| Grote Zweef | |
|---|---|
 | |
| Zwieren in de molen | |
| Locatie | Anton Pieckplein |
| Type | Zweefmolen |
| Bouwer | Wooddesign (huidige versie) |
| Ontwerp | Ton van de Ven |
| Gebouwd | ± 1900, vernieuwd 2020 |
| Aangekocht | 25 jan 1977 |
| Geopend | 1977 |
| Thema | traditioneel |
| Orgel | elektronisch, opnames 'De Cementmolen' |
| Aantal bankjes | 16 |
| Capaciteit | 32 per rit |
| Draaimolens | |
De Grote Zweefmolen, Grote Zweef of Rozenmolen is de grootste van de twee zweefmolens op het Anton Pieckplein.
De Grote Zweef heeft zestien tweepersoonsstoeltjes, hangend aan kettingen op enige hoogte aan de met rozen gedecoreerde draaischijf. Naarmate de snelheid toeneemt zwaaien de passagiers steeds verder naar buiten.
De eerste incarnatie van deze zweefmolen in de Efteling werd op 25 januari 1977 aangekocht. De molen werd echter in 2020 compleet vervangen, en er resteren dus geen originele onderdelen meer van toen of eerder uit de lange geschiedenis van de attractie.
Aankoop en renovatie
De draaimolen werd in 1977 aangekocht door de Efteling. Een team bestaande uit onder andere Ton van de Ven, Lex Lemmens en directeur exploitatie Steef Oerlemans reisde begin dat jaar af naar Friesland om de molen te zien draaien in een weiland. De draaimolen zou op dat moment zo'n 75 jaar oud zijn,[1] dus uit ongeveer 1900 stammen, en was in een deplorabele toestand. Daardoor was de prijs echter ook laag, en dus werd tot aankoop besloten. Op de molen staat op dat moment de naam van de exploitant vermeld, 'C.A. Joostink & Zonen' uit Arnhem, en hij kent een zacht geel met bruin kleurenschema. Naast enkele marmer-imitaties en veel decoratieve ruit-patronen zijn de panelen beschilderd met afbeeldingen van diverse vogels.
- Testen van de Grote Zweefmolen, voorjaar 1977
De zweefmolen zoals die wordt aangekocht
De naam van de exploitant
Details van de vogels
Er werd besloten tot een snelle basisreparatie zodat de molen, samen met de ook aangekochte Vlindermolen direct bij start van het seizoen zou kunnen draaien, waarna later een grondiger revisie moest volgen. Vanwege de vervallen toestand konden de panelen niet meer in oude staat hersteld worden. Ton van de Ven maakte daarop een nieuw ontwerp dat, in tegenstelling tot andere opgekochte en te decoreren speeltuinattracties, wat minder typisch-Piecks was. De schildering is vrij gebruikelijk voor klassieke molens, met zachte kleuren, opgeschilderde gekrulde lijsten en -in dit geval- rode en witte rozen, en werd uitgevoerd door Gerrit Smits.[2] De molen staat in die jaren zoals alle speeltuinattracties rondom in het zand, met een eenvoudig rood-zwart spijlenhek als afscheiding. Het controlehokje is een kleine cabine voorzien van ramen met kruisroedes en kruldecoraties bij het dak, die in een vergelijkbare vorm eveneens bij de andere molens in de omgeving terug te vinden is.
De Grote Zweefmolen heeft geen eigen orgel, maar heeft een elektronische muziekinstallatie. Hierop draait een album met muziek van draaiorgel 'De Cementmolen', een Carl Frei-orgel uit 1935. Deze muziek is commercieel uitgegeven door 'Dureco / Mr. Bongo / Omega', en betreft een potpourri van populaire muziek zoals 'Brabantse nachten zijn lang', 'Pierrot' en 'De Vogeltjesdans'.
Aanpassingen na 1977
De molen stond jarenlang op de plek waar we tegenwoordig Lijn's Zweefhuys in het Lavenlaar vinden en werd in 1989 vanwege de komst van dat zweefhuis verplaatst naar de locatie achter de oude Smulpaap. De ondergrond van zand werd vervangen door rubbertegels in een omgeving van klinkers.
Sinds de herindeling van het plein door Michel den Dulk in 2003 staat de molen iets meer naar links, schuin achter In den Hoorn des Overvloeds. De molen werd toen ook op een verhoogd rond plateau van drie treden geplaatst te midden van gemetselde bloembakken, waardoor deze wat prominenter uitkomt. Bij die renovatie werd ook een fraai nieuw hekwerk met gaaswerkpanelen en buiswerk in Pieckrood en -blauw geplaatst, in een zelfde vormgeving als de nieuwe hekken van de Kleine Zweefmolen en de Vlindermolen.
Vervanging
In oktober 2020 werd de molen volledig afgebroken en als sloopmateriaal afgevoerd. Omdat de molen inmiddels zijn technische levensduur had overschreden, werd hij opnieuw opgebouwd met nieuwe materialen, maar met behoud van het door Van de Ven uitgewerkte uiterlijk en op de door Den Dulk ontworpen locatie van 2003. De nieuwe molen werd gekocht bij Wooddesign Amusement Rides uit Vught, een bedrijf van de familie Vermolen-Giezen. Het handschilderwerk van de rozen en andere decoraties werd geheel opnieuw aangebracht op nieuwe panelen. De boeiboorden helemaal bovenaan kregen krullen in reliëf en op de bovenrand kwamen gouden eikeltjes. Meer details veranderden, zoals het hekwerk rond de molen (voortaan naar de nieuwe normen niet-opklimbaar en dus wat saaier, voorzien van spijlen en uitgevoerd in Pieckgeel), extra verguldsel in de decoraties, en de stoeltjes (nu met fraaie krullen). Ook is het zeil bovenaan voortaan rood in plaats van beige. Ook de muurtjes rond de molen kregen een schilderbeurt. Voorts werd de besturing aangepast: het controlehokje werd een kwartslag gedraaid, en de molen kreeg een 'dodemansknop' die elke 30 seconden door een medewerker moet worden ingedrukt om de attractie in beweging te houden. De werkzaamheden waren op tijd klaar voor een heropening van de zweefmolen tegelijk met de Winter Efteling, op 19 november 2020, na de tweede Corona-sluiting van het jaar.
- Grote Zweef door de jaren heen
De Grote Zweef in de Speeltuin in 1980
De draaimolen in 1986
De Grote Zweefmolen in 1995
Grote Zweef in 2002
Na de verbouwing van 2003
Aan het plein, winter 2008
Huidige versie uit 2020, nog met beperkt aantal stoeltjes i.v.m. corona.
