Dit artikel gaat over de Kleine Boodschap-kabouter als 'sprookje' in het Sprookjesbos. Voor het gelijknamige naastgelegen toiletgebouwtje, zie Kleine Boodschap (gebouw). Voor de gelijknamige podcast, zie Kleine Boodschap (podcast).
| Kleine Boodschap | |
|---|---|
 | |
| Geopend | 1952 |
| Ontwerp | Anton Pieck |
| Techniek | Peter Reijnders |
| Ingesproken door | Willem Bruggeling, winterversie Hans Pulles |
| Figuren | 1 |
| Vorige | Vrouw Holle |
| Volgende | Tafeltje Dek Je, Ezeltje Strek Je |
| Sprookjesbos, overzicht | |
Kleine Boodschap (ook wel Kabouter Kleine Boodschap) is het vijftiende sprookje op de route in het Sprookjesbos. Het is een baardloze kabouter die, zittend op een sokkel, al sinds de opening van het Sprookjesbos op 31 mei 1952 een constante wijzende beweging met zijn duim maakt richting de toiletten.
Inhoud
Uitbeelding
Zittend op een bakstenen sokkel van nog geen halve meter hoog vinden we Kleine Boodschap tussen het toiletgebouw, het huisje van Vrouw Holle en Herberg de Ersteling. De kabouter zit voor een waterbak met een bakstenen rand. Achter hem een groene haag.
De kabouter heeft ondeugende oogjes, een brede glimlach en blonde lokken die onder zijn Piecks blauwe puntmuts met rode veer uitsteken. De kabouter heeft een jong uiterlijk en geen baard. Hij draagt een grauwgeel shirt, een Piecks blauwe broek en rode instappers. Om zijn nek is een klein rood capeje gebonden dat op zijn schouders rust. Op zijn borst zijn de uiteindes van een rood-witgeblokte zakdoek te zien, waartussen zich een luidspreker bevindt.
Het sprookjesfiguur zit met de rechtervoet op de muur, waarbij de knie omhoog staat. Het linkerbeen hangt nonchalant voor de muur. De linkerhand rust op de rand van het muurtje om in evenwicht te blijven. De rechterhand heeft de duim opgestoken. Met zijn arm maakt hij een constante beweging, waardoor de duim een wijzende beweging maakt richting het toiletblok dat zich achter de kabouter bevindt.
Kleine Boodschap roept herhalend de woorden "Kleine boodschap...", verwijzend naar het eufemisme voor een plas doen, waar de kabouter zijn naam vandaan heeft. Kleine Boodschap is dus voornamelijk een ludieke wegwijzer.
Winter Efteling
Als één van de weinige beeldjes in het park is er van Kleine Boodschap geen speciale versie tijdens de Winter Efteling; de kabouter heeft dezelfde kleding als tijdens de warmere seizoenen. Wel wordt 's winters het muurtje van Kleine Boodschap versierd met dennentakken en -appels en paddenstoelen. De duidelijk recentere stem van Hans Pulles roept de bekende uitspraak van de kabouter, maar maakt daarbij tevens duidelijk last van de kou te hebben door te haperen en "brrrr" te zeggen.
Geschiedenis
Kabouterservice
Net als de andere attracties uit de begintijd van het park is Kleine Boodschap ontworpen door Anton Pieck en is de techniek van de bewegende arm bedacht door Peter Reijnders. Oorspronkelijk bewoog ook het hoofd van de kabouter rustig op en neer, maar deze beweging sneuvelde al na korte tijd.[1] Op de ontwerptekening van Kleine Boodschap is te zien dat de kabouter een iets breder hoofd had, een blauwe muts met witte stippen en een cape en kostuum in een andere kleurstelling. De uiteindelijke uitvoering had echter wel het jonge uiterlijk zoals we hem nu nog kennen. Vermoedelijk was zijn stem ingesproken door medewerker van het eerste uur Theo Hochwald.
In 1952 wordt de kabouter in het programmaboekje nog "Kabouterservice" genoemd, waarmee de uitbeelding dus verwijst naar de bekende eigenschap van kabouters dat ze dienstbaar zouden zijn. Al snel wordt de aanduiding "kleine boodschap" gangbaar op onder andere de plattegrond.
Latere aanpassingen
Kleine Boodschap zat destijds iets dichter bij het toiletgebouw dan nu. De stenen muur van ongeveer een meter hoog waar hij op zat was tevens een plantenbak, die met een gemetseld muurtje in verbinding stond met het gebouw. Dit muurtje is nog te vinden tussen de struiken achter Kleine Boodschap. De kabouter was toen vrij te benaderen, later kwam er een houten hekwerk voor. Het struikgewas rondom Kleine Boodschap bleef echter groeien en later werd de complete figuur verplaatst naar een lager muurtje voor een waterbassin.
In 1965 wordt de korte boodschap opnieuw ingesproken door Willem "Joop" Bruggeling, die tot op heden te horen is als de toiletrichtingwijzer.
Uiteraard heeft Kleine Boodschap, net als figuren als Langnek en Holle Bolle Gijs, door de jaren ook een renovatie gehad. Net als Langnek had Kleine Boodschap in de beginjaren kleding in rood en groen, maar de samenstelling van kleuren veranderde bij de kabouter en reus gelijktijdig naar het huidige palet. Kleine Boodschap heeft enkele jaren tevens een cape gehad zonder opening, waardoor de luidspreker meer verborgen zat.
- Kleine Boodschap door de jaren
Kleine Boodschap in begin jaren zestig
Kleine Boodschap in de jaren zeventig
Kleine Boodschap met trainer Barry Hughes en in het midden sterspeler Louis van Gaal in 1982
Kleine Boodschap sinds de jaren tachtig
Ontvoering
In oktober 1963 wordt de kabouter Kleine Boodschap door een studentenvereniging gestolen uit de Efteling, compleet met bewegingstechniek en geluidsinstallatie. De daders worden aanvankelijk gezocht onder de 'Stroeken’ van de sociëteit Kadmos van het Collegium Studiosorum Veritas van de Rijksuniversiteit Utrecht, die in een brief aan de directie laten blijken de aandacht voor oude Griekse sagen te missen in het sprookjespark dat vooral verhalen van Grimm uitbeeldt, maar zij blijken er niets mee te maken te hebben. Het zijn de nuldejaars studenten van het studentencorps St. Olof uit Tilburg die verantwoordelijk zijn voor de verdwijning. Hun motieven zijn heel anders: ze willen de kabouter als symbool gebruiken om een 'kleine boodschap' van eenheid onder studenten over te brengen. Omdat Veritas uit Utrecht met de eer wil gaan strijken, brengen de leden van St. Olof de kabouter terug naar de Efteling. Vier bussen vol studenten met groengele petjes op kaalgeschoren hoofden begeleiden Kleine Boodschap op zijn tocht huiswaarts.[2]
Bouw en techniek
De oorspronkelijke Kleine Boodschap is driedimensionaal vormgegeven door Leo Jungblut. De kabouter wordt gemaakt van een substantie die weerbestendig is en door Reijnders zelf is uitgevonden en ook bij andere figuren van het eerste uur wordt toegepast.[3] De tegenwoordige figuur is van polyester. Het beeld heeft voor de beweging een simpele scharnier in de arm.
Hij bevat een van de eerste vormen van een geluidsinstallatie in het park. In het begin is de kabouter nog uitgerust met een zelfgemaakte bandrecorder die een eindeloos bandje met een spoor bevat, waardoor de twee ingesproken woorden keer op keer herhaald kunnen worden. Omdat het korte spoor de hele dag langs de koppen loopt, moet er wekelijks een nieuw bandje op. Eenzelfde techniek werd later ook bij o.a. Holle Bolle Gijs gebruikt.
Vanaf het midden van de jaren zeventig wordt de overstap gemaakt van de zelfgemaakte bandrecorders naar professionele apparatuur: de Revox-recorders A77 en B77. De sporen en koppen moeten dan echter nog steeds regelmatig vervangen en schoongemaakt worden. Eind jaren tachtig doen de digitale geluiden hun intrede in de Efteling.
Het sprookje
Hoewel Kleine Boodschap oorspronkelijk niet uit een sprookje komt, net als figuren als de Trollenkoning en Draak Lichtgeraakt, werd de kabouter in "De Eftelingkabouter" op Sprookjes van de Efteling - deel 7 van een verhaaltje voorzien waarin de kabouter de Efteling ontdekt. Een echt sprookje kreeg de kabouter uiteindelijk in 2011 dat werd uitgebracht in een miniatuurboekje in de serie Efteling Juweeltjes en het sprookjesboek Meer Sprookjes van de Efteling. Tot de komst van Pinokkio was het het enige sprookje in het boek Meer Sprookjes van de Efteling dat was uitgebeeld in de Efteling.
In het verhaal in dit boek wordt Kleine Boodschap voorgesteld als de trouwe boodschapper van de koning. Hij wees iedere voorbijganger de weg en gaf ze altijd een vrolijke spreuk mee. De koning was erg onder de indruk van de verdiensten van Kleine Boodschap en wilde hem daarom bedanken voor zijn inspanningen. Maar als Kleine Boodschap op een middag in het gras in slaap valt, pikt een vogeltje de veer uit zijn muts. Wanneer hij wakker wordt raakt hij volledig in de war: hij kan zich geen route meer herinneren en wijst iedereen de verkeerde weg. Erg lastig voor de praatgrage wegwijzer! Gelukkig komt op dat moment de koning met een aantal herauten. Hij brengt Kleine Boodschap zijn cadeau: een nieuwe rode veer, nóg mooier dan de eerste. "En vanaf die dag wees hij iedereen weer de juiste weg. En nooit meer vergat hij om er een mooie spreuk bij te zeggen."
Hetzelfde verhaal werd ook opgenomen in En ze leven nog lang en gelukkig (2019).
Mascotte van de Efteling
Beeldmerk
Van de sprookjes en figuren die in 1952 in het Sprookjesbos aanwezig zijn, blijken Langnek en de Kleine Boodschap-kabouter de meest iconische te zijn. Beide figuren vinden we al snel op promotiemateriaal en programmaboekjes. De Efteling blijft in de jaren vijftig, zestig en zeventig groeien, maar een echt beeldmerk lijkt er nooit te komen. Geen wonder dus dat de herkenbare kabouter met de wijzende duim keer op keer gebruikt wordt om als dé Efteling-mascotte te fungeren. Hij keert daarom ook terug op personeelskleding, briefpapier, folders, aankondigingsborden, advertenties en staat tweemaal in het wapenschild van het park.
In 1987 wordt een officieel logo voor de Efteling geïntroduceerd. In opdracht van Cees Kikstra werd het ontworpen door Studio Dumbar. Het logo bestaat uit het woord 'Efteling', in zwart gedrukt in een klassieker lettertype met schreef, licht schuin onder een hoek van 5 graden. Door de laatste vier letters heen valt een streepje dat eindigt in een twinkel-symbool, wat het geheel een magischer karakter geeft. Op dit logo wordt Kleine Boodschap ingezet als mascotte, zittend op de kapitaal 'E'. Het zou de laatste keer zijn dat de kabouter nog zodanig zou worden ingezet. Omdat er intern veel kritiek op het logo is en druktechnisch lastig in gebruik zou zijn, wordt al in 1990 een nieuw logo in gebruik genomen met Pardoes als mascotte. Tegenwoordig heeft de Efteling geen duidelijk aan te wijzen mascotte.
- Verschillende afbeeldingen van Kleine Boodschap
Illustratie voor een brochure, met Kleine Boodschap als middelpunt
Op het logo van 1987-1989
Op een parkeersticker
Tweemaal in het wapenschild
Souvenirs
Als mascotte van de Efteling heeft Kleine Boodschap op een groot aantal souvenirs gestaan. In de beginjaren op theelepels, speldjes, sigarenbandjes en later ook op onder andere stickers, pins, fietsvlaggetjes, postzegels, entreekaartjes en hangertjes uit de Stenen Kip. In de loop der jaren zijn er in het bijzonder veel beeldjes uitgegeven van de kabouter, meer dan van welk ander sprookjesfiguur (de Laven uitgezonderd). Kleine Boodschap is een van de tien afbeeldingen op de Efteling Dukaat en stond in 2002 op de voorkant van het fotoboekje.
Hoewel Kleine Boodschap niet meer in gebruik is als mascotte van het park, wordt hij de laatste jaren wel vaker gebruikt als print op artikelen in de winkeltjes dan in de jaren negentig, voornamelijk voor souvenirs in retrostijl. Zo werd bijvoorbeeld een afbeelding van Kleine Boodschap gebruikt op een boodschappentas en op enkele jubileumsouvenirs in 2012.
- Enkele souvenirs van Kleine Boodschap
Kleine Boodschap is door de jaren bijzonder vaak als beeldje uitgegeven
Op een fietsvlaggetje
Op een boodschappentas
Op fotoboekje 2002
- ↑ YouTube-video van ctrmaasdijk
- ↑ Henk vanden Diepstraten: 'De Efteling/Kroniek van een Sprookje' (2002), Tirion, pag. 66
- ↑ Rob Smit: 'Peter Reijnders 1900-1974' (1984), pag. 36