Parkmuziek

De parkmuziek in de Efteling komt uit dit soort speakers van het merk Bose

De parkmuziek of rijkenmuziek is de muziek die langs de wandelpaden in de Efteling klinkt en niet aan een specifieke attractie gebonden is. De achtergrondmuziek, die verschillend is per district, komt hoofdzakelijk vanuit tientallen Bose-speakers die verstopt zijn tussen het groen. Parkmuziek klinkt sinds de eerste Winter Efteling in voornamelijk Marerijk. Sinds 2005 is er speciaal gecomponeerde padenmuziek te horen door heel de Efteling, in 2017 werd die vervangen door andere muziek.

Voorgeschiedenis

Sprookjesbos

Al vanaf de openingsdag van het Sprookjesbos klinkt er muziek langs de wandelpaden, en wel uit de overbekende Muzikale Paddenstoelen.

Winter Efteling

Zie voor meer informatie: Winter Efteling-soundtrack

Een groot deel van de Bose-luidsprekers die in het park te vinden zijn werden aangelegd voor de allereerste Winter Efteling, eind 1999, om winterse muziek te laten klinken. Dit netwerk van speakers werd de technische basis voor het ten gehore brengen van eigen muziek langs de paden.

De muziek is samengesteld uit ruim een dozijn albums tot anderhalf uur aan 'winterse' achtergrondmuziek. Sinds de speciaal voor het park gecomponeerde muziek van Hartveldt, en later Merkelbach, wordt er geen compleet andere wintersoundtrack meer gebruikt langs de wandelpaden. Aan die reguliere tracks worden in de winter extra geluidseffecten zoals buisklokken, sleebellen en bar chimes toegevoegd. De oorspronkelijke wintersoundtrack blijft echter nog steeds tijdens de Winter Efteling te horen: vanaf het Siervijver-eiland en in de Dioramahal.

Pardoes Promenade

Voor de Pardoes Promenade, die in 2000 werd geopend, werd voor het eerst een wandelpad voorzien van een speciaal voor het park gecomponeerd muziekstuk, in dit geval van de hand van René Merkelbach. Het muziekstuk, dat zo'n negen minuten duurt, begeleidde de bezoeker van het Dwarrelplein - waar enkel de eerste paar tonen van het muziekstuk draaiden - via de Pardoes Promenade naar de Brink, het hart van het park.

Achtergrondmuziek (2000-2005)

Naast de muziek van René Merkelbach op de Pardoes Promenade was uit de overige speakers in het park, die voornamelijk in Marerijk stonden, achtergrondmuziek te horen: muziek die niet speciaal voor de Efteling geschreven was, maar hoofdzakelijk van cd's uit eind jaren negentig komt.

De Efteling had een instrumentale suite samengesteld van ruim een half uur aan verschillende vrolijke, lichte uptempo en dromerige riedeltjes. Een opvallende track hierbinnen was een instrumentale versie van het nummer In Perfect Harmony van sprookjesmetalband 'Within Temptation', geschreven door René Merkelbach. Merkelbach componeerde, arrangeerde en bespeelde destijds toetsen voor de band, maar had verder geen betrokkenheid bij de samenstelling van de achtergrondmuzieksuites voor dit deel van het park.^[1]

De muziek was gesplitst in tenminste twee verschillende compilaties, die op verschillende plekken in het Marerijk te horen waren.

Parkmuziek van Hartveldt (2005-2017)

Totstandkoming

Hartveldt en zijn muziekplattegrond

De muziekplattegrond in detail. De rode stippen geven de locaties van horeca aan en zijn toegevoegd ter ondersteuning in de zaak met Buma/Stemra

Al in 2000 wordt door componist Ruud Bos een demo gemaakt voor eigen parkmuziek. Deze werd door de Efteling afgekeurd.^[2] Een paar jaar later gaat in plaats daarvan Maarten Hartveldt aan de slag om een suite aan muziekstukken te maken die door heel het park kunnen gaan klinken. Het totale budget hiervoor was 40 duizend euro.^[3] Hart­veldt com­po­neer­de in to­taal elf ver­schillen­de stuk­ken, elk met een ei­gen stijl en be­zet­tings­vorm, pre­cies pas­send bij de plek in het park waar de mu­ziek klinkt. Hij maakte zelfs ter demonstratie een speciale plattegrond van het park waarop met lichtjes de locaties van de verschillende stukken te zien waren. De uitvoering werd gedaan door 120 musici^[3] van het Praags Symfonieorkest, en over vier dagen opgenomen in de Barrandov studios aldaar. Sinds mei 2005 is de padenmuziek in het park te horen. Hiervoor werden meer speakers in het park aangelegd.

Hartveldt en de Efteling werkten samen associaties uit; vanuit de directie was Olaf Vugts betrokken, de ontwerpafdeling werd aanvankelijk vertegenwoordigd door Karel Willemen maar later werd Michel den Dulk op het project gezet. De associaties die ze bij een dagje Efteling hadden zijn de reis naar een andere wereld en de blijheid die sprookjes kunnen brengen.^[4] Dit werd opgenomen in een basisthema in majeur en met een stijgende lijn. Dit was het meest duidelijk te horen op de Pardoes Promenade, die door Hartveldt werd beschouwd als essentieel voor het succes van de 'muzikale branding'. Bij het betreden ervan klonk hoorngeschal, een verwijzing naar Ivanhoe-achtige associaties die hij naar eigen zeggen vindt horen bij de kastelen- en prinsessenwereld van de Efteling. Over de promenade komt iedereen het park binnen, dus dat is het moment dat je de basis voor de parkmuziek kunt leggen.^[5]

De stukken

Op de parkeerplaats klonk een dwarsdoorsnede van alle thema's die later te horen zijn in een looptempo. De muziekstukken voor de overige locaties zijn meer specifiek op de omgeving geënt: zo is de compositie voor het Marerijk sterk blazersgeörienteerd, kleinschalig en lieflijk, met een aparte track op basis van orgelmuziek voor het Carrouselplein. In het Ruigrijk daarentegen klikt slagwerk en ritmische muziek, die doet denken aan Indiana Jones.^[6]

De padenmuziek zoals deze in het park te horen was bestaat uit zeven stukken.

• Parkeerplaats/Dwarrelplein (later alleen nog te horen op het Dwarrelplein)
• Theaterplein/Huis van de Vijf Zintuigen (draaide later ook op de parkeerplaats)
• Marerijk
• Carrouselplein
• Anderrijk
• Reizenrijk
• Ruigrijk (pas vanaf 2007 te horen)

Verdwenen padenmuziek

Enkele muziekstukken van Maarten Hartveldt moesten tussentijds het veld ruimen: de muziek op de Pardoes Promenade, bestaande uit twee afwisselende stukken, werd in 2012 met de opening van Polles Keuken vervangen door een vernieuwde versie van de eerste muziek van Merkelbach. De springfonteintjes bij Polles Keuken zijn op de 'nieuwe' muziek geprogrammeerd. Rondom het pannenkoekenrestaurant draaien jolige geluidjes, synchroon aan de muziek, die het speelse element van het water benadrukken.

Verder verdween een korte uitvoering van het hoofdthema van de Hartveldtmuziek, gebracht door een handjevol klaroenen, die te horen was bij de Seizoenspoort. Een andere versie van de padenmuziek, opgenomen met het koor Ad Parnassum in Tilburg, heeft het park nooit gehaald.

De overige padenmuziek heeft in de tussentijd ook nog enkele verschuivingen binnen het park gekend.

Album en concert

Efteling Original Park Soundtrack

Omdat de Efteling nooit de publicatierechten van de muziek met Hartveldt had geregeld, werd de muziek pas in 2013 uitgebracht; Hartveldt zelf nam hiertoe het initiatief omdat hij naar eigen zeggen een niet aflatende stroom verzoeken kreeg om de muziek te publiceren. De nummers zijn onder de titel Efteling Original Park Soundtrack aanvankelijk alleen te vinden op iTunes. Het is niet exact de muziek zoals die in het park te horen was: Hartveldt heeft nog wat onvolkomenheden weggewerkt en op haar beurt heeft de Efteling aan de versies in het park wijzigingen aangebracht.^[7]

Op 14 mei 2017 organiseerde Hartveldt zelfs een concert rondom zijn parkmuziek, wederom zonder bemoeienis van de Efteling. Bij dit Symfonie in het Park: muziek uit de Efteling in de concertzaal in Tilburg voerde een kamerorkest zijn parksoundtrack uit, aangevuld met enkele andere klassieke stukken en werk van Ruud Bos uit het park. Bij deze gelegenheid verscheen het hierboven genoemde album ook op een fysieke drager. Het concert kreeg de lading van afscheidsconcert omdat twee weken later de muziek in het park vervangen werd.

Parkmuziek van Merkelbach (sinds 2017)

Aanleiding en productie

Het 65 jarig jubileum was de aanleiding, maar het nog altijd niet opgeloste licentieconflict met Hartveldt de reden, om in 2017 de nog resterende deuntjes van Hartveldt te vervangen door geheel nieuwe parkmuziek.

Uiteraard werd gekozen voor René Merkelbach, sinds 2006 huiscomponist van het park. Hij nam een deuntje dat hij al eerder gemaakt had voor de Aquanura teasershow en breidde dat uit naar varianten voor de verschillende rijken. De muziek werd opgenomen door het Galaxy Symphonic Orchestra in Mol (België), tegelijk met de soundtrack van Symbolica.

De muziek voor Ruigrijk die Merkelbach had voorgesteld had nog wat wijzigingen nodig. Er zat zware, filmische percussie in; de Efteling gaf aan dat het wel mooi was maar niet geschikt voor de plek waar het te horen zou gaan zijn: bij bijvoorbeeld Station de Oost wil je juist rustig kunnen zitten en eten, en niet continu opgejaagd worden. Dus die track is minder bombastisch gemaakt.^[8]

Onderdelen

De nieuwe parkmuziek werd in gebruik genomen op 31 mei, de dag dat de Efteling 65 jaar bestond. Alle padenmuziek is gebaseerd op dezelfde melodie, maar voor ieder rijk in een ander arrangement gezet. De volgende vijf stukken zijn in het park te horen:

• "Entree Welkom", te horen op de parking, in het Huis van de Vijf Zintuigen en op het Dwarrelplein in de ochtend en middag;
• "Marerijk", langs het wandelpad tussen Polles Keuken en het Carrouselplein, op het Carrouselplein, het Ton van de Venplein en op de Dubbele Laan;
• "Reizenrijk", langs het Krentenpad en bij de Wensbron;
• "Ruigrijk", bij de Meermin en op het Ruigrijkplein, inclusief het terras van Station de Oost;
• "Entree Uitzwaai", op de parking, in het Huis van de Vijf Zintuigen en op het Dwarrelplein in de namiddag en avond.

Tot 2022 was er een zesde track "Anderrijk" te horen op het Pirañaplein en tot 2020 ook het Steenbokplein. Deze verdween van die pleinen bij de sloop en vernieuwing aldaar van respectievelijk het Spookslot en de Bob.

De wisseling tussen de twee tracks van de Entree vindt op reguliere dagen plaats precies twee uur voor de parksluiting: de vroege track wordt abrupt gestopt en de avondtrack begint te spelen.

De twee tracks van de Entree werden uitgebracht op de cd Betoverende Efteling Melodieën uit 2018.

Winter Efteling

Tijdens de Winter Efteling is het geluid van buisklokken, klokkenspel, verschillende sleebellen en een koor toegevoegd aan de tracks. Deze effecten werden in een aparte sessie opgenomen na de originele padenmuziek in de Galaxy Studios in Mol.^[9]

Vanaf Winter Efteling 2019-2020 draait er in het Huis van de Vijf Zintuigen een speciale versie van "Entree Uitzwaai" waarin een gemengd koor werd toegevoegd dat meezingt met de melodie. Nu en dan zingen ze "tot ziens, goodbye" en "auf wiedersehen, au revoir". Er werden ook korte fragmenten van bekende personages en vertelstemmen uit het park toegevoegd. Zo horen we onder andere Pardoes, Sprookjesboom, Gustave Hooghmoed en de Trollenkoning. Verder zijn er fragmenten te horen uit de vertelling van Roodkapje, Het Meisje met de Zwavelstokjes, Aquanura, De Indische Waterlelies en De Rode Schoentjes.

Attractie-eigen omgevingsmuziek

Een aantal attracties heeft eigen muziek die niet alleen binnen de attractie klinkt, maar ook op het plein of de paden ervoor. Rondom Fata Morgana, De Vliegende Hollander, Joris en de Draak, de Piraña, Max & Moritz en Baron 1898 zijn dergelijke klanken te horen in plaats van de padmuziek.