| Vermolencarrousel | |
|---|---|
 | |
| Carrousel van Giezen en Vermolen | |
| Locatie | Anton Pieckplein |
| Type | draaimolen |
| Gebouwd | 1865 |
| Aangekocht | 1995 |
| Geopend | 1996 |
| Orgel | Carl Frei |
| Omtrek | 35 m |
| Draaimolens | |
De Carrousel van Giezen en Vermolen, meestal kortweg Vermolencarrousel of Vermolenmolen genoemd, is een carrousel op het Anton Pieckplein tussen In den Hoorn des Overvloeds en de waterpomp.
Inhoud
Omschrijving
Op de carrousel staan twee gondels, twee galawagens, twee arrensleeën, zestien paarden, een haan en een leeuw. De muziek komt van een Carl Frei-orgel, dat speciaal voor de carrousel gecomponeerde orgelmuziek speelt. De doorsnede van de carrousel is 11 meter.
Vermolenmolen gezien vanaf Spiegeltje, spiegeltje...
Gondel
Achterzijde gondel
Galawagen
Arrenslee
Achterzijde arrenslee
Detail arrenslee
Paarden
Close-up paard
Achterzijde paard
Haan
Carl Frei-orgel
Orgelboek achter de schermen
Detail plafond
Doeken aan plafond
Vaantjes met stadswapens
Aan de molen is bij elke paal rondom een vaantje bevestigd met de naam en het wapen van Nederlandse plaatsen waar de molen gedraaid heeft. In volgorde zijn dit:
Loon op Zand
Waalwijk
Tilburg
Cuyk
Amsterdam
Hilvarenbeek
Haarlem
Rotterdam
Rosmalen
Helmond
Gennep
Drunen
Eindhoven
Someren
's-Hertogenbosch
Breda
Coevorden
Maastricht
Den Haag
Berlicum
Geschiedenis
Pre-Eftelingse geschiedenis
De carrousel komt uit 1865 en is de oudste carrousel van Nederland. Oorspronkelijk was hij eigendom van A.C. (Dries) Leander (1839-1892) uit Wageningen. Zijn dochter Pietje trouwde in 1888 met B.M. (Ben) Giezen; vermoedelijk ging de carrousel bij het huwelijk over op het gezin Giezen, of bij het overlijden van Dries.[1] Zelf afkomstig uit de Doetinchem reisde Giezen er eerst alleen in de Achterhoek mee rond, later trok hij ook naar het zuiden. In 1919 zou zijn draaimolen voor het eerst op de Tilburgse Kermis staan, ware het niet dat die dat jaar niet doorging; in 1924 draaide hij alsnog voor het eerst in Tilburg.[2]
Nadat zijn eerste vrouw in 1900 overleed, hertrouwde Giezen met de weduwe Vermolen, die zelf ook al kinderen had. Giezen reisde tot 1942 zelf rond met de molen, daarna werd het voortgezet door deze stiefkinderen onder de naam Gebroeders Vermolen, later werd dit door Ben Vermolen alleen voortgezet.
In het begin was de molen aangedreven op mankracht. Later werd hier twee paardenkracht voor ingezet: Max en Vos. Begin jaren 50 kwam er meer behoefte bij het publiek aan 'modernere' draaimolens, en werd de oorspronkelijke bezetting vervangen door auto's, fietsen en vliegtuigen. Deze primeur voor Nederland was het eerst te zien op de kermis in Kaatsheuvel van 1957.
In 1961 liet het ministerie van Economische Zaken een miniatuur maken voor de Hollandse tentoonstelling in New York dat jaar. Tot ongeveer 1975 heeft Ben Vermolen met de carrousel gereisd, daarna werd hij overgenomen door zijn zoon Johan. De laatste kermis die hij hiermee bezocht was de paardenmarkt in Hedel.
Wereldtentoonstelling in Vancouver
Vermolen kreeg in 1985 namelijk het aanbod om de carrousel de Nederlandse inzending naar de wereldtentoonstelling in het Canadese Vancouver te laten zijn. Een moeilijke beslissing omdat de molen soms al negentig jaar dezelfde kermissen bezocht. Hij besloot het toch te doen, maar van reserveonderdelen een tweede molen te bouwen. Met die tweede molen werd nog rondgereisd over de kermissen. De oorspronkelijke carrousel werd verscheept naar de wereldtentoonstelling. In de kopie-molen werd het Carl Frei-orgel geplaatst, de oorspronkelijke kreeg een Richterorgel.
Op de Wereldtentoonstelling was een oudhollands pleintje nagebouwd met onder andere een replica van het kasteel van Coevorden en de Vermolenmolen en werd gehouden van 3 mei tot en met 15 oktober 1986. Na afloop daarvan verkocht Vermolen hem aldaar en de draaimolen bleef de tien jaar daarop in Canada staan bij een groot winkelcentrum.
Komst naar de Efteling
In 1995 werd de in Canada draaiende molen, onder leiding van Lex Lemmens, door de Efteling gekocht. Hij werd gerenoveerd, waar kon het ook beter, in de werkplaats van Johan Vermolen. Die restaureerde hem tot zijn oorspronkelijke bezetting van twee gondels (van Heyn), twee galawagens, twee arrensleeën en zestien paarden (van Hübner). Ook werden de orgels weer omgewisseld zodat vanaf nu het Carl Frei-orgel weer de muziek verzorgde; dat orgel werd door specialist Henk Veening gerestaureerd.
Na de renovatie ging de carrousel in 1996 nog eenmaal terug naar de kermis, en wel het nostalgische deel van de Tilburgse Kermis. Daar werd hij geëxploiteerd door vrijwilligers, waaronder Lemmens, en de opbrengst ging naar Give Kids the World (een soort Villa Pardoes bij Walt Disney World). Sindsdien staat hij in de Efteling.
- De molen op de Tilburgse kermis in 1996
In de Efteling
Na zijn rondes op de Tilburgse Kermis werd de carrousel in 1996 tijdelijk geplaatst op de Speelweide, afgezet met dranghekken. Met ingang van het nieuwe seizoen 1997 daarop werd hij geplaatst op het toen nieuwe Dwarrelplein, waar behalve het Huis van de Vijf Zintuigen toen nog niet zoveel te beleven was. In 2000, als het Kinderspoor naar het Ruigrijk verdwijnt, neemt de molen de vrijgekomen plaats in, naast het Lavenlaar. Na de vernieuwing van het Anton Pieckplein komt hij in 2004 op de huidige plek terecht, naast het Witte Paard, tussen de Drinkebroer en de Loetiek (inmiddels hernoemd naar Spiegeltje, spiegeltje...).
Restauratie 2015-2016
In de winter 2015-2016 krijgt de carrousel een zeer grondige onderhoudsbeurt. De molen gaat helemaal uit elkaar, en wordt door een combinatie van specialistische bedrijven en de Efteling zelf gerestaureerd. Wooddesign Amusement Rides uit 's-Hertogenbosch (van de familie Vermolen) tekent voor de panelen, doeken, constructie en het vervangen van de 220-volt verlichting door slagvaste, veiliger 24-volt lampen. Een Duitse draaimolenspecialist bouwt een compleet nieuw stalen frame, en het orgel krijgt een grote revisie bij een restauratieatelier waardoor het tot 30% meer geluid produceert.[3]
De attributen op de molen, zoals de paarden, sleeën en koetsen, worden door de Efteling zelf in het Gildehuis gerestaureerd. Alle ornamenten worden tot op het originele hout opgeschuurd, waarna een (deels ook door het park opnieuw ontworpen) kleurschema wordt opgebracht. Ook krijgt de molen een nieuw controlehuisje, dat "beter aansluit bij het Anton Pieckplein". In totaal werken zes Efteling-medewerkers ruim vier maanden aan de klus,[4] onder leiding van Frank Schooleman. Het totale restauratieproject staat onder leiding van Gylk Jongstra. De molen opent weer voor het publiek op 17 april 2016.
- Restauratie 2016 in het Gildehuis
Muziek
Voor het Carl Frei-orgel werd bij de renovatie in 1996 een set orgelboeken samengesteld door Henk Veeningen, de orgelspecialist die ook het orgel zelf had gerenoveerd. Deze heeft het samengesteld deels uit het bestaande repertoire van de orgel voor de aankoop, en zelf aangevuld. De hele nieuwe soundtrack heeft Veeningen zelf 'gekapt' in nieuwe orgelboeken.[5] Het repertoire bestond uit algemene, veelal Amerikaanse muziek, waaronder de nummers I Scream, You Scream, We All Scream for Ice Cream (Howard Johnson), I'm Sitting on Top of the World (Ray Henderson), All of me (Ella Fitzgerald) , de Vater Rhein-mars en Diep in de zee uit Disney's interpretatie van De Kleine Zeemeermin. Met deze muziek stond het orgel op de Tilburgse kermis en dit heeft het gespeeld in de eerste zevenentwintig jaar dat het in de Efteling stond.
De opwaardering van het Anton Pieckplein in april 2023 was voor de Efteling aanleiding om deze muziek te vervangen door iets dat speciaal voor deze plek was gemaakt. René Merkelbach componeerde daarom nieuwe muziek voor het orgel, die hij liet uitwerken door een orgelmuziekspecialist. De nieuwe soundtrack met de titel Op het Anton Pieckplein is negen minuten lang en vanaf 19 april bij de Vermolenmolen te horen. Het nummer staat drie keer achter elkaar op een orgelboek van in totaal dus 27 minuten, zodat het minder snel slijt. Op 1 september van dat jaar verscheen de muziek op streamingdiensten.
Wetenswaardigheid
- Het engeltje tussen de vaantjes van Waalwijk en Tilburg knipoogt naar je. De Efteling ligt tussen Waalwijk en Tilburg.