| Vlindermolen | |
|---|---|
 | |
| De Vlindermolen in 2017 | |
| Locatie | Anton Pieckplein |
| Type | Rupsbaan |
| Ontwerp | Ton van de Ven |
| Gebouwd | voor 1940 |
| Aangekocht | 20 jan 1977 |
| Geopend | 1977 |
| Thema | traditioneel |
| Orgel | elektronisch |
| Figuren | Prikkebeen |
| Aantal bankjes | 20 dubbele |
| Capaciteit | ca. 60 per rit |
| Draaimolens | |
De Vlindermolen is een kleine overdekte rupsbaan op het Anton Pieckplein. De molen werd in 1977 aangekocht en werd omgebouwd naar ontwerp van Ton van de Ven[1] - aldus stond hij tot 1989 in de Speeltuin, vlakbij het Kinderbad. Na de bouw van het Lavenlaar werd de molen verplaatst naar een nieuw plein achter de Smulpaap, tussen het verkleinde Kinderbad en de Jeepmolen. Bij de grote renovatie van het Anton Pieckplein in 2003 werd de molen verplaatst naar zijn huidige plek, tussen de huidige Smulpaap, Moeder Gijs, de Kleine Zweefmolen en de Grote Zweefmolen.
Omschrijving
De molen bestaat uit een carrousel met 20 karretjes die over een golvend parcours rijden. Ieder karretje biedt ruimte voor twee volwassenen of een volwassene met twee kinderen en heeft een metalen beugel die gesloten kan worden. Bij een rupsbaan kan een hoge snelheid bereikt worden waardoor inzittenden door middelpuntvliedende kracht tegen elkaar aan worden gedrukt, maar deze variant is een stuk kleinschaliger en gaat dan ook lang niet zo hard. De molen is dan ook voornamelijk voor kleine kinderen.
Aan de paal in het midden van de molen hangt een beeld van Mijnheer Prikkebeen: een man met een hoge hoed die met zijn schepnet vlinders probeert te vangen die een aantal centimeters voor zijn net 'vliegen'. De zijpanelen van de karretjes zijn decoratief beschilderd als vlindervleugels. De molen staat onder een 16-hoekige overkapping met tussen elke twee hoeken een houten boogconstructie en op de rand van het dak een decoratief paneel. Het plafond bestaat uit een houten constructie die alleen aan de binnenzijde te zien is. Aan de binnenkant van de boogconstructie stralen kleine gloeilampjes, zoals een echte nostalgische kermisattractie betaamt. Aan het plafond hangen acht lampen in een glazen stolp met een goudkleurige kap.
Rondom de molen staat een decoratief hekwerk in dezelfde stijl als bij de beide zweefmolens. Ook het controlehokje is hetzelfde als bij deze molens. Bij de ingang hangt aan het hekwerk een paneel met een spreuk:
Elke dag rent Prikkebeen
Springend door de velden heen
Vlinders vangen met zijn net
Is zijn allergrootste pret!
Mijnheer Prikkebeen
De molen
Gevelversiering tegen de dakspanten
Spreuk bij de ingang
Geschiedenis
.jpg)
Een rupsbaan is een ouderwetse kermisattractie die nog steeds op bijna iedere kermis in het land te vinden is. Een vlindermolen (een woordspeling op de rups) is een kleinere variant. Voor zover bekend is de Vlindermolen in de Efteling één van de eerste vlindermolens en is deze afkomstig van een Belgische exploitant in Luik, die hem ergens voor 1940 ruilde tegen een autoscooter van Dries Giesen (=Andreas Giezen?). De molen is in de jaren daarna nog enkele malen van eigenaar gewisseld en is ook langsgekomen bij de familie Janvier. Uiteindelijk komt hij in bezit van L. Scheffers uit Breda die er in de jaren 60 nog mee langs de Noord-Brabantse kermissen trok.[2]
Uiteindelijk verdween de Vlindermolen in een opslagplaats in Breda. Op 20 januari 1977 heeft de Efteling de in een deplorabele toestand verkerende molen tegen een zeer voordelige prijs aangekocht. De molen had op dat moment al geen vlinderdecoratie meer; deze was overgeschilderd in wit-paarse kleuren met op de zijpanelen afbeeldingen van winterse bergen en skiënde figuren. Na een basisrestauratie kon hij, samen met de ook aangekochte Grote Zweefmolen, al bij aanvang van het seizoen in gebruik genomen worden. Later werd hij grondiger gerestaureerd.[3]
- Ongedecoreerde Vlindermolen, 1977
De Vlindermolen, voorzien van seventies wit-paars kleurenschema, voorjaar 1977
Achterin de naam van voormalig exploitant L. Scheffers, voorjaar 1977
Winterse landschappen en ski-afbeeldingen als schilderwerk, voorjaar 1977
In gebruik, zomer 1977
De thematisering werd gedaan door Ton van de Ven, die zich door het gegeven van een vlindermolen liet inspireren door de verhalen van Mijnheer Prikkebeen. Prikkebeen is de hoofdfiguur in wat wordt beschouwd als de oudste stripverhalen uit de Nederlandse literatuur. Hij staat daarin afgebeeld als een lange man met een hoge hoed die op jacht gaat op vlinders om die op zijn hoed te spelden. Grappig detail: in de werkplaats van Geppetto bij het sprookje Pinokkio is ook een piepkleine Mijnheer Prikkebeen te vinden in een zelfde pose als op de molen.
Het dak bestond toen uit een donkerrood zeil met onder de rand een langwerpig ruitvormig paneel met in het midden een vlinder en daaronder een sierrand met ornamenten met daarin lampjes. Om de molen stond een standaard hekwerk met rechte spijlen. Voor de bouw van het Lavenlaar werd in 1989 de molen verplaatst, eerst even naar een plek tussen de Jeepmolen en 't Gemack, daarna naar achter de oude Smulpaap, bij het Kinderbad, waar hij tot en met 2002 stond.
In 2000 en 2001 was er een flosj opgehangen aan een stuk touw, een gebruik dat ook wel eens op kermissen wordt toegepast. Wie daar de kwast weet te pakken kan een gratis ritje winnen. In de Efteling zijn alle ritjes gratis en werd een klein souvenirtje gegeven voor wie de kwast wist te pakken.[4] De extra bezigheid heeft niet lang plaatsgevonden, mogelijk omdat bezoekers gingen staan in hun karretje. In 2024 keerde de flosj weer terug.
In 2003, bij de opening van het nieuwe Anton Pieckplein, werd de molen een klein stukje verplaatst, en kreeg een renovatie met een nieuw dak, naar ontwerp van Michel den Dulk. De hele molen kreeg begin 2017 een grote renovatie. Daarbij werden de speakers vernieuwd, kwamen er nieuwe lampen aan het plafond, werd de figuur van Prikkebeen en de paal waar hij aan hangt aangepakt en werd het rijmpje aan het hek bij de ingang tot de attractie geplaatst.
- Door de jaren heen
Vlindermolen in 1995
Vlindermolen in 2010
- ↑ Correspondentie met Ton van de Ven, 2014
- ↑ kermishistorie.nl: ”Vlindermolen” (website inmiddels ter ziele)
- ↑ Persoonlijke communicatie Alex Lemmens
- ↑ Wonderchat: 'Bruggen niet echt!', Marcel Slangen, 3 juli 2000