| Aquanura | |
|---|---|
 | |
| Concept-art van de show | |
| Locatie | Fantasierijk |
| Type | Slotshow |
| Ontwerp | WET i.s.m. Jaap den Bleker |
| Bouwer | Fonteinen WET |
| Geopend | 31 mei 2012 |
| Thema | Efteling |
| Verhaal | Een aanpassing op de Kikkerkoning |
| Muziek | Marco Kuypers en het Brabants Orkest |
| Ingesproken door | Mies Bouwman, Arnoud Schellenberg |
| Figuren | 4 figuren |
| Kosten | € 17 miljoen |
| Hoogste punt | Hoogste straal 45 meter |
| Ritduur | 12 minuten |
| Capaciteit | 7000 bezoekers per show |
| Opvolger van | Roeivijver |
| Attracties | |
Aquanura is een muzikale fonteinenshow op de Vonderplas, voor Fata Morgana, in de sfeer van het sprookje van de Kikkerkoning. Het is de grootste fonteinenshow van Europa. Bij de opening in 2012 was het na Las Vegas en Dubai de derde grootste fonteinenshow van de wereld. De leverancier is de firma WET (Water Entertainment Technologies) uit Los Angeles, dezelfde als van de eerder genoemde shows in Las Vegas en Dubai.
Onder de begeleiding van bekende Efteling-melodieën, opnieuw ingespeeld door Het Brabants Orkest, kunnen bezoekers op vlonders langs de oevers van de Vonderplas naar de show kijken. De show bestaat uit water, vuur, muziek en gekleurd licht, een unicum voor een show van WET. De speelduur is circa 10 minuten en is één of twee maal per dag te bewonderen na afloop van iedere Efteling-dag. Tijden voor de show, die per dag verschillen, worden aangegeven op een bord op het Dwarrelplein en op het wachttijdbord op de Sterren- en Ton van de Venpleinen. Daarnaast zijn ze te vinden in de Efteling-app (eerder op een mobiele website).
De attractie werd op 31 mei 2012 feestelijk geopend, ter gelegenheid van 60-jarig bestaan van de Efteling, onder het toeziend oog van genodigden en personeel. De opening werd op YouTube en Omroep Brabant live uitgezonden. In november dat jaar won Aquanura de Thea Award for Outstanding Achievement.
De naam Aquanura is een samenstelling van de woorden aqua (water), anura (kikker) en nura (licht) en werd op 22 december 2010 door de Efteling geregistreerd als merk.
Omschrijving
Gedurende de dag zijn op het water van de Vonderplas af en toe kleine watereffecties en actieve fonteinen te zien. De showtijden van Aquanura zijn afhankelijk van het seizoen en worden gepubliceerd op schermen rond het Dwarrelplein en via een mobiele website.
Voorprogramma
Voor aanvang zijn de fonteinen vertonen de fonteinen al wat sporadische activiteit en klinken er subtiele achtergrondtonen uit de luidsprekers. Om 10 en 5 minuten voor het begin klinkt er een aankondiging uitgesproken door Arnoud Schellenberg:
Dames en heren, meisjes en jongens. Welkom bij de sensationele watershow Aquanura. Aquanura begint over 10 minuten. Ladies and gentlemen, girls and boys. Welcome to the sensational water show Aquanura. Aquanura will begin in 10 minutes.
De show vangt aan met een introductie door Mies Bouwman die eindigt met aftellen tot de show begint.
De eerste show
Voor meer informatie zie Eerste Efteling Symfonie
De eerste Aquanura-show omvat het volgende muzikale programma:
- De Magische Klok - By the Sleepy Lagoon (Eric Coates)
- Villa Volta - Hoofdshow (Ruud Bos)
- De Magische Klok
- De Indische Waterlelies - Afrikaan Beat (Bert Kaempfert)
- Carnaval Festival
- De Magische Klok
- Raveleijn - Intro en Finale (René Merkelbach)
- De Magische Klok
- Droomvlucht - Kastelenrijk (Ruud Bos)
- Muzikale Paddenstoelen - Menuet (G-dur) (Christian Petzold)
- De Magische Klok
- Spookslot - Danse Macabre (Camille Saint-Saëns)
De tweede show
Voor meer informatie zie Tweede Efteling Symfonie
In 2014 werd een alternatieve show aan Aquanura toegevoegd die werd afgewisseld met de originele programmering. Deze 'Tweede Efteling Symfonie' verloopt als volgt:
- De Magische Klok - By the Sleepy Lagoon (Eric Coates)
- Fata Morgana - Harem (Ruud Bos)
- De Magische Klok
- Gondoletta - Allegro Brilliante (François-Adrien Boieldieu)
- Monsieur Cannibale (Gérard Gustin)
- De Magische Klok
- De Vliegende Hollander - Opstaphaven (René Merkelbach)
- De Magische Klok
- Droomvlucht - Wonderwoud (Ruud Bos)
- De Rode Schoentjes - Klompendans (Jan van Oort)
- De Magische Klok
- Joris en de Draak (René Merkelbach)
- De Vliegende Hollander - Lifthill (René Merkelbach)
Tiësto-Aquanura
Voor meer informatie zie Tiësto-Aquanura
Na deze twee shows die uitsluitend Efteling-muziek bevatten, koos de Efteling voor de derde show een heel andere richting en ging een samenwerking aan met de lokaal wonende maar niettemin mondiaal bekende trance-dj Tiësto.
In deze show mixt hij zijn eigen hits met opzwepende dance-versies van het Menuet in G majeur, Carnaval Festival, Joris en de Draak, Raveleijn en de Danse Macabre. De show ging in première op 16 december 2014 en word selectief ingezet tijdens evenementen en drukke periodes.
Met een zachte G
Voor meer informatie zie Aquanura, met een zachte G
Op 24 augustus 2020 maakte de Efteling bekend dat ze een Aquanura-show zou maken in samenwerking met Brabantse zanger Guus Meeuwis onder de naam "Aquanura, met een zachte G".[1] Het is een cadeautje voor het 25-jarige jubileum van z'n zangcarrière. Hits van Meeuwis werden gecombineerd met bekende Efteling-klassiekers. De muziek werd gearrangeerd door Audiocult. Voor de opnames speelde de band van Meeuwis samen met een symfonieorkest en zong hij alle zangpartijen opnieuw in. Dit is de eerste Aquanura-show waarin zang te horen is, als je de achtergrondkoren niet meetelt. De show werd in samenwerking met WET Design geprogrammeerd. "Aquanura, met een zachte G" was aanvankelijk te zien van 9 oktober tot en met 4 november 2020 en duurt 12 minuten. De show kan daarna ook ingezet worden bij evenementen.
De muziek
De show van Aquanura is ontworpen als een dagafsluiter. De spectaculaire fonteinen recapituleren het dagje park via de muziek van de attracties en shows die de bezoeker overdag is tegengekomen. Omdat de kadervertelling het sprookje van de Kikkerkoning is, zijn deze muziekstukken in de reguliere versies van Aquarnura ingebed in het toepasselijke By the Sleepy Lagoon, het nummer dat te horen is bij de Magische Klok op het Herautenplein, waar ook de oorspronkelijke uitbeelding van de Kikkerkoning zijn thuis heeft.
Marco Kuypers heeft in opdracht van Audiocult nieuwe arrangementen gemaakt van dit stuk en de diverse attractiesoundtracks, zodat deze uitgevoerd kan worden door het Brabants Orkest, waarmee hij eerder al had samengewerkt voor Raveleijn. Muziek die tot dan toe slechts in synthesizervorm of op een enkel instrument te horen was wordt nu met de sterkte van een volledig symfonieorkest ten gehore gebracht. Het Brabants Orkest voert deze uit in een studio in Mol (België).
De omgeving
Voor het bekijken van de show is voorzien in vlonders aan drie zijden van de Vonderplas. Aan de kant van Fata Morgana is de bestaande kademuur uitgebreid zodat ook hier staanplaatsen gerealiseerd zijn. In het ontwerp heet de Fata Morgana-zijde 'Deck A', de vlonder bij het theater 'Deck B', de vlonder aan het Dwarrelplein 'Deck C' en de vlonder aan de parkzijde 'Deck D'.[2]
Beste plaatsen
De beste plaatsen om de show te zien zijn de vlonder aan de oostzijde (Fabula-kant) en de westzijde (Theater-kant). Bij de voorstellingen bij daglicht is de oostzijde echter af te raden, omdat je dan recht tegen het zonlicht inkijkt. De vlonder aan de Theater-zijde wordt aangeduid als de VIP-vlonder. De vlonder is in aanloop naar de show alleen toegankelijk voor verblijfsgasten en andere 'vips', zodat deze de eerste kans hebben hier vooraan te staan. Vijf minuten voor aanvang wordt deze vlonder echter opengesteld voor iedereen.
De enige manier om de show van bovenaf te zien is vanaf de VIP-plaatsen op het balkon van het Theater, dat sinds de opening van Aquanura het panoramaterras Loreley wordt genoemd.
Horeca
Voor de komst van de attractie zijn bestaande horecapunten in de buurt van de Vonderplas uitgebreid om showbezoekers te verleiden tot een aankoop. Bij de Steenbok is aan Aquanurazijde de Burger Backery geopend, en het concept van de Oase veranderde waardoor men tegenwoordig ook döner en ijs kan krijgen. Op het Dwarrelplein is de Oliebollenkraam opgesteld. Tegenover de Steenbok kwamen in 2012 een viertal Foodtrucks te staan, deze bleken echter weinig omzet te genereren en keerden na dat jaar niet meer terug.
Verkoop van aandenkens gebeurt via mobiele souvenirkarren.
Geschiedenis
Voor meer informatie, zie Vonderplas.
De Vonderplas was de laatste dertig jaar voor de komst van Aquanura in gebruik als Roeivijver.
Aanloop
De Efteling speelde al jaren voor de opening van Aquanura met het idee om een dergelijke voorstelling op de Vonderplas te bieden. Na afloop van enkele zomeravonden en evenementen in de jaren negentig werd de locatie al gebruikt voor vuurwerkshows. Het vuurwerk werd afgestoken achter of naast Fata Morgana, terwijl de toeschouwers aan de andere kant van de Vonderplas dit konden aanschouwen. In 1996 was er een heuse lasershow als dagafsluiter bij de Vonderplas waarin een waaier aan Efteling-muziek de revue passeert, wat gezien kan worden als een proto-Aquanura. Tijdens de Winter Efteling van 2008-2009 werd op de vijver de slotshow Midwinternachtsdroom gehouden, die bestond uit tientallen fonteintjes, een projectie op een watergordijntje en wat klein vuurwerk rondom de steiger.
Oorspronkelijk stond voor het jaar 2012 een darkride gepland centraal in het park, Hartenhof. De attractie, met een eigen themagebied Rijk der Fantasie, werd in het voorjaar van 2010 aangekondigd. Bijna een jaar later werd echter duidelijk dat het duurste project voor de Efteling ooit op de lange baan werd gezet. Daarnaast was de commerciële vraag hoe men de bezoeker langer in het park kon houden. De voorkeur werd gegeven aan een watershow, in te zetten als slotshow. Het was ontwerpcoördinator Jaap den Bleker die verschillende watershows in verschillende steden en parken bezocht en tot de conclusie kwam dat een samenwerking met WET voor de Efteling het beste resultaat zou opleveren. Bart de Boer was enthousiast over het idee en het project werd uitgewerkt. De realisatie van het bijbehorende restaurantcomplex Polles Keuken kreeg wel doorgang en opende in het voorjaar van 2012.
In een artikel over de totstandkoming van Aquanura vanuit de ogen van ontwerpmanager Vivian Schoofs wordt geschreven:[2]
De keuze is vooral ook gebaseerd op de projecten die zij al eerder hebben gerealiseerd. Toen we onze wensen met hen bespraken, bleek er een enorme klik te zitten. Wij gaven aan waar we aan dachten en de ontwerper van de leverancier dacht met ons mee. We gaven muziek en een kleurenpalet mee en de ontwerper bezocht de Efteling om een goed beeld te krijgen van het park en alle attracties.
De eerste geruchten over een eventuele slotshow op de Vonderplas voor het 60-jarig jubileum verschenen eind maart 2011 op internet. Het was begin april dat Bart de Boer op zijn twitteraccount drie dagen lang iedere dag 3 hints plaatste over de nieuwe attractie, om vervolgens een persberichtje te sturen over de nieuwigheid. De Boer twitterde drie dagen lang woorden als 'zeemeermin', 'Las Vegas' en 'grootste in Europa', waarna de bekendmaking van Aquanura bekend werd.
Op 5 juli verscheen een officieel persbericht met meer informatie omtrent het waterspektakel, inclusief enkele concept-arts. Op 25 januari 2012 werd de eerste kikker onthuld.
- Maquette vervaardigd door WET
Bouw
Voor de bouw van Aquanura trok de Efteling € 17 miljoen uit. Men begon eind juni 2011 aan het opstellen van de schutting. Het hekwerk werd afgedekt met platen waarop informatie en beeldmateriaal van de attractie te zien was, waaronder een QR-code om met een mobieltje te scannen. Ook werden er plexiglas platen ingezet waardoor bezoekers de bouw live konden volgen door de afscheiding.
Op de officiële website werd de bouw van de watershow bijgehouden. Nadat het aanleggen van alle elementen in de vijver voltooid was, werden er hogere schuttingen gebouwd, inclusief een van vijf meter hoog aan de Kinkenpolder, om de show zelf geheim te kunnen houden. Er werd een speciale Aquanura-commercial opgenomen en reclamebureau C-Worx bedacht een uitgebreide introductiecampagne rondom de attractie.[3]
Tijdens de bouw werd bekend dat de show in tegenstelling tot eerdere aankondigingen niet geopend zou zijn voor het publiek op de zestigste verjaardag van de Efteling, 31 mei 2012, maar pas een dag daarna. Op de 31e zou namelijk een groots maar besloten openingsspektakel gehouden worden. Ook fansites die normaliter uitgebreid verslag doen voor hun achterban over dergelijke evenementen zouden niet uitgenodigd zijn. Dit deed enkele mensen van De Vijf Zintuigen besluiten om een actie te starten: aquapy, een variant op de Occupybeweging die op dat moment protesteerde tegen misstanden op de financiële markten.
Première
De officiële première van Aquanura werd op 31 mei 2012 ingeluid met een anderhalf uur durende show, in aanwezigheid van drieduizend genodigden. De Efteling heeft de show aan RTL 4 proberen te slijten, maar moest het uiteindelijk doen met een liveuitzending door Omroep Brabant.
Op een steiger in de Vonderplas waren onder andere optredens te zien van Xander de Buisonjé en Karin Bloemen met het Merkelbach-lied Volg je hart, Nol Havens met Alles kan, alles mag in de Efteling en Alma Nieto met het oorspronkelijk interne motiveringslied Betovering. De optredens werden afgewisseld met filmpjes over 'herinneringen' aan de Efteling en toespraken van hotemetoten zoals directievoorzitter Bart de Boer en stichtingsvoorzitter Jan Melis. De openingsceremonie culmineerde in het starten van Aquanura.
Ontwikkelingen
De show is volgens de Efteling eenvoudig te herprogrammeren. Tijdens het openingsjaar worden er nog verschillende kleine aanpassingen gemaakt aan de gebruikte fonteinen en effecten.
Al in het voorjaar van 2013, nog geen jaar na de première, wordt er gewerkt aan een vernieuwde show met daarin ook nieuwe muziekstukken uit het park. Hierin krijgen Fata Morgana, Joris en de Draak, Monsieur Cannibale, Gondoletta / Kleine Zeemeermin. de Rode Schoentjes en tweemaal De Vliegende Hollander een plek. In juli 2014 werd een ochtendlijke teasershow toegevoegd aan het repertoire. Daarnaast werd later dat jaar door de bekende DJ Tiësto (Tijs Verwest) een speciale dance track samengesteld, waar het park een up-tempo fonteinprogramma voor Zomeravonden en andere evenementen bij liet programmeren: Tiësto-Aquanura. Deze editie beleefde zijn première op 16 december 2014. Sinds Winter Efteling 2014-2015 kent Aquanura een winterarrangement.
In 2016 werden er kleine aanpassingen gedaan aan de infrastructuur bij de oostelijke vlonder: de overwegen verdwenen en er werd een extra pad aangelegd vanaf de ingang van het Fata Morganaplein naar de vlonder. Hierdoor is geen oversteek van de spoorbaan meer nodig, en kan de Stoomtrein voortaan in de avond rijden, ook tijdens de show. In januari 2017 werd de teasershow weer geschrapt.
In de herfst van 2020 kwam er een vierde show in première: Aquanura, met een zachte G, opgenomen in het teken van en in samenwerking met de populaire Brabantse zanger Guus Meeuwis. Deze wordt sporadisch, hoofdzakelijk bij speciale gelegenheden en evenementen vertoond.
In 2017 maakte de inmiddels rechthebbende van het nummer Monsieur Cannibale bezwaar tegen de bewerkte versie in de Tweede Aquanura-symfonie, waar ze geen toestemming voor had gegeven. Na een rechtszaak bevestigde de rechter in juli 2021 de claim en verbood verdere vertoningen van de show met het bewerkte nummer erin, de verkoop van de cd waar de show op staat en veroordeelde de Efteling tot het betalen van schadevergoeding voor alle vertoningen van de show. Er werd in maart 2022 alsnog overeenstemming bereikt over een licentie, zodat vanaf dat moment de show weer regulier op het programma kwam, en de showregistratie keerde in de zomer van dat jaar ook weer terug op het Efteling YouTube-kanaal.
In de eerste helft van 2022 was Aquanura lange tijd buiten bedrijf in verband met infrastructurele aanpassingen voor de bouw van het Efteling Grand Hotel. Zo werden de vlonders aan de hotelkant van de vijver voorbereid op de nieuwe situatie.
In het najaar van 2024 vindt er groot onderhoud plaats. De vuureffecten, die op propaan werkten ('Fire Oarsman'), werden de laatste dagen van augustus al volledig verwijderd. Hiermee werd de bijdrage van het park aan stikstofdepositie in de omgeving weer wat kleiner. De bestaande verlichting die niet vanaf het begin al in LED was uitgevoerd, zoals de witte onderwaterspots van de shooters en 'Moving Heads' rond de vijver, wordt vervangen door LED-lampen. Daarnaast worden er vier nieuwe, acht meter hoge lantaarns geplaatst, de zogenaamde 'Bakens van Licht', en krijgen de vier kikkers een update. Deze vernieuwingen krijgen vorm in een nieuwe show, die de Eerste en Tweede Efteling Symfonieën zal vervangen. De laatste voorstelling voor de start van dit onderhoud vond plaats op 1 september, al werden de vuureffecten al enkele dagen eerder verwijderd, enkele weken voordat de IAAPA Sustainability Day in het park plaatsvond.[4][5][6]
Vanaf 7 november dat jaar is het waterspektakel weer te aanschouwen, om te beginnen alleen de Meeuwisversie, die nog niet eerder als dagelijkse show werd ingezet. De nieuwe show gaat in première op 11 december, onder de naam Efteling Symphonica.
Techniek
De show wordt bediend vanuit de controlekamer, die zich in Fata Morgana bevindt achter twee ezelsrugraampjes op de eerste verdieping boven de galerij in het midden van de gevel. Onder de grote vlonder aan de theaterzijde zit een technische ruimte. Tussen het Theater en Fata Morgana, aan de Kinkenpolder, bevindt zich een propaantank voor de vuureffecten. Het pad aan de vijver bij de tank is tijdens de show om veiligheidsredenen gesloten; er zijn in deze hoek ook geen kijkplaatsen gesitueerd. Wanneer vorst wordt verwacht en het water van de vijver dus verwarmd moet worden om niet te bevriezen, wordt een verwarmingsinstallatie gehuurd en nabij de propaantank geplaatst.
Een medewerker van WET werd voor een jaar in de Efteling gestationeerd om het onderhoud uit te voeren en Eftelings eigen medewerkers te scholen. Daarna nam de Technische Dienst het onderhoud over.
Fonteinen
De fonteinen zijn geïnstalleerd door Water Entertainment Technologies (WET), een bedrijf uit Californië gespecialiseerd in dergelijke projecten en bouwers van de enige twee grotere watershows in de wereld. De installatie is dynamisch programmeerbaar zodat er op een later moment relatief eenvoudig een andere show gepresenteerd kan worden. Om de show ook in de winter te laten werken wordt het water in de Vonderplas kunstmatig verwarmd tot minstens boven het vriespunt.
Als het hard waait, waarschuwt de Efteling middels klapborden dat toeschouwers nat kunnen worden. Er is technisch gezien een mogelijkheid om minder druk op de fonteinen te zetten, zodat het water minder hoog spuit en bezoekers niet nat worden. Daar maakt de Efteling echter geen gebruik van. Bij harde wind komen de fonteinen door de wind automatisch wat lager, omdat ze in horizontale richting worden 'weggewaaid'.[7] Bij extreem slechte weersomstandigheden, zoals onweer, gaat Aquanura niet door.
De 193 fonteinen van Aquanura spuiten met een kracht van 60 km/u. Hiervoor is continu 8 bar waterdruk nodig in de 4,5 km aan kunststof- en rvs-leidingen voor lucht en water.
Er zijn 8 types fonteinen:[8]
- 8 Arching Analog Jets; dit zijn de fonteinen die vanuit een vaste positie vanuit de kikkers en de daaropvolgende 'frogleap' het water in bogen naar het midden van het bassin spuiten.
- 12 Single Axis Oarsmen; eveneens jets die samen met de Arching Analogs de uitvergroting van de kikkerfontein vormen. De Oarsman jet is er in verschillende uitvoeringen. Deze variant kan slechts over een enkele as een waterstraal spuiten.
- 10 Oarsman Fan Jets; dit zijn de waterwaaiers in de show. In tegenstelling tot de Single Axis Oarsman kan dit type fontein wel over meerdere assen bewegen.
- 63 Bloom Jets; in het bouwverslag op efteling.com eerder de 'lelie fonteinen' genoemd. Nemen elegante hoge en lage kegelvormen aan en zijn speciaal voor de Efteling ontworpen.
- 84 Mini Shooters; de fonteinen uit de slingergoot, die het water 30-35 meter de lucht in kunnen knallen.
- 4 Shooters; de grotere broertjes van de Mini Shooters die een waterkolom zo’n 45-60 meter omhoog kunnen schieten.
- 12 Oarman Fire Jets; jets die geen water maar vuur uitspuwen.
- 5 Mist Jets; jets die de halve vijver door het vernevelen van water in mist kan hullen. Echter, dit type fontein wordt niet als fontein benoemd door Wet Design maar wel door de Efteling.
Licht
Rondom de vijver staan 29 grote lantaarnpalen opgesteld met daarop op 7,5 meter hoogte zogenaamde moving heads van het type Philips Vari-Lite VL3500 Wash. Moving heads zijn meerkleurige spotlights die zich in twee dimensies 360 graden kunnen bewegen en gebruikt worden voor het aanlichten van de fonteinen.
Een groot deel van de fonteinen worden vanuit verankerde spots onder het wateroppervlak van Aquanura verlicht. Het gaat om 739 lampen waarvan:
- 84 lampen met wit licht voor het uitvergroten van de Kikkerfontein
- 252 lampen met wit licht in de slingergoot.
- 252 LED-lampen met kleurige verlichting onder de Bloom Jets, verspreid over het wateroppervlak.
- 8 vaste witte lampen rondom elke waaierfonteinen, om elke set van twee waaiers zijn in een grotere cirkel 12 kleurenLEDs geplaatst (met uitzondering van de middelste twee Fan Jets, waar 20 gekleurde LEDs worden gebruikt).[8]
Door de vijver loopt 140 km aan elektrische leidingen.
Stroom
Aquanura gebruikt, zoals veel installaties met grote waterpompen, nogal wat stroom. De netwerkaansluiting van de Efteling bood in eerste instantie onvoldoende vermogen om de installatie te opereren, waardoor deze op een eigen aggregaat was aangesloten. Pas bij de verzwaring van de aansluiting van het park, een paar jaar later, werd Aquanura aangesloten op het vaste stroomnet.
Controlekamer
De attractie wordt aangestuurd door een personeelslid vanuit de speciale controlekamer. Deze bevindt zich in het gebouw van Fata Morgana, ongeveer in het midden van de gevel op de eerste verdieping boven de overdekte gaanderij, waar twee ezelsrug-raampjes naast elkaar zitten.
De ruimte is in een daarvoor loze ruimte in het attractiegebouw gebouwd; de raampjes waren aanvankelijk blind en zijn hiervoor open gemaakt. Personeel kan de ruimte bereiken via een trap achter de Marktscène. De show kan hier gestart worden en door de raampjes geobserveerd. Ook kan er vanaf dit punt goed beoordeeld worden welke fonteinen onderhoud nodig hebben.
- In de controlekamer
Controlekamer in het Fata-gebouw
Overzicht fonteinen
Lijst van shows
Showverslag en audiopaneel
Uitzicht op de show
Externe links
- ↑ Efteling Blog: Guus Meeuwis krijgt eigen Aquanura-show (24 augustus 2020)
- ↑ 2,0 2,1 'Conceptdenken', Gaby Crucq en Sanne Knittel (BIS publishers), 2013 - uit bronnenlijst: Schoofs, V. (interview) Waalwijk, 13 september 2012
- ↑ www.cworx.nl - projecten - Efteling concept Aquanura, oktober 2013 geraadpleegd
- ↑ Efteling Blog: Een nieuwe Aquanura-show op komst! (23 juli 2024)
- ↑ Looopings: Efteling-watershow Aquanura vanaf vandaag zonder vuur: installatie verwijderd (29 augustus 2024)
- ↑ Persbericht Efteling: Efteling en Vekoma inspireren branchegenoten over duurzaamheid tijdens IAAPA Sustainability Day (24 september 2024)
- ↑ Afdeling communicatie Efteling (Mariëtte Siezenga)
- ↑ 8,0 8,1 Eftelist: 'De fonteinen van Aquanura - epiloog', Theo Buiting voor Efteist, 15 augustus 2012 (getallen op basis van factsheet Efteling en mail van WET)