| Kapitein Gijs | |
|---|---|
 | |
| Kapitein Gijs in Ruigrijk | |
| Alias | Boekanier Gijs |
| In het park sinds | 1973-2015 in het Sprookjesbos, sinds 2016 in Ruigrijk |
| Locatie | tussen de Python en De Vliegende Hollander |
| Lokale horeca | voorheen |
| Ontwerp | Anton Pieck, Ton van de Ven, huisje Jeroen Verheij |
| Ingesproken door | Ton van de Ven |
| Papier daarrrr! | |
| Holle Bolle Gijs, overzicht | |
Kapitein Gijs, ook vaak Boekanier Gijs genoemd, is een wat apart lid van de Holle Bolle Gijzen-familie. Hij was sinds 1973 te vinden in het Sprookjesbos tussen Roodkapje en De Rode Schoentjes, maar werd in 2016 verplaatst naar het Ruigrijk tegenover De Kombuys.
Inhoud
Omschrijving
De kapitein ziet er helemaal niet uit als een Holle Bolle Gijs. Hij heeft geen opengesperde mond en geen dik, gezellig uiterlijk. Hij hangt niet lam over een poortje of op een luie stoel. Het is een echte, stramme gezagvoerder met een zwarte steek met een gouden rand en een zwarte veer. Hij heeft lang grijs haar en een lange sliertige baard, zonder snor, en draagt een rood uniform met een medaille opgespeld (eigenlijk een Efteling Dukaat) en met gouden epauletten op de schouders, een witte broek, een sabel en aan zijn rechterbeen een zwarte laars. Het linkerbeen bestaat uit een houten poot (vroeger zwart, tegenwoordig van gelakt hout). In zijn linkerhand houdt hij een groene fles vast. De andere hand wijst naar het kanon vóór hem waarin het afval gestopt moet worden.
De kapitein in z'n wachthuisje
Close-up van de kapitein
De houten poot
De kapitein is te vinden tussen de Python en De Vliegende Hollander, vlakbij het terras van De Kombuys, en staat in een wachthuisje tegen een drukke achtergrond van planken, touwen en vaten met rum en 'buskruyt'. Boven het schildershuisje is een klassieke Efteling-E op een schildje te vinden. Tegen het huisje staat een pompstok voor het afschieten van het kanon. Het geheel staat op een klein opstapje met een betegelde vloer.
De Python rechts
De Vliegende Hollander links
Achter Kapitein Gijs
Stem en kanon
Deze Gijs vraagt niet om papier hier, maar commandeert met de stem van Ton van de Ven "Papier daarrrr!" Wanneer het afval in het kanon wordt gestopt klinkt er een luide knal. Via een ondergrondse pijp komt de rommel in een opvang achter de muur terecht. Het kanon is gemodelleerd naar een kleine variant van een 17e of 18e eeuws scheepskanon. Opvallend is dat de speaker van de knal bij het Sprookjesbos nog onder het kanon verstopt was, maar de luidspreker bij de situatie in Ruigrijk elders zit.
Geschiedenis
In juni 1972 vragen de technische medewerkers zich af of er niet al teveel Gijzen in het Sprookjesbos staan. Er zijn dan namelijk plannen om het horecapunt In de Noordpool van een Holle Bolle Gijs te voorzien. Anton Pieck ontwerpt vervolgens een figuur die meer gethematiseerd is naar het verkooppuntje (althans, de naam ervan), in plaats van weer een nieuw familielid van de Gijzen. De opdracht wordt gegeven om "HBG Roodkapje te plaatsen, links naast het winkeltje." Uiteindelijk wordt in januari 1973 begonnen aan de bouw van de muur aan juist de andere zijde van het gebouw, waar enkele maanden later Kapitein Gijs in zijn nis komt te staan.[1] Pieck stelt daarbij een barok inworpornament voor een kleine vijver voor. Ton van de Ven maakt een suggestie waarbij de inworp voor het afval bestaat uit een kanon.
Op de oorspronkelijke ontwerptekening van Pieck was aangetekend dat de ogen moesten bewegen. Dit is echter nooit uitgevoerd. Het beeld is - net als de andere Gijzen - volledig statisch. Ook het ornament ter camouflage van de luidsprekeropening bovenin de nis dat te zien is op het uiteindelijke ontwerp van Van de Ven werd niet gerealiseerd. De tekening van Pieck toont de man ook in een wat andere houding dan uiteindelijk uitgevoerd is; op de schets staat hij met zijn rechterarm saluerend aan zijn steek, en zijn linkerhand op het gevest van zijn sabel. Ton maakte er in zijn ontwerp de huidige pose van.
Ontwerp Anton Pieck met suggestie voor bewegende ogen en saluut
Ontwerp voor Kapitein Gijs door Ton van de Ven
Het is de laatste Holle Bolle Gijs die geplaatst werd tijdens de Gijzen-expansie tussen 1967 en 1973. Het park kreeg er in die tijd zes Holle Bolle Gijzen bij (mobiele Gijs meegerekend). De familie Gijs was daarmee op sterkte om de Efteling van toen keurig netjes te houden.
Kapitein Gijs vervult een afwijkende rol in de Gijzenfamilie. Hij is de enige mensfiguur die zelf geen papier eet, maar het nodig heeft om zijn kanon te vullen. Echter, zijn functie ('papier daar!') kan een op een gematcht worden met de functie van de aangevers die bij andere Gijzen te zien zijn: de verschillende kabouters, kraaien en eendjes die oproepen om afval in Gijs' mond te steken. Zo bekeken zou het kanon de 'Gijs' kunnen zijn, en de kapitein dus slechts een hulpje. Dit maakt de Gijs echter nog een veel afwijkender lid van de familie.
Kapitein Gijs staat achter een hekje, maar vandalisme komt bij deze Gijs het vaakst voor bij voornamelijk zijn uitgestrekte vinger. Ook nu de Gijs verplaatst is naar Ruigrijk blijft het een geliefd klimobject voor jonge kinderen.
In het Sprookjesbos
Hij werd in 1973 toegevoegd ter ondersteuning van het horecapuntje In de Noordpool. De kapitein was daar te vinden in een stenen nis tegen een stenen muur, rechts van het huisje. Het kanon stond op een lage sokkel vóór hem, met twee stapels kanonskogels. Ongever een meter voor de figuur was een ijzeren hekwerk geplaatst. Sinds de sluiting van In de Noordpool in 1978 kreeg deze Gijs het al aanzienlijk minder druk. Bij de bekendmaking van het nieuwe sprookje voor seizoen 2016, Pinokkio, werd Kapitein Gijs verwijderd. Zijn gemetselde nis werd hergebruikt als achtergrond voor het nieuwe sprookje en is daar nog altijd te zien.
De kapitein in 1973
Kapitein Gijs op zijn oude locatie
De locatie naast In de Noordpool
Achter Kapitein Gijs
Naar Ruigrijk
Sinds april 2016 heeft hij een nieuw thuis gevonden in Ruigrijk, waar tot dan toe nog geen lid van de Gijzenfamilie te vinden was. Zijn nautische achtergrond past hier goed. Hij staat nabij horecapunt De Kombuys, in een door Jeroen Verheij nieuw ontworpen houten wachtershuisje.
Het hoekje tegenover de Kombuys vlak voor de komst van de kapitein
Ontwerp voor zijn nieuwe standplaats door Jeroen Verheij
Kapitein, Boekanier?
Aangezien deze Gijs zo verschilt van zijn familieleden, en hij net als veel sprookjes lange tijd zijn eigen pleintje had, is het voor sommige bezoekers en zelfs de Efteling niet altijd duidelijk met wie of wat ze hier te maken hebben. Sommige Efteling-publicaties noemen hem “Piraat Gijs” of “De Zeeroverskapitein”. Vaak lezen we de naam Kapitein Gijs, zoals de Efteling de figuur tegenwoordig ook in publicaties noemt.
Tegenwoordig wordt hij met name in het officieuze circuit ook vaak aangeduid als "de boekanier", of zelfs "Boekanier Gijs". Dit gebruik lijkt terug te leiden naar de fotoboekjes van 1975, 1976 en 1977. In het "voorwoord van de Wolf" spreekt deze: "op de Boekanier of Hollebollegijs hoef je geen beroep te doen. Een zeeroverskapitein doet geen boodschappen en wat wil hij met die houten poot" (in dit stukje wordt met Hollebollegijs gedoeld op Wagen Gijs en niet op de kapitein).
De kapitein wordt dus geframed als een piraat: een boekanier is een ouderwets woord voor piraat, maar om het nog wat duidelijker te maken noemt de Wolf hem een zeeroverskapitein. De uitbeelding zelf, en de ontwerpen daarvan, geven geen concrete aanwijzingen. Alhoewel de zeeman een houten been heeft, heeft hij niet de typische morsige kenmerken die je verwacht bij een piraat. Buiten het voorwoord van de Wolf komen we de specifieke piraterijassociatie niet meer tegen in officiële uitingen. Dat hij een kapitein is, zoveel is zeker.
Regelmatig wordt er door bezoekers gedacht dat hier het verhaal van de Baron van Münchhausen (die volgens het boek van Rudolf Erich Raspe op een kanonskogel vloog) wordt uitgebeeld. Alhoewel Kapitein Gijs enige gelijkenis vertoont met de fantastische baron (vooral door de kleding en associatie met het kanon), is het vrijwel zeker dat Pieck niet de beroemde Duitser voor ogen had. Baron van Münchhausen heeft echter wel afgebeeld gestaan in de Efteling: van 1981 tot 2015 was de Baron vliegend op een kanonskogel te zien op het bord boven de speelkraam van Boem Bal in de Game Gallery. Wie van kanonnen houdt kan op de locatie nu terecht voor Zwaar Geschut.
Een andere theorie, door de oorspronkelijke plaatsing in het Sprookjesbos, is dat we hier te maken hebben met de soldaat uit het sprookje van de Rode Schoentjes die met zijn sabel de schoentjes betoverd heeft. De kapitein vertoont opvallende gelijkenissen met de illustratie van de soldaat in de Efteling-sprookjesboeken waaronder de sliertige baard zonder snor, het houten been en het sabel.
Wetenswaardigheden
- Kapitein Gijs speelt een bijrol in het Suske en Wiske-album De Efteling-elfjes.
- Een blik achter de schermen zien we in de fotoboekjes van de jaren 70. Helemaal achterin zien we hoe Gerrit Smits Kapitein Gijs schildert, en iets daaronder zijn kanon en een ontwerptekening.
- In 2006 speelde tijdens onderhoud aan de Kapitein enkele dagen het Allegro Brillante van de Kleine Zeemeermin en de stem van de wachters van de Indische Waterlelies bij deze Gijs. Het oorspronkelijke geluid was uitgezet - wat je hoorde was overspraak in de kabelbundel die vanaf de centrale aansturingsruimte naar de verschillende sprookjes in het bos leidt.
- Op zijn nieuwe locatie heeft de kapitein gezelschap gekregen van een meeuw van hetzelfde soort als die ook bij het sprookje Pinokkio, de oude stek van de kapitein, te vinden zijn.
- ↑ Tentoonstelling in het Efteling Museum 2009/2010 "Er heeft er één Honger Hoera Hoera"
| Sprookjesbos | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|