De Klein Duimpje-prullenmand is het oudste nog aanwezige type afvalbak in de Efteling. Het is een flinke, gevlochten rotan mand die aan een haak aan een groen paaltje hangt. Op dat paaltje is het pièce de résistance geschroefd: een ornament in de vorm van Klein Duimpje die met zijn zevenmijlslaarzen aan naar links snelt (de muts wappert mee), en daaronder een perkamentrol met het gebiedende opschrift papier hier ! in Gotische rode letters.
De manden zijn bedoeld om afval in te deponeren. Het verzoek 'papier hier!' krijgen we natuurlijk ook van Holle Bolle Gijs. De manden zijn van het type aardappel- of bollenmand zoals ook nog in gebruik in de landbouw.
Inhoud
Geschedenis
De Klein Duimpje-prullenmanden zijn ontworpen door Anton Pieck en al sinds begin jaren vijftig aanwezig in de Efteling. Op een ontwerptekening die o.a. in Kroniek van een Sprookje te zien is, staat het jaartal 1953 te lezen. Tot het midden van de jaren negentig waren de manden verspreid door heel de Efteling te vinden, maar de populatie is in recente jaren teruggebracht. Metalen behuizingen waar verrijdbare kliko's in kunnen worden geplaatst worden sindsdien in het grootste deel van het park gebruikt, omdat deze afsluitbaar zijn waardoor stank en insecten geen kans krijgen. Er is ook een ontwerp van Pieck voor een veel eenvoudiger lage houten bak met een rijmpje erbij. Deze zijn niet uitgevoerd.
De manden zijn voornamelijk nog te vinden in het Sprookjesbos, maar zijn daarbuiten ook nog te vinden op het Wensbron-eiland en voorheen op de wandelroute over de Piraña. Wel staan op veel plaatsen nog losse rieten manden, zonder bordje, bijvoorbeeld in wachtrijen en op grasvelden.
De ornamenten werden vroeger gemaakt van gietijzer; tegenwoordig zijn ze van stevig kunststof. Ook is de beschildering nu gedetailleerder dan in de beginjaren.
- Pieck-ontwerpen
De Klein Duimpje-mand
Mand met melkmeisje
Eenvoudige houten bak met rijmpje
- 'Vergeten' manden, veelal met afbladderend ornament, anno 2009
Bij de Pirana
Nabij de Vliegende Hollander
Alternatieve prullenmanden
Het melkmeisje
Pieck ontwierp een alternatief dat ook in het park wordt gebruikt. In plaats van een lopende Klein Duimpje een boerinnetje of melkmeisje in klederdracht dat een stuk papier vasthoudt met de tekst Hebt U doos, papier of krant/Gooit U ze in deze mand. Deze prullenmanden werden rond begin jaren tachtig verwijderd of vervangen door Klein Duimpje. In 2007 keerde het ornament echter terug boven de manden in de nieuwe nostalgische speeltuin Kindervreugd.
Melkmeisje anno 1979
Melkmeisje in 1971 op het Carrouselplein
Melkmeisje anno 2007
Larfje
In januari 2005 zijn in het Lavenlaar op de prullenmanden ornamenten bevestigd van een lachend Larfje, een baby Laafje, met een witte doek op z'n hoofd geknoopt. Hierop staat wel de tekst "Papier hier!". Het larfje is een ontwerp van Michel den Dulk.
Perkament zonder Duimpje
In de jaren zestig en zeventig is er door het park heen ook een variatie van het bordje gebruikt die uit enkel het stuk perkamentrol met tekst bestond, zonder de aanwezigheid van figuur er boven.
Treurende dwerg
Op enig moment werd op eigen initiatief van de afdeling vormgeving een wederom alternatief ornament van een treurende dwerg die de perkamentrol met tekst vasthoudt bedacht, met de intentie deze te gebruiken op vuilnismanden rond de grot van Sneeuwwitje. Het ornament werd echter door Anton Pieck afgekeurd en is nooit in het park te zien geweest, omdat de dwerg te droevig zou kijken, hetgeen niet zou aansluiten bij een plezierig dagje Efteling.[1]
Wetenswaardigheden
- In de winter van 2010 waren miniatuurversies van de prullenmanden te koop bij de Intratuin, zodat je vrij precies je eigen winterse Sprookjesbos kon nabouwen. Later werden de prullenmanden opgenomen in het vaste assortiment van de Efteling-miniaturen van Luville.
- ↑ Bram van Binnendijk: Herinneringen aan Theo Hochwald (2022), p. 68