote Pardoes-sloffen kan stappen, waarna er een en ander oplicht en geluid klinkt. Tevens kan men hier een foto maken met de gevel van Symbolica op de achtergrond.
Even verderop, op de grens met het plein voor Symbolica, bevinden zich de reusachtige Schatkist, die een pinautomaat herbergt, en pannenkoekenrestaurant Polles Keuken.
Close-up van een Wonderwachter met zij-armen
Eén van de bloemborders aan de overkant van het water
Eén van de vele bloemdecoraties die er door de jaren zijn geweest
Lelies in de waterbassins
Een grote conifeer tegenover De Octopus
Geschiedenis
In de jaren 80 bleek het door sterk toenemende bezoekersaantallen noodzakelijk om de bestaande structuur van het park aan te pakken. De eerste plannen werden ontwikkeld door Ton van de Ven en Jan Verhoeven onder leiding van Ruud de Clercq. In een personeelsuitgave in maart 1988 wordt gesproken over een entree op de plek van de Dienst Buitenobjekten (materiaalopslag, plantenkassen etc.), inclusief de aansluiting op een 'Dorpsstraat' die uitkomt op een centraal plein.[2]
Rond 1990 worden onder directeur Paul Beck de plannen voor een dergelijke nieuwe parkindeling onder de naam De Wereld van de Efteling uitgewerkt. Pas onder bestuur van Ronald van der Zijl en Olaf Vugts werden de plannen voor dit 'Centraal Parkdeel' uitgewerkt tot de zogenaamde 'vlindervisie', waarbij de Pardoes Promenade definitief een rol kreeg. Het plan om de laan in 1999 te openen werd vanwege het tegenvallende seizoen 1998 een jaar uitgesteld, hoewel de Promenade in dat jaar wel al werd genoemd op de parkplattegrond.
Na de Winter Efteling 1999-2000 werd begonnen met de bouw van de Pardoes Promenade en Brink. Daarvoor werd een groot aantal bomen neergehaald. Toen de Efteling in april 2000 weer opende waren de bestrating en het muurwerk van de Promenade een heel eind gereed. Ook ondergronds was behoorlijk wat werk verzet. Zo werd het Klaterwater-systeem, dat de bron vormt van het vijverwater in het park, verlengd met een grote leiding onder de zuidelijke randvijvers van de Promenade om voortaan via de hoger gelegen Siervijver de cascade door het park te beginnen in plaats van via de Vonderplas.
De werkzaamheden werden helemaal afgerond op 30 juni 2001, met de plaatsing van het Pardoesbeeld. In datzelfde jaar zijn de namen voor de verschillende parkdelen veranderd van windstreken (Noord, Oost, Zuid, West) naar rijken.
- De bouw in beeld
De laan richting entree in het zomerseizoen van 1999
De laan richting entree, Winter Efteling 1999-2000
Promenade en Brink in aanbouw
De laatste hand wordt gelegd voor de openingsdag 2000
De Promenade op openingsdag 2000
De Promenade in oktober 2000
Latere aanpassingen
Op de Pardoes Promenade heeft jarenlang een wachttijdbord gestaan. In 2002 was er als experiment een primitieve versie waarop medewerkers met schoolkrijt de wacht- en showtijden opschreven. Later volgde er een moderner bord, bestaande uit verschillende schildjes met de wachttijden van de belangrijkste attracties. Op die plek staat nu Polles Keuken. Inmiddels staat er een modern wacht- en showtijdenbord op het Sterrenplein.
De centrale vijver in het laatste deel van de promenade werd in 2012, tegelijk met de komst van Polles Keuken, aangepast. Tot die tijd waren hier dezelfde boogfonteintjes in open water te vinden als op het middendeel van de promenade. De vijver werd opgevuld en voorzien van een voor bezoekers toegankelijk, natuurstenen plateau op het oude waterniveau. In dit plateau zijn verticaal spuitende, programmeerbare fonteintjes aangebracht als bedriegertjes. Het geheel is op bouwtekeningen aangemerkt als "Watertafel". Voorzien van kleurige verlichting spuiten de fonteintjes, op maat van de muziek en voorzien van speciale extra geluidseffecten, bezoekers nat. Op warme dagen gebruiken veel jonge kinderen de bedriegertjes voor verkoeling.
In juni 2017 werd het Sterrenplein onder handen genomen: de windroos in de bestrating werd vervangen door gele klinkers, en er werden ronde bronzen plaquettes in de bestrating geplaatst.
Oorspronkelijke plannen
De oorspronkelijke plannen voor de Pardoes Promenade wijken op een aantal punten nogal af van het opgeleverde resultaat uit 2000. Zo is in personeelsblad Efteldingen vóór de opening gesproken over "rotsen en watervallen" die de laan zouden gaan omgeven. Dat deze er in 2002 alsnog kwamen in de vorm van PandaDroom staat hier qua ontwerpproces los van, omdat op de plek van de 3D-bioscoop eigenlijk het Efteling Theater gepland was. Hetzelfde geldt voor de oorspronkelijk al bedachte winkeltjes en restaurantjes waarover in 1998 werd gesproken, en die als Polles Keuken uiteindelijk dan toch deels openden in 2012.
Ton van de Ven bedacht op de plek van de Brink aan het einde van de Promenade een "Breughelbrink" met rondom huisjes in Pieckstijl. Toen dit idee voor het centrale plein niet enthousiast ontvangen werd ging het project over op Knoet en Van Grinsven, die hele andere plannen uitwerkten. Knoet introduceerde de Wereld van Pardoes als samenbindende factor in de kern van de Vlindervisie, en bedacht een Wonderplein en Promenade die op een sprookjesachtige manier tot leven zouden kunnen komen, vol rokende rotsspleten die zich vanuit de centraal op het plein gelegen Levensbron zouden uitstrekken naar de parkdelen maar zeker de Promenade.[3] Knoet:
De Promenade had tot leven kunnen komen, heel subtiel, met een combinatie van licht, water, geluid, misteffecten, luchtbellen en projecties. Met kleuren die in de waterpartijen zouden oplichten, met pulserende golven van gefluister, beweging en muziek - zich verspreidend vanaf de Levensbron als kringen in een vijver. Opwindend getwinkel zou uitmonden in een magistraal muziekstuk, waarbij de grond rondom de Levensbron zou trillen alsof er een vulkaanuitbarsting stond te gebeuren! Die hele voorstelling zat al verwerkt in de door mij ontworpen landscaping van de Promenade.
Voor het Sterrenplein halverwege de laan bedacht Knoet een aanvulling op de ruïne van het nabijgelegen Spookslot, met een half vervallen ridderzaal waarvan de uitgedoofde haard toegang zou geven tot een winkeltje aan de achterzijde van Kogeloog. Het als onuitvoerbaar gekwalificeerde plan voor dit pleintje werd vervangen door een extern ingekocht ontwerp. De rest van de positief ontvangen spectaculaire plannen sneuvelden uiteindelijk ook, dit keer door een drastische beperking van het budget. Uiteindelijk bleven in het definitieve ontwerp van Grontmij, Van Grinsven en Knoet slechts de koperkleurige accenten en Wonderwachters over als verwijzingen naar de thuiswereld van Pardoes, Symbolica.
Muziek
De Efteling verzocht huiscomponist Ruud Bos eind jaren negentig om een demo te maken met muziek die geschikt zou zijn om de Promenade muzikaal te omlijsten. Bos' demo werd echter niet goed bevonden, volgens geruchten omdat zijn muziek te groots en te bombastisch zou zijn. Daarop kwam de Efteling bij René Merkelbach terecht, die de definitieve muziek voor de Promenade schreef in de vorm van een snelle wals. Zijn vrolijke compositie vol handclaps, uitgevoerd op synthesizer, werd in 2005 vervangen door een orkestrale compositie van Maarten Hartveldt, binnen diens totaalconcept van nieuwe Parkmuziek langs alle grote paden van het park.
In 2012, met de komst van Polles Keuken, klinkt langs de hele Promenade en Brink een opnieuw –ditmaal met echte instrumenten– ingespeelde versie van de originele muziek van Merkelbach. Deze versie is opgenomen op alle edities van de cd Betoverende Efteling Melodieën.
- ↑ Website Kruitkok Landschapsarchitecten, augustus 2016
- ↑ De toekomst van de Efteling, Efteling Nieuws (personeelsuitgave), maart 1988
- ↑ Uit de gesprekken met Eftelist: Henny Knoet 8 oktober 2013