De Danse Macabre is een symfonisch gedicht van de Franse componist Camille Saint-Saëns en werd gebruikt in de hoofdshow van het Spookslot. Het werk ging op 24 januari 1875 in première onder Édouard Colonne.
Het muziekstuk
Het concept van de Danse Macabre of Dodendans waarop Saint-Saëns zich baseerde is echter veel ouder: het is een allegorie uit de late middeleeuwen over de universaliteit van de dood: wie je ook bent, de dood treft ons allemaal. Artistieke interpretaties van de allegorie tonen De Dood die diverse overledenen uit alle rangen en standen - paus, keizer, kind en arbeider - al dansend naar het graf begeleidt. Hiermee werden mensen herinnerd aan de relativiteit van het leven en de verworvenheden daarin. Deze allegorie wordt gezien als een mogelijke basis voor de legende van de Rattenvanger van Hamelen.
Het muziekstuk, waarvan de titel letterlijk vertaald 'spookachtige dans' betekent, is gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Henri Cazalis. In het gedicht komen de allegorische elementen duidelijk terug. De Nederlandstalige versie van het gedicht luidt:
Heen en weer, de Dood is in beweging
Raakt een graf met zijn hiel,
De Dood speelt te middernacht een dansdeuntje,
Heen en weer op zijn viool.
De winterwind fluister en somber is de nacht
het gejammer betovert de lindebomen;
De witte skeletten schijnen dwars door de schaduw heen
De luchtstroom danst onder hun grote lijkwaden,
Heen en weer, iedereen is in de weer,
Je hoort het kloppen van de botten van de dansers,
een wulps stel zit op het mos
alsof ze genieten van voorbije genoegens.
Heen en weer, de dood gaat voort
Krassend op zijn schelle instrument.
Een gordijn schuift opzij: de danseres is naakt!
Haar danspartner omhelst haar liefdevol.
De dame is, zegt men, markiezin of barones.
En de groene minnaar een arme wagenmaker -
Jakkes! Zie hoe zij zich overgeeft
Alsof de lomperd een baron was!
Heen en heen, wat een sarabande!
Cirkels van doden geven elkaar een hand!
Heen en heen, in de bende zie je
De koning huppelen bij een boer!
Maar ssst! Plotseling stopt de rondedans,
Ze haasten, ze vluchten, de haan heeft gekraaid
O, de prachtige nacht voor de arme zielen!
En leve de dood en de gelijkheid!
In de Efteling
In de Efteling is het muziekstuk sinds 1978 het sfeerbepalende element van de attracties Spookslot en diens opvolger Danse Macabre, die dus zelfs de naam draagt. In en rond de attractie zijn verscheidene variaties op het thema te horen.
De Efteling kwam niet zelf op het idee voor de Danse Macabre in de show; deze suggestie kwam van Leon du Bois, een geluidseffecten- en hoorspelexpert van de NOS. Hij suggereerde op basis van de klok en geesten in de show (die verder al vrijwel gereed was) de compositie van Saint-Saëns als belangrijkste element van de show.
Het stuk groeide uit tot een van de grote herkenbare muziekstukken uit het park. Het is dan ook opgenomen op elk parkmuziekalbum dat de Efteling heeft uitgegeven.
De Winterse Illusie bij het Spookslot zette een nieuwe zachte versie van het thema in. Het Brabants Orkest speelde een versie in die werd gebruikt voor maar liefst drie Aquanura-shows: Eerste Efteling Symfonie, Tiësto-Aquanura en Aquanura, met een zachte G. Theatershow CARO bevat ook een scène die draait op het nummer, inclusief het bespelen van een groen-fluorescente viool. Rond de opening van de gelijknamige attractie waaide het muziekstuk over naar Nest!, waar Nestwakers een live uitvoering op ukulele en melodica voortbrachten. Ook in de nieuwe Winterse live-entertainmentshow Pardijns Meedein Festijn komt een versie van de muziek aan bod.
Bladmuziek
Als onderdeel van de promotie voor de attractie Danse Macabre, en om opkomende muzikanten te stimuleren, stelde de Efteling in 2024 bladmuziek van het stuk beschikbaar in drie variaties van oplopende complexiteit. De simpelste versie introduceert het hoofdthema op één balk met minimale notatie. Iedere volgende versie bouwt op de vorige met lengte, aantal balken en notatie.
Wetenswaardigheid
- De xylofoon in de muziek van Saent Saens verbeeldt de klanken van botten. Hij gebruikte deze tonen opnieuw als het hoofdthema voor het gedeelte 'Fossielen' van zijn compositie Carnaval der Dieren uit 1886.
Zie ook
- Danse Macabre uitgelegd, een uitgebreide analyse van de opbouw van het muziekstuk aan de hand van een (andere) vertaling van het oorspronkelijke gedicht.