50 Jaar Sprookjes in de Efteling (voor televisie 50 Jaar Sprookjes in Kaatsheuvel, op de hoes van de dvd 50 Jaar Efteling) is een documentaire uit 2002 over de geschiedenis van de Efteling, ter ere van het gouden jubileum.
De documentaire werd samengesteld en geregisseerd door Nathalie Toisuta. Hij bestaat hoofdzakelijk uit interviews met (nabestaanden van) Efteling-coryfeeën ondersteund door veel archiefbeelden.
Het veertig minuten durende programma werd op 9 mei 2002 om 18.15 uur op Nederland 2 uitgezonden door de TROS. In juli van dat jaar werd een langere versie van de documentaire op VHS verkrijgbaar in het park. In 2005 kwam de kortere tv-versie uit op dvd, gecombineerd met Dromen met Open Ogen.
Omschrijving
De documentaire, met begeleidend commentaar van Thom Hoffman, is chronologisch van opzet en begint met de etymologie van de naam Efteling, en suggereert dat wellicht boerderij de Ersteling de verklaring is. Klijn en Rietra besluiten samen met D.E.S.K. het R.K. Sport- en Wandelpark te openen. Van der Heijden realiseert een speeltuin met theehuis. De drie dochters van Van der Heijden vertellen over het ontstaan van het plan voor een sprookjespark en de beginjaren van het park. De drie dochters van Peter Reijnders vertellen over de technische vondsten van hun vader en brengen anekdotes, waaronder dat Sneeuwwitje in haar glazen kist een tijdje thuis op het dressoir heeft gelegen, dat vader een boezem moest kopen voor Doornroosje en hoe de eerste stem van de heks van Hans en Grietje werd ingesproken door een dan hoogzwangere Patricia Rijks-Reijnders. Biograaf Ingrid van de Wijer vertelt over de werkwijze van Anton Pieck (beelden afkomstig uit de documentaire Het leven van Anton Pieck uit 1995). Na wat foto's van de bouw van het Sprookjesbos komt Chris Sprangers aan het woord over de spartaanse omstandigheden in die begindagen.
Enkele willekeurige 'bezoekers' mogen anekdotes vertellen. De bezoekers worden niet bij naam genoemd en zitten op een bankstel met op de achtergrond hun eigen amateurbeelden van het dagje Efteling waar ze aan refereren. Onder andere de katholieke preutsheid rondom het zwembad komt aan bod. Er is aandacht voor de Poppenkast, het Zwembad, de Stenen Kip, de Fakir, Muzikale Paddenstoelen en de Indische Waterlelies. Betreffende die laatste zien we beelden van Fabiola en vertelt Betty Reijnders dat haar vader wel driehonderd poppen sloopte.
Ton van de Ven wordt geïntroduceerd en vertelt hoe hij bij de Efteling terecht kwam. Mari van Heumen illustreert waarom Anton Pieck de milde dictator werd genoemd met het inmiddels legendarische verhaal dat hij zijn mooie schoorsteen met een hamer bijna moet slopen . Er is aandacht voor het Spookslot, de Python, de Halve Maen en vervolgens Fata Morgana waar Lex Lemmens uitleg geeft over de techniek van de animatronics. Inzake de Trollenkoning wordt ook een jonge bezoeker aan het woord gelaten. Het Volk van Laaf komt voorbij, waar Ton wat meer uitleg over geeft.
Bij Droomvlucht, Villa Volta, Klein Duimpje en de Reus en PandaDroom komt Peter Koppelmans uitgebreid aan het woord. Andere jonge bezoekers mogen nog iets zeggen ("Ik zou er wel vijf keer per dag naar toe willen"). De Winter Efteling wordt geïntroduceerd: decorateur Henk Harting zet de ski's altijd voor de deur van de geitjes, 'want ze zijn nogal schuw'. De documentaire sluit af met een positieve blik op de toekomst en de boodschap van Ton van de Ven dat niets mogelijk was geweest zonder de vele medewerkers en de gereedschapskist die ze waren voor elkaar.
- Screenshots uit de documentaire
Pieck-biograaf Van de Wijer
Anonieme 'bezoekers'
Harting doet de wolf de das om
Geschiedenis
Ter ere van het 50-jarig bestaan van de Efteling in 2002 werd begin september 2000 de werkgroep "Er was eens..." opgericht, die verantwoordelijk zou zijn voor de activiteiten rondom dit bijzondere gouden jubileum. Deze werkgroep bestond uit creatief directeur Ton van de Ven, hoofd communicatie Henk Groenen, senior medewerker communicatie Karin Koppelmans en archivaris Gerrie van Dongen. Het jubileumboek Kroniek van een Sprookje was het grootste project dat hier uit voort kwam, maar de documentaire was een andere. Hierbij werd getracht de geschiedenis van de Efteling op een andere manier te belichten dan het boek en zodoende, samen met de tentoonstelling Dwalen op de Rommelzolder, een aanvulling te zijn. In de documentaire komen sprekers aan het woord die niet in het boek aan bod komen, waaronder de families Van der Heijden en Reijnders, Lex Lemmens en Peter Koppelmans. Ton van de Ven en Chris Sprangers staan echter zowel in het boek als in de documentaire.
Tevens is er in de documentaire meer ruimte voor de ervaring van doorsnee bezoekers. In september 2001 riep de Efteling middels een persbericht op oude privébeelden in te sturen die mensen nog thuis hadden (YouTube bestond nog niet), met name van de beginjaren tot 1970. Een aantal van deze inzenders komt in de documentaire ook zelf aan het woord over hun ervaring destijds.[1]
Voor het maken schakelde de Efteling Nathalie Toisuta in, met haar eigen bedrijf Media Luna. Toisuta was in 2002 al bezig aan de attractiedocu The Making of PandaDroom. In 1992 had ze voor de Efteling Dromen met Open Ogen gemaakt; in 1995 Het leven van Anton Pieck, waaruit ze beelden hergebruikte voor deze productie.
Verschillende versies
Er bestaan twee versies van de documentaire met ieder een andere speeltijd. Gelukkig zijn de twee versies makkelijk van elkaar te onderscheiden door de titels. De korte versie heet 50 Jaar Sprookjes in Kaatsheuvel en werd door de TROS uitgezonden en verscheen in 2005 op dvd. De 'extended edition' heet 50 jaar Sprookjes in de Efteling. Deze werd door Omroep Brabant uitgezonden in het jubileumjaar en werd uitgebracht op VHS.
Grootste verschillen zijn enkele aanvullende beelden in de langere versie. Zo komt Lex Lemmens veel meer aan het woord en zijn er meer beelden van het Spookslot, het Volk van Laaf en Droomvlucht. De korte versie gebruikt een vrij chaotisch lettertype voor de titels en namen, in de lange versie is de tekst beter leesbaar.[2]
De dvd bevat ook de documentaire Dromen met Open Ogen. Hoewel op de hoes de jubileumdocu als tweede staat vermeld, is het de eerste optie in het menu.
- ↑ Persbericht Efteling: Oproep: Efteling zoekt oud filmmateriaal (7 september 2001)
- ↑ Eftelist-mail Ramon Heeren 15 met 2005: 'DMOO en 50 jaar op DVD en de schaar die nooit had mogen worden gebruikt'