| Klein Duimpje en de Reus | |
|---|---|
 | |
| De reus | |
| Geopend | 1998 |
| Opgetekend door | Perrault / Grimm |
| Ontwerp | Ton van de Ven |
| Ingesproken door | Ton van de Ven |
| Figuren | Reus, Klein Duimpje |
| Vorige | Indische Waterlelies |
| Volgende | Repelsteeltje |
| Sprookjesbos, overzicht | |
Klein Duimpje is de hoofdrolspeler in een aantal sprookjes. Het meest bekend is de versie van Charles Perrault, die het onder de titel "Le Petit Poucet" voor het eerst publiceerde in zijn Contes de ma Mère l'Oye (Sprookjes van Moeder de Gans), in 1697. Daarin worden Klein Duimpje en zijn broers achtergelaten in het bos, waarna ze ontsnappen van een reus door zijn zevenmijlslaarzen te stelen. Minder bekend is de versie van de gebroeders Grimm uit de Kinder- und Hausmärchen, waarin Klein Duimpje de enige zoon is en onder andere in handen komt van dieven en in de maag van een koe belandt.
In de Efteling is het de vierentwintigste uitbeelding op de route in het Sprookjesbos, tussen het openluchttheater en Repelsteeltje. Deze uitbeelding, gebaseerd op het verhaal van Perrault en ontworpen door Ton van de Ven, werd in 1998 toegevoegd in wat tot dan een deel van de oude Siertuin was. De uitbeelding in het Sprookjesbos wordt vaak aangeduid als Klein Duimpje en de Reus, of, zoals op het wegwijsbordje, De Reus en Klein Duimpje. De figuur van Klein Duimpje is al in de Efteling aanwezig sinds de vroege jaren vijftig op de prullenmanden.
Inhoud
Uitbeelding
De uitbeelding van het sprookje bestaat uit een vier meter lange reus die in de buitenlucht, omringd door een smalle waterpartij, ligt te slapen tussen enkele rotsblokken. De reus ademt zichtbaar waarbij de buik langzaam op en neer beweegt en laat een knorrend gesnurk horen. Nabij de voeten van de reus bevindt zich tussen de varens een kleine animatronic van Klein Duimpje. Oorspronkelijk piepte uit de jagerstas van de reus zo nu een dan de staart van een eekhoorn, maar de staart is in de loop der jaren steeds minder zichtbaar geworden waardoor er nu alleen nog een harig stompje in de opening van de tas te zien is.[1]
Het sprookje heeft een zekere mate van interactiviteit: om Klein Duimpje tevoorschijn te laten komen dienen kleine Eftelingbezoekertjes zijn naam te brullen in de boomstronk-met-microfoon die voor het sprookje staat. Op de boomstronk zit een bordje met een rijm erop:
Weet je waar Klein Duimpje is?
Roep 'm hier, hij komt gewis!
Zou het hem nu toch gaan lukken
zo'n Zeven mijlslaars weg te plukken?
Pas wel op! Roep niet te luid!
De kans is klein en snel verbruid!
De reus in slaap is licht te storen...,
let maar op z'n grote oren...!
Daarop komt Klein Duimpje tevoorschijn bij de rechterlaars, komt langzaam naar boven, kijkt angstig om zich heen en maakt met zijn armen enkele bewegingen waardoor het lijkt of hij de veters van de laars probeert los te krijgen. De reus maakt na enige tijd een schokkende beweging, alsof hij wakker dreigt te worden, waarbij z'n linkervoet beweegt. Klein Duimpje schrikt hier duidelijk van en verstopt zich weer door naar beneden te duiken. De complete actie kan opnieuw geactiveerd worden nadat iemand wederom in de boomstronk roept.
Een zijaanzicht van de reus
Overzicht van de doorloop met stronk
Gezien vanaf de andere kant
Klein Duimpje in close-up
De Boomstronk met rijmpje
Winter Efteling
Tijdens de Winter Efteling was aanvankelijk naast de uitbeelding van het sprookje een grote slee vol spullen te vinden. Bij vroegere versies van de winteropenstelling stonden er voornamelijk cadeautjes op de slee en droeg de reus een muts, in edities daarop lagen er een kist, een bijl en opgestapelde naaldbomen op de slee. Vanaf Winter Efteling 2022-2023 werd de slee vervangen door iets heel anders: de sokken van de reus hangen te drogen aan een waslijn bij een kampvuurtje. Je kunt in de sokken klimmen, bedoeld als een fotomoment.
De reus tijdens de Winter Efteling
Reuzenslee
Reuzensokken als foto-op.
Geschiedenis
Het sprookje van Klein Duimpje werd in 1998, samen met Repelsteeltje, toegevoegd aan het Sprookjesbos. De komst van de twee uitbeeldingen markeerde de eerste uitbreiding van het Sprookjesbos sinds de Trollenkoning, tien jaar eerder. Sinds 1998 wordt het Sprookjesbos frequenter uitgebreid dan in de dertig jaar daarvoor. Ondanks dat de reus de derde van de Efteling is, na Langnek en Djinn, meent Peter Koppelmans in de documentaire 50 Jaar Sprookjes in de Efteling dat er behoefte was aan "een echte reus in het Sprookjesbos".
In het in 2019 verschenen sprookjesboek En ze leven nog lang en gelukkig (ook bekend als het 'Groene sprookjesboek') duikt bij de tekst van Klein Duimpje een tot dan toe bij het publiek nog onbekende tekening van Ton van de Ven voor een soortgelijke reus op, maar dan leunende op een stads- of kasteelpoort. Mogelijk betreft dit een alternatief ontwerp voor het sprookje.
De reus kwam te liggen aan een speciaal daarvoor aangelegd nieuw pad op de Sprookjesbosroute, in een gebied dat daarvoor nog toebehoorde aan de Siertuin. Hiervoor moesten enkele drastische aanpassingen aan de omgeving worden gemaakt. Het wandelpad richting het kasteel van Doornroosje, dat achter Klein Duimpje ligt, werd iets verlegd. Een zijpaadje met een rij dennenbomen en bankjes dat rechts van dit pad liep werd verwijderd. Tussen het pad en de vroegere Siertuin werd een heuvel aangebracht en nieuwe begroeiing geplant. Het pad vanaf het Herautenplein, langs de Indische Waterlelies en het nieuwe openluchttheater, richting de Vliegende Fakir, werd tevens iets verlegd. Bij de uitgang van de Indische Waterlelies kwam een kruispunt met links een pad naar de Fakir en rechtdoor naar de Reus. Tevens kwamen er nieuwe Muzikale Paddenstoelen.[2]
Het tafereel is ontworpen door Ton van de Ven, die ook het geluid van de reus heeft 'ingesnurkt'. Het is mede door Karel Willemen gemodelleerd. De uitbeelding van de reus kenmerkt zich door een voor het Sprookjesbos ongebruikelijk kleurenpalet met zachte pasteltinten, en het materiaalgebruik zorgt voor een weinig realistische aanblik.
- Ontwerp en bouw
Ontwerp voor de reus door Ton van de Ven
Schetsen voor het figuur
Ontwerp voor het hoofd van Klein Duimpje door Ton van de Ven
Ontwerp voor het bordje met rijmpje
Modelletje van de reus door Hans Pulles
Ontvangst en geruchten
Deze dissonanten maken dat Klein Duimpje, samen met Repelsteeltje, destijds op weinig enthousiasme kon rekenen van de Eftelingliefhebbers op Wonderchat. Er is een vermoeden dat voor beide sprookjes weinig tijd was in een jaar waarin de eveneens door Ton van de Ven ontworpen attractie Vogel Rok werd geopend. Daarnaast gaat het verhaal dat Ton van de Ven zijn twee sprookjes alvast heeft doorgeduwd terwijl al bekend was dat een jaar later de herberg uit Tafeltje-dek-je en het kasteel van de stiefmoeder van Sneeuwwitje van de hand van Henny Knoet na eerder uitstel tóch in het Sprookjesbos zouden verschijnen, evenals Van de Vens Chinese Nachtegaal.
Latere aanpassingen
Na de komst van de Chinese Nachtegaal in 1999 verdween de aanlooproute naar de Fakir vanaf de Indische Waterlelies en moeten bezoekers die de route van het Sprookjesbos volgen gedwongen langs Klein Duimpje.
Oorspronkelijk had Klein Duimpje geen mutsje, een essentieel onderdeel in het sprookje, maar deze werd in 2004 alsnog geplaatst.
De reus heeft veel onderhoud nodig en verkleurt snel. De kleuren van het lichaam en de kleding worden daarbij lichter, terwijl de beharing juist veel donkerder wordt naarmate de jaren verstrijken. Een grote renovatie vond plaats in 2006 bij het Zeeuwse polyesterverwerkend bedrijf PVB. Daarbij werd de hele constructie op een dieplader vervoerd naar de werkplaats in Hulst omdat dat goedkoper was dan hem in het Sprookjesbos te behandelen.[3] In een krantenartikel liet de eigenaar van het bedrijf zich ontvallen dat men bezig was aanvullende elektronica in het hoofd van de reus in te bouwen, voor extra bewegingen en: "Misschien laten ze rook uit zijn neus komen." Van rook uit de reuzenneus is het uiteindelijk nooit gekomen.[4]
- Klein Duimpje en dienst Reus in onderhoud
De Klein Duimpje-animatronic
Reus zonder zijn baard
Meer Klein Duimpje in en om de Efteling
- Een verwijzing naar het sprookje is al sinds de vroege jaren vijftig in het park te vinden in de vorm van Klein Duimpje-prullenmanden. Het ornament van de prullenmanden is ook gebruikt op de bewegwijzering van het Efteling Golfpark.
- Klein Duimpje is als decoratief element te vinden op de gevel van het verkooppuntje In de Gelaarsde Kat, waarbij Duimpje middels een eenvoudig mechaniek steeds zijn mutsje op- en af zet.
- De zevenmijlslaarzen uit het sprookje dienen als wegwijzers naar het park langs de Efteling Fietsroute.
- Het jaarlijkse hoogseizoen van de Efteling, dat ongeveer gelijkloopt met de grote schoolvakantie, werd van 1996 tot 2013 de Zeven Mijls Zomer genoemd.
- In 2011 bood de Efteling een zogenaamd Klein Duimpje-abonnement aan, dat alleen geldig was op doordeweekse dagen.
Piecks Klein Duimpje boven de prullenmand
Op horecapunt 'In de Gelaarsde Kat'
Zevenmijlslaars als wegwijzer voor fietsers
Klein Duimpje is afwezig
Het sprookje
Oorsprong
Het sprookje, dat in heel Europa en in Latijns-Amerika in verschillende hoedanigheden voorkomt, is het meest bekend in de versie van Charles Perrault. De vertelling door Perrault werd onder de noemer "Le Petit Poucet" voor het eerst gepubliceerd in zijn Contes de ma Mère l'Oye (Sprookjes van Moeder de Gans), in 1697.
Het sprookje is thematisch verwant aan het sprookje "Hans en Grietje": kinderen worden het huis uit gezet en dreigen door een reus of heks te worden opgegeten. Het motief dat de kwaaddoener misleid wordt (in "Hans en Grietje" houdt Hans de heks een kippenbeentje voor zodat ze niet weet dat hij dikker wordt; in "Klein Duimpje" worden de mutsen en kroontjes verwisseld) en het motief met de kiezelsteentjes/broodkruimels zijn ook twee belangrijke overeenkomsten.
Samenvatting
Klein Duimpje verhaalt over een arm houthakkersgezin met zeven zoons. Het jongste, kleinste zoontje, wordt 'Klein Duimpje' genoemd, omdat het jongetje toen hij geboren werd, net zo groot was als de duim van zijn vader. Een nijpende hongersnood doet de ouders van Klein Duimpje besluiten het kroost achter te laten in het bos. De jongens zwerven 's nachts door het woud en kloppen hongerig aan bij een huis, waar een reus blijkt te wonen die kinderen eet.
De vrouw die hen binnenlaat verstopt de kinderen onder het bed, maar de reus ruikt de kinderen en draagt de vrouw op ze voor hem klaar te maken. Maar eerst moeten de jongens vetgemest worden en na een feestmaal worden ze naar bed gestuurd. De kinderen blijken hun slaapkamer te delen met de zeven lelijke dochtertjes van de reus. Klein Duimpje komt hierdoor op een idee en zet de kroontjes van de meisjes op de hoofden van zijn broertjes en zichzelf. De dochtertjes krijgen de mutsen van de jongens op hun hoofd. 's Nachts wordt de reus wakker van de honger en sluipt naar de slaapkamer voor een hapje kindervlees. Echter, de reus eet door Klein Duimpjes list per ongeluk zijn eigen zeven dochtertjes op! De jongens ontsnappen uit het huis zodra de reus in slaap is gevallen.
Als de reus de volgende ochtend ontdekt dat hij is bedrogen gaat hij in het bos de jongens achterna op zijn zevenmijlslaarzen, waarmee je in één stap zeven mijl kunt afleggen. Precies wanneer de reus de kinderen bijna te pakken heeft wordt hij erg moe en valt hij tegen een rotsblok aan in slaap. Klein Duimpje stuurt zijn broers naar huis en steelt zelf stiekem de zevenmijlslaarzen van de reus en trekt ze zelf aan.
Met een paar stappen is Klein Duimpje terug bij het huis van de reus en hij vertelt de vrouw dat de reus gevangen is genomen door rovers, en dat hij pas weer wordt vrijgelaten als de vrouw al het geld en de schatten van de reus aan hen betaalt. De vrouw overlaadt Klein Duimpje met al het goud uit de schatkamer van de reus, en met zijn armen vol rijkdommen keert Klein Duimpje terug naar zijn broers en vader en moeder, die nooit meer honger hoeven te hebben.
Grimm
In de minder bekende versie van de gebroeders Grimm uit de Kinder- und Hausmärchen, is Klein Duimpje de enige zoon van een hongerlijdend gezin. Hij overtuigt zijn vader om hem te verkopen, zodat ten minste zijn ouders weer wat eten kunnen kopen. Klein Duimpje komt terecht bij twee dieven, die een pastoor willen bestelen, maar weet met een list de pastoor wakker te krijgen. De dieven rennen weg en Klein Duimpje verbergt zich in een baal stro en valt in slaap. De volgende ochtend voert de huishoudster van de pastoor de baal stro met Klein Duimpje erin aan de koe. Vanuit de koeienmaag roept Klein Duimpje om hulp. Wanneer de pastoor dit hoort, denkt hij dat de duivel in de koe is gevaren en laat het dier slachten. De maag met Klein Duimpje erin wordt op de mesthoop gegooid, maar net wanneer Klein Duimpje eruit wil kruipen, eet een wolf de maag op. Vanuit de maag lokt Klein Duimpje de wolf mee naar het ouderlijk huis. Zijn vader weet de wolf te doden en Klein Duimpje te bevrijden.
Variaties van het hier beschreven verhaal staan bekend als "Duimedik" en "Duimpje de wereld in", respectievelijk nummer 37 en 45 uit de Kinder- und Hausmärchen.
In de Eftelingse media
In het park
Bij de uitbeelding in het Sprookjesbos staat een kunststof sprookjesboek opgesteld waarin een korte samenvatting van het sprookje staat in vier talen: Nederlands, Frans, Duits en Engels. De titel van het sprookje in deze talen luidt:
Klein Duimpje
Le Petit Poucet
Der Däumling
Tom Thumb
Het boek werd geplaatst in 2000. Toen alle boeken van een nieuwe layout werden voorzien in 2013 werd ook dit boek vernieuwd.
De Nederlandse tekst:
Door hun straatarme ouders achtergelaten in het bos, begonnen Klein Duimpje en zijn zes broertjes aan een lange zoektocht naar hun huis. Toen ze in het huis van een boosaardige reus stiekem wilden overnachten werden ze ontdekt. De reus probeerde uit alle macht om de jongens te pakken te krijgen, maar Klein Duimpje was hem steeds te slim af. Na een wilde achtervolging viel de reus doodmoe tegen een boom in slaap en besloot Klein Duimpje de zevenmijlslaarzen van de reus te stelen...
In boeken
- In geen van de oudere sprookjesboeken van de Efteling is het verhaal te lezen. Voor de serie boekjes Eftelingsprookjes (1989) staat het gepland als deel 8, maar het wordt nooit uitgebracht. De eerste publicatie in een Eftelingboek komt pas in D'r Waar 's (2002), waar het in het Etten-Leurs staat als "Klein Dúmke".
- Gerrie van Dongen en Ad Grooten namen de Perrault-versie op in Sprookjesboek van de Efteling (2009). In En ze leven nog lang en gelukkig (2019) staat een ingekorte versie van dit verhaal met ontwerptekeningen van Ton van de Ven.
- In de serie Efteling Gouden Boekjes (2014) is het deel 4. Het is ook opgenomen in de op deze boekjes gebaseerde De Efteling Sprookjes Omnibus uit 2022.
- Het Grimm-sprookje "Duimedik" staat in Meer Sprookjes van de Efteling (2011). De hoofdrolspeler wordt niet Klein Duimpje genoemd, maar Duimedik.
In hoorspelen en luisterboeken
- De eerste publicatie van het sprookje door de Efteling dateert uit de jaren zestig, toen het als het twaalfde hoorspel werd uitgebracht op single in een serie van vijftien. Dit hoorspel kwam in 1970 op de elpee Sprookjes van de Efteling - deel 2, waar het merkwaardig direct volgt na het zeer gelijkende "Hans en Grietje". Dit hoorspel is ook te beluisteren op de cd Efteling Sprookjes - deel 2 (1992).
- Een moderner hoorspel werd gemaakt voor de vierde cd in de serie De mooiste sprookjes uit de Efteling (2005). Daarbij is ook een lied te horen met de titel "De neus van de reus".
- Op cd 3 van het luisterboek Sprookjesboek van de Efteling (2010) is een voorgelezen versie te horen.
- Efteling Radio presenteert: Grootste Kids Hits & Mooiste Sprookjes (2012) bevat een door Klaas Vaak gebrachte versie van het verhaal.
Theater
- Het sprookje is nog niet door de Efteling op de planken gezet. Klein Duimpje speelt echter wel de hoofdrol in Sprookjesboom de Musical: een gi-ga-gantisch avontuur (2012).
Op televisie
- Klein Duimpje en Reus zijn twee van de hoofdfiguren in de tv-serie Sprookjesboom. In de setting van de Sprookjesboom heeft Klein Duimpje de laarzen van de reus al gepikt en zit de Reus Klein Duimpje hier voortdurend om achterna. Tevens is Klein Duimpje verliefd op Roodkapje.
- Het sprookje werd middels tekeningen in zand uitgebeeld in één van de afleveringen van Sprookjes van Klaas Vaak (2009). De aflevering is te vinden op de eerste dvd van de serie.
- Het sprookje werd opgevoerd in de eerste aflevering van het tweede seizoen van de televisieserie Efteling Sprookjes (2006), uitgebracht op de vierde dvd. In deze uitbeelding werd Villa Volta gebruikt als het huis van de reus.
Verschillen tussen de Duimpjes
Het Klein Duimpje van Ton van de Ven en die van Anton Pieck verschillen onderling aanzienlijk van elkaar. Piecks Duimpjes dragen rode of blauwe mutsen met rode of blauwe pakjes, terwijl Van de Vens Klein Duimpje gekleed is in dezelfde pastelrood-wit-blauw-combinatie als de reus.
Een bijzonder verschil is de grootte van Klein Duimpje tussen de verschillende publicaties. De figuur zoals uitgebeeld in het Sprookjesbos, op prullenmanden en boven het verkooppuntje In de Gelaarsde Kat bestaat uit een jochie zo groot als een kleuter. Waarom deze Klein Duimpje geen duim groot is wordt onder andere verklaard in de tv-serie Sprookjes, waar wordt opgemerkt dat Klein Duimpje "bij de geboorte" zo groot als een duim was, en dus een groeiachterstand heeft. De Klein Duimpje in Piecks Sprookjes van Grimm staat omschreven als een mannetje zo groot als een duim. In Sprookjesboek van de Efteling wordt de naam niet letterlijk genomen en wordt hij omschreven als "bijzonder klein".
Souvenirs
- Klein Duimpje staat op één van de dukaten van Ezeltje Strek Je.
Wetenswaardigheden
- Afgaande op de nationaliteit van de Perrault, is het aannemelijk dat met 'zeven mijlslaarzen' de Franse mijl wordt bedoeld. Dat is een mijl (mille) van 1000 toise, ofwel ca 1800 meter. De laarzen waren dus in staat tot het overbruggen van 12,6 km in een enkele pas. En dat valt dan nog best mee. Duitse zevenmijlslaarzen overbruggen ruim 52 km per stap!
- Klein Duimpje, voornamelijk in de uiterlijke versie van Pieck, kent veel overeenkomsten met Kleine Boodschap.
- ↑ YouTube: Efteling - Tas van de Reus (HD) - 20 december 2011
- ↑ Gniletfe: Jaartallenoverzicht
- ↑ Nieuwsrijk: Reus van Klein Duimpje in het nieuw
- ↑ Provinciale Zeeuwse Courant: 'Efteling-reus krijgt nieuw verfje' (25 februari 2006)