Technische Dienst

Technische dienst aan het werk bij Draak Lichtgeraakt

De Technische Dienst is binnen de Efteling verantwoordelijk voor uitvoerende technische werkzaamheden, waaronder het oplossen van attractiestoringen, maar ook het ontwikkelen, aansluiten en onderhouden van technische installaties zoals besturingssystemen, animatronics, audio en showverlichting. Het is een verzamelnaam voor drie zelfstandig functionerende afdelingen, te weten de Mechatronica E (ook wel Technische Dienst Elektro), Mechatronica W (ook wel Werktuigbouwkundige Onderhoudsdienst) en de Servicedienst (ook wel Storingsdienst).

Hun thuisbasis hebben ze in het Gildehuis.

Werkzaamheden

De afdelingen zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van systemen, het oplossingen van storingen en de ingewikkeldere routine-controles van technische installaties als transportsystemen, showcontrol en andere elektrische en werktuigbouwkundige zaken. Een gedeelte van de controles moet plaatsvinden in het park, waar de dienst vaak vóór openingstijd de tijd heeft om te werken. Reguliere werktijden zijn daarom van 7 tot 16 uur; van de Servicedienst zijn er tot een uur na parkopening meerdere monteurs aanwezig.

Mechatronica E

Vakman Mechatronica E controleert het bedieningspaneel van de Piraña

De afdeling Mechatronica E (ook wel 'Technische Dienst Elektro' of TDE) is met name verantwoordelijk voor onderhoud van elektrotechnische installaties zoals attractiebesturingen, meterkasten, showcontrol, licht en geluid en brandsystemen. In tegenstelling tot de Mechatronica W en een aantal andere uitvoerende afdelingen is de Mechatronica E maar sporadisch bezig met het realiseren van nieuwe projecten en wordt er veelal gewerkt aan testen en onderhoud. Bij niet-gepland onderhoud (en storingen) wordt het werk doorgeschoven naar de Servicedienst, gehuisvest in dezelfde werkplaats.

De afdeling biedt ook ondersteuning aan de afdeling Engineering en Projecten, met bijvoorbeeld adviezen over inzet en onderhoud.^[1]

Twee medewerkers TDE tonen een besturingssysteem

In de werkplaats vind je een aantal meettafels, met soldeerstations voor kleine reparaties, inregelen van voedingen en het testen van printplaten (voornamelijk voor animatronics). Verder is er veel opslagruimte voor (specialistische) apparatuur, gereedschappen en natuurlijk planningsborden. De afdeling heeft een een groot magazijn op de bovenverdieping van het Gildehuis. Zo’n 80% van de werkzaamheden wordt echter op locatie (in het park) uitgevoerd.

Vitrine met oud masker en mechaniek van de Trollenkoning

De afdeling bestaat anno 2022 uit 12 medewerkers, een werkvoorbereider en teamlead Peter van Meijeren. Binnen de afdeling zijn specialisten in brandmeldinstallaties, verlichtings- en showtechniek, huisinstallaties en attractie-besturingstechniek. Het programmeren van PLC’s (voor bijvoorbeeld voorgeprogrammeerde bewegingstechniek) wordt veelal gedaan door ingehuurde krachten, zodat het geplande onderhoud niet leidt onder de hoge tijdsdruk die komt kijken bij het opleveren en afwerken van nieuwe projecten.^[2] In het geval van schakelkasten en besturingskasten (dimmerpacks, PLC’s) worden deze veelal ingekocht, maar sporadisch, in het geval van een kleine wijzigingen of spoedreparaties, worden deze ook hier in elkaar gezet.

Alle nieuwe technische apparatuur (alles met een stekker) die binnen de Wereld van de Efteling wordt geplaatst en gebruikt wordt hier (vooraf) getest en gelabeld. Gasten in bijvoorbeeld Bosrijk zien daarom op zowel hun waterkoker als televisiescherm een sticker met in schreefletters ‘Efteling’ en daaronder een uniek nummer dat bij deze afdeling bekend is.^[2]

Mechatronica W

Senior Vakman Harry Brekelmans op zijn hydraulische pers met de naam ‘Harrieke z’n Moatje’

De afdeling Mechatronica W (ook wel 'Werktuigbouwkundige Onderhoudsdienst' of WOD) is verantwoordelijk voor werktuigbouwkundig gepland onderhoud en de uitvoering van (meestal kleinere) werktuigbouwkundige werkzaamheden zoals staal/laswerk; onderhoud aan attractie-aandrijvingen, animatronics en loodgieterswerkzaamheden.^[3]

Het grootste gedeelte van de werkzaamheden wordt uitgevoerd in de werkplaats, waar men ook werkt aan nieuwe ontwikkelingen zoals de bouw van animatronics en (decor-)constructies van staal, en ook bijvoorbeeld aanpassingen aan voertuigen.^[2] In het geval van onderhoud gaat het bij attractievoertuigen om het smeren, dagelijkse en wekelijkse controles en revisies van de lagers en de wielen en periodiek uitgebreid onderhoud van voertuigen en technieken. Veel voertuigen moeten jaarlijks compleet gedemonteerd worden om alle frames te kunnen controleren op scheurvorming of vermoeiing.

Medewerkers van de WOD bij de remise van Joris en de Draak

De afdeling bestaat anno 2021 uit zo’n 20 medewerkers, waarvan de meeste ‘all round monteurs’ zijn. Binnen de afdeling zijn twee loodgieters verantwoordelijk voor de veiligheid op (drink-)watergebied binnen de wereld van de Efteling en werken twee animatronic-specialisten. Daarnaast zijn er drie (meewerkend) coördinatoren, een werkvoorbereider en een teamleider.

Christian Brekelmans en Raymund van Riel werken aan animatronics in een speciaal gedeelte van de werkplaats

De werkplaats beschikt onder andere over een tweetal metaaldraaibanken, een metaal freesbank en apparaten om staalplaatmateriaal te knippen en zetten. Er is een hoek voor de loodgieters om zinkwerk te kunnen maken en lood te bewerken. Tevens is er voorraad van plaatmateriaal, kokermateriaal, daklijsten en buizen. Er zijn afkortzagen, meerdere werkbanken, een afgeschermde lashoek met lasapparatuur met een plasma-snijder, en een aparte werkruimte voor onderhoud en ontwikkeling van bewegingstechnieken, voornamelijk animatronics.

Afdelingschef in de jaren zeventig was Nico Rasenberg, later waren dit Peter Brabers en Jaap Hoevenaars en anno 2022 is Bart van Genechten de chef. Op de afdeling werk(t)en onder andere Mari van Heumen (1972 tot 1991) en Christian Brekelmans (1983 tot heden).

• Werkplaats Mechatronica W, 2009
• 

  Band van Pirañabootje vervangen

• 

  Band van rolstoel vervangen

• 

  Band van achtbaan vervangen

Support Desk / Servicedienst

TD'ers met fietsen bij met een wachttijdenbord in 2008

Bij de afdeling Support Desk worden dagelijks tientallen meldingen over allerhande technische problemen en storingen uit het park bij de verschillende technische uitvoerende afdelingen (waaronder de bouwdienst, Mechatronica E, Mechatronica W of Decoratie en Vormgeving) opgenomen, beoordeeld en onder de aandacht gebracht bij de juiste afdelingen. Hoe snel een storing wordt opgelost is van vele factoren afhankelijk, waarbij veiligheid altijd het meest urgent is. Daarnaast is het uiteindelijke doel om attracties zo lang en zo snel mogelijk operationeel te hebben, waarbij de meeste storingen die dit belemmeren van technische aard zijn.^[2] In het logboek van attracties staat al een prioritering van diverse mogelijke storingsmeldingen vermeld, waardoor personeel de prioriteit kan noemen aan de centralist. Laatstgenoemde maakt de uiteindelijke afweging in prioriteit.

Twee monteurs van de storingsdienst onderweg in het park

Acute storingen worden opgelost door de Servicedienst (ook wel Storingsdienst), waarbij een elektromonteur, een werktuigbouwkundig monteur en een facilitair monteur stand-by staan om direct in actie te komen. Bij stilstand van een attractie gaan er altijd zowel een elektromonteur en werktuigbouwkundig monteur naar toe omdat van te voren niet altijd bekend is wat de storing veroorzaakt. De overige monteurs zijn op locatie of in de werkplaats aan het werk en worden in principe niet opgeroepen, maar in uitzonderlijke situaties, bijvoorbeeld twee gelijktijdige grote storingen, kunnen zij bijspringen.^[2]

De drie verschillende monteurs en de centralist van de Support Desk zijn altijd aanwezig zolang het park geopend is. De afdeling werkt met een 7-daags rooster met een vroege (vanaf zes uur 's ochtend) en late dienst tot een uur na parkopening. De facilitair monteurs hebben daarnaast een nevenfunctie als BHV’er voor bijvoorbeeld ontruimingen bij calamiteiten. Monteurs die dienst hebben zijn 24 uur per dag oproepbaar, dus ook na sluiting van het park, bijvoorbeeld bij defecte schuifhekken of slagbomen van parkeerterreinen, problemen met alarm- en brandmeldinstallaties of storingen door hevige weersomstandigheden.

De afdeling Servicedienst bestaat anno 2021 uit zo’n 25 monteurs, een werkvoorbereider en twee teamleiders. Die laatste hebben ook de dagelijkse leiding over de naastgelegen Support Desk en vervullen ook de rol van ‘Dutymanager Techniek’.

De verblijfsaccommodaties hebben een eigen onderhoudsdienst met eigen facilitair monteurs, die alleen voor specifieke expertise (brandmeldinstallaties, persluchtvoorzieningen) gebruik maken van de Servicedienst.

Wanneer storingen structureel voorkomen en het acuut oplossen ervan veel tijd vergt van de afdeling gaat men in overleg met de assetmanager, die eindverantwoordelijk is voor de technische prestaties van de attracties. De assetmanager bepaalt op basis van de benodigde prestatie de onderhoudsnormen/-opdrachten en zoekt daarbij het optimum tussen de gewenste prestatie, de daaraan gekoppelde onderhoudskosten en het beheersen van risico's. Op die manier kan er gekozen worden voor een structurele oplossingen zoals een andere onderhoudscyclus, vervanging met betrouwbaardere onderdelen of het wijzigen van werkinstructies voor dienstdoend personeel.

Technisch Coördinator

Voor dagelijkse veiligheidscontroles en het zogenoemde ‘vrijgeven’ van veel attracties zijn (gecertificeerde) attractiemedewerkers uit het park zelf verantwoordelijk, al dan niet onder supervisie van een Technisch Coördinator. Het team Technisch Coördinatoren, opgezet in 2018, is het eerste aanspreekpunt voor attractiemedewerkers en zij voeren ondersteunende werkzaamheden uit voor de technische en storingsdienst. Daarnaast leiden zij het jaarlijks onderhoud in goede banen.

Transport

Accuwagen met Droomvluchtcabs van de ‘Technische Dienst WOD’

In het park zijn de medewerkers van de Servicedienst vaak te zien op de fiets, al dan niet bellend, met een gereedschapskoffertje achterop. Samen met de bedrijfsbeveiliging en bedrijfshulpverleners zijn zij de enigen die tijdens openingsuren mogen fietsen in het park. Wanneer het om grotere of zwaardere onderdelen gaat die niet met de fiets vervoerd kunnen worden kan er een accuwagen worden ingezet die onder begeleiding van de bedrijfsbeveiliging (op de fiets) door het park kan rijden.

In het verleden zag je allerlei technische diensten ook veel in accuwagens, maar deze zijn tegenwoordig niet meer toegestaan tijdens openingsuren. Daardoor zijn technische diensten vaak al ruim voor parkopening aan het werk om zo lang mogelijk ter plaatse in het park te kunnen werken en transport te kunnen gebruiken. Wie vlak voor openingstijd het park in kijkt ziet vaak vele busjes, pick-ups en accuwagens gehaast hun route naar de thuisbasis in het Gildehuis afleggen.

Geschiedenis

Advertentie voor technische ondersteuning in 1956

Henk Knuivers in de ‘technische werkplaats’ in de toren van de Magische Klok, jaren vijftig

De Technische Dienst bestaat al sinds de opening van de Efteling en werd opgezet door Henk Knuivers. In de jaren vijftig en zestig was de afdeling voornamelijk druk met het onderhouden van en kleine ontwikkelingen aan het Sprookjesbos. De afdeling werd later geleid door Nico Adams en daarna kort door de heer LeBlanc en bestond uit een klein team van enkele medewerkers en stagiaires.

De Technische Dienst werd later onderverdeeld in 3 specialismen: Afdeling Werktuigbouwkunde (WOD), afdeling Elektro en afdeling Elektronica, met alle een eigen chef. Vanaf 1975 werd Lex Lemmens de chef van de Technische Dienst. Tot in de jaren tachtig hadden deze afdelingen hun werkplaatsen in het gebouw aan het Anton Pieckplein, waarin nu het Wonder Depot van het Efteling Museum zit.

Werkplaats in 1979. Hier zit nu het Efteling Museum

Binnen de afdelingen Elektro en Elektrotechniek werd veel gepionierd: omdat wat nodig was voor de bouw van Eftelingattracties, besturingstechnieken en show control, in Nederland niet te koop was moest er veel geëxperimenteerd worden en werden veel technieken en installaties zelf bedacht en in elkaar gezet.^[4]

In de jaren tachtig, waarin ieder jaar, of soms zelfs vaker, attracties met volledige besturingssystemen bij externe leveranciers werd ingekocht, werden de technische afdelingen overspoeld met kennis en toegang tot nieuwe technieken.^[5] Toch blijft de schaalgrootte waarop de Efteling attracties bouwt uniek en gaan er langdurige en intensieve ontwikkelingsprocessen af voor attractie-besturingen of nieuwe bewegingstechnieken in gebruik worden genomen.

In oktober 1989 werd Lex Lemmens opgevolgd door Ton Merkx die deze functie tot 1995 vervulde.
 In de jaren negentig gingen de specialismen Werktuigbouwkunde en Elektro als losse afdelingen functioneren. Vanaf 1997 zijn beide afdelingen in eigen grote werkplaatsen gehuisvest in het Gildehuys. Midden jaren 2000 wordt de afdeling Servicedienst opgezet om efficiënter om te gaan met het bundelen en oplossen van storingsmeldingen, deze huist sinds 2008 ook in het Gildehuis.

Werktuigbouwkunde

De Mechatronica W werd binnen de Efteling lang de Smederij genoemd, waar bankwerkers en monteurs smeden en lassen en achter de draaibanken. “In den Oude Smidse’, het uithangbord van de oude werkplaats, hangt in de tegenwoordige werkplaats.

Elektronica

Elektrotechnische club in de technische ruimte van Fata Morgana, omstreeks 1986

Begin jaren zestig werkten er twee monteurs op de afdeling Elektronica, die steeds tien dagen storingsdienst hadden en dan vier dagen vrij waren. Een van hen was Dré Broeders. Toen het werk op het gebied van elektronica toenam werden er twee nieuwe monteurs aangetrokken voor de storingsdienst en kon Broeders zich gaan richten op besturingstechnieken en geluidstechniek.

Voor de Indische Waterlelies werd een geluidstechnicus aangenomen die eerder bij de NOS had gewerkt. Nadat deze na een paar jaar vertrok kon Broeders hem in 1967 opvolgen. Later werd hij chef elektronica, waar alles onder viel dat met elektronica te maken heeft: audio- en videotechniek, grote en kleine elektronische besturingen. De afdeling was eind jaren zestig uitgegroeid naar vijf personen en een stagiair.^[6]

Vanaf de jaren tachtig kreeg de elektronica-afdeling, die ook over een eigen geluidsstudio beschikte, een eigen werkplaats in drie geschakelde containers achter het Carrouselcomplex. De afdeling Elektronica bestond jarenlang uit Dré Broeders, Bert Zwaans en vanaf 1978 ook Koos de Graaf. Later werden ook Martin Slik, Cees van Berkel en Stan Dingemans bekende namen die werkten bij deze afdeling.

Elektro

De afdeling Elektro bestond jarenlang uit Hans de Rooy en Kees Grootswagers.

Support Desk en Servicedienst

Logboek storingsdienst uit 1982

Een centraal punt voor het meldingen van storingen, centralist genoemd, werd in de zomer van 1993 geïntroduceerd, voornamelijk om de Technische Dienst te ontlasten van de vele telefoontjes en administratieve rompslomp. Aanvankelijk werkte de centralist uitsluitend voor de Technische Dienst en werden bouwkundige, decoratieve en vormgeving gerelateerde storingen nog direct aan die afdelingen gemeld.^[7]

Tot 2018 bestond de Servicedienst uit elektro- en werktuigbouwkundige monteurs, tegenwoordig zijn ook facilitair monteurs onderdeel van deze ploeg, en is de support desk ondergebracht in een kantoor in de werkplaats van de Mechatronica E.

Voorheen beschikte de afdeling E ook over een eigen opnamestudio, maar met de komst van de Servicedienst in dezelfde werkplaats, zo’n twintig personen extra, is de opnamestudio opgeofferd. De apparatuur is destijds grotendeels bij de opnamestudio van Efteling Radio geplaatst.