Dromen met Open Ogen

Niet te verwarren met Dromen met je Ogen Open, wachtrijentertainment.

De VHS-versie van Dromen Met Open Ogen

Dromen met Open Ogen is een documentaire uit 1992 waarin de ontwikkeling van de attractie Droomvlucht centraal staat. Het was de eerste keer dat de Efteling de bouw van een attractie zo uitgebreid toonde.

Er bestaan verschillende montages van de documentaire. Hij was voor het eerst te zien in de wachtrij van Droomvlucht, het tegenwoordige evenementencomplex, als trailer voor de attractie die wegens problemen met het transportsysteem gesloten bleef. Ook werd hij op 17 juni 1992 uitgezonden bij de TROS op Nederland 2. Later verscheen een uitgebreidere versie op video en dvd.

Omschrijving

Ton van de Ven in zijn werkkamer

De documentaire, in de langste versie van 26 minuten en 42 seconden, wordt ingeleid door een kort gedramatiseerd stukje over een jongetje dat gaat dromen. Hierna volgt een stukje met archiefbeelden waarin allereerst Anton Pieck aan het woord komt over zijn visie op speeltuinen, gevolgd door wat historische beelden van de Efteling. Daarna komt Ton van de Ven in beeld, in zijn hawaïshirt, die zijn relatie tot Pieck verhaalt, we zien hem lopend door de Loonse en Drunense Duinen. In een intermezzo worden beelden getoond van de andere attracties van Ton's hand: het Spookslot, Fata Morgana, de Trollenkoning en het Volk van Laaf. We zien Ton tekenend in zijn werkkamer. Aansluitend wordt Lex Lemmens geïntroduceerd die het concept van het vliegen uitlegt, en Ton en Lex worden getoond bij enkele (naar later blijkt niet goed functionerende) karretjes van transportsysteem. Ton vertelt hoe zijn ontwerpproces in het werk gaat. Hij toont zijn 'idiote schetsen', sfeerbeelden.

Lex Lemmens legt het transportsysteem uit

Over naar de realisatiefase. We krijgen beelden te zien van de werkzaamheden in de loods, onder andere aan de kastelen. Lex vertelt hoe hij een systeem heeft uitgevonden om de hele dag mist te maken door water onder hoge druk te 'vernevelen'. Ton vertelt wat een bosgeestje is, en we zien hoe die wordt gemaakt, aangekleed en in de attractie geplaatst. Andere animatronics worden gefinetuned.

Ruud Bos legt uit hoe hij op basis van schetsen toewerkt naar de soundtrack, en we gaan weer terug naar het fabriceren van de decors en animatronics. Ondertussen horen we Ton verder vertellen over zijn visie. Peter van Ostade komt ook nog aan het woord over de technische uitdagingen bij het maken van de tengere animatronics. We zien een jonge Karel Willemen in de weer met een trol, Chantel van Beurden vertelt dat een pop zo mooi gedetailleerd is dat ze hem minder kleding aandoet, en Lex schept vol trots op dat ze als eerste een attractie voorzien hebben van 'lekkere malse regenbui'.

Dan het transportsysteem: het werkt niet. Lex Lemmens vertelt duidelijk geëmotioneerd dat een probleem met de aandrijving van de gondels wel het laatste was dat hij verwacht had. De camera filmt de emotionele vergadering onder leiding van Paul Beck waarin wordt besloten de opening van de attractie uit te stellen. Hierna komt Reinoud van Assendelft in beeld die uitlegt dat er veel bij komt kijken om de problemen op te lossen, en zijn er beelden van hem op de persconferentie op de oorspronkelijk geplande openingsdatum, waarop De Coningh zegt dat ze nog een week of vier nodig hebben.

Tot slot komt Ton nog even aan het woord en zegt dat hij gelooft dat ieder mens in staat is zijn dromen zelf te sturen, gevolgd een rondvlucht door de scènes van de attractie met daaronder de attractiemuziek en de stem van Ton van de Ven die beschrijft wat de bezoeker zou moeten ervaren - zij het dat de Elfentuin en het Wonderwoud qua volgorde verwisseld zijn.

De eerste attractie-documentaire

Aankondiging van de vertoning in de nog gesloten attractie in 1992

Dromen met Open Ogen markeert de eerste keer dat de Efteling een documentaire laat maken over de totstandkoming van een attractie. Hoewel er al eerder camera's achter de schermen werden toegelaten, waaronder voor Typisch Techniek en Het Klokhuis, bestond er toch een angst dat er bij teveel beelden tonen van achter de schermen de illusie van de Efteling verbroken zou worden. Ton van de Ven vertelt in een interview met de Telegraaf:

De mensen zijn veranderd. Ze zijn veel kritischer geworden. Het publiek neemt niet langer genoegen met het in opperste verwondering bekijken van de bewegende sprookjes. Men wil het doorvorsen. We kregen de laatste jaren steeds meer verzoeken voor een rondleiding achter de schermen waaraan we onmogelijk konden voldoen. Uiteindelijk hebben we besloten de stap toch maar te wagen.^[1]

Productie

De TROS maakt opnamen in het decor van het Kastelenrijk.

De documentaire wordt grotendeels ondersteund door de soundtrack van de film Dances with Wolves door John Barry, aangevuld met John Williams' Born on the Fourth of July en James Newton Howard's Dying Young. Dromen met Open Ogen werd geproduceerd door Gerard Baars in opdracht van de TROS, regie Nathalie Toisuta, montage Peter de Vink, samenstelling: Thedo Keizer en Nathalie Toisuta. Het team Keizer-Toisuta zou later verschillende andere Efteling-producties maken.

Versies

Er is één documentaire gemaakt maar die is in een aantal montages van verschillende lengte en daarmee inhoud verschenen. Het titelscherm kent de subtitel Een droomvlucht wordt werkelijkheid, op de hoes van de VHS staat Zó werd Droomvlucht gemaakt en op de dvd Zo kwam Droomvlucht tot leven.... De versie op VHS is de meest complete; de tv- en dvd-varianten bevatten een aantal scènes minder.

De versie die op tv werd uitgezonden is 21 minuten en 27 seconden lang. Hij was te zien bij de TROS op Nederland 2 op woensdag 17 juni 1992, om 18.48 uur (als de attractie onverhoopt nog gesloten is), herhaald op vrijdag 23 april 1993 om 18.20 uur (twee weken nadat die alsnog geopend is). Hierin zijn de volgende scènes niet opgenomen of ingekort: het archiefinterview met Pieck en de beschrijving van de geschiedenis van het park zijn ingekort, en geschrapt is het blokje met de attracties die Ton ook ontworpen heeft (er is echter wel nog een flard van het Spookslot te zien), en alle scènes over de problemen met het transportsysteem: de uitleg van Lex, de vergadering en de toespraak van Reinoud. Na de 'malse regenbui' gaat die over naar Ton die zegt dat ieder mens in staat is zijn dromen zelf te sturen en begint de afsluitende rondvlucht door de attractie.

De documentaire verscheen later op VHS-cassette, waarop wel deze, toch wel bepalende scènes wel zijn opgenomen. De dvd is meer dan twaalf jaar te koop geweest in het park.

Hoes van de combi-dvd

Sinds mei 2005 is de documentaire verkrijgbaar geweest op dvd samen met 50 jaar Sprookjes in Kaatsheuvel. Voor de dvd is de documentaire weer verkort, nu naar 23 minuut en 22 seconden, maar op een andere manier dan de tv-versie. Het gedeelte over de geschiedenis van het park is aanmerkelijk ingekort (waarschijnlijk omdat deze al in de 50 jaar-documentaire wordt belicht), en het deel over de attracties die Van de Ven heeft ontworpen is op eendere wijze weggeknipt als in de tv-versie (met ook hier nog het flard Spookslot te zien). Na de scène over het falende transportsysteem (waarbij de tekst in de roze balk is aangepast ten opzichte van de vhs-versie), mist er wel het stuk waar Reinoud van Assendelft de Coningh uitleg geeft over de situatie en ook zijn speech in het Carrouseltheater is niet aanwezig in deze versie. Aan het slot is de Droomvlucht-muziek onder de rit opnieuw er onder gezet, waardoor de voice over van Ton vervalt, maar de volgorde van scènes is niet aangepast (dus na het Kastelenrijk komt de Elfentuin, waarna pas het Wonderwoud).^[2]

Populariteit onder de Efteling-liefhebbers

Het programma is de eerste keer dat fans op grote schaal kennis kunnen maken met de hoofdrolspelers achter de schermen van de Efteling. Voor een generatie aan fans is het de eerste ontmoeting met medewerkers als Ton van de Ven, Lex Lemmens, Paul Beck en Reinoud van Assendelft de Coningh. De documentaire kende dan ook een grote populariteit.

Uitspraken

Uitspraken van de karakters zijn inmiddels verheven tot gevleugelde uitspraken, waaronder het Vense het bliep-bliep en het tuut-tuut, de medewerker die in zijn walkie-talkie "Oke, zet 'm maar aan" roept en Lemmens' "malse regenbui".

De dramatische vergadering

De dramatische vergadering waarin tot uitstel met een jaar wordt besloten

Veel Eftelingliefhebbers gaan er vanuit dat de dramatische vergadering in die documentaire in scène is gezet. Lex Lemmens ontkende dat in een interview in 2008:

Dat was absoluut niet in scène gezet! Dat was écht! Er waren die dag al opnames gemaakt en toen die spoedvergadering gehouden werd hebben ze ons door het raam heen gefilmd. Het was stomtoevallig dat ze die dag met de filmploeg aanwezig waren.^[3]