| Inca Gijs | |
|---|---|
 | |
| Inca Gijs bij de opening van de nieuwe Casa in 2011 | |
| In het park sinds | 1984 |
| Locatie | Pirañaplein |
| Lokale horeca | Casa Caracol |
| Ontwerp | Ton van de Ven |
| Ingesproken door | Henny Knoet |
| Geluidsfragment Inca Gijs | |
| Holle Bolle Gijs, overzicht | |
Inca Gijs of Holle Bolle Inca is een Holle Bolle Gijs aan het Pirañaplein, tegelijk geopend met Casa Caracol in 1984 naar een ontwerp van Ton van de Ven. Oorspronkelijk vrijstaand op enige afstand van de horecapunten Casa Caracol en Het Seylend Fregat gepositioneerd, wordt het beeld tegenwoordig geheel omringd door de gerestylede versie van die eerste.
De naam Inca Gijs verwijst naar de Midden-Amerikaanse sferen waarin het gebied rond de Piraña is opgetrokken en werd gebruikt door Eftelingfans. Tegenwoordig gebruikt de Efteling ook deze benaming. Op een bouwtekening wordt hij aangeduid als Holle Bolle Inca.
Omschrijving
De papierslokker is vormgegeven als een Chac-Mool, een beeld van de regengod Chac. Dergelijke beelden komen voor in bijna alle Midden-Amerikaanse culturen, zowel bij de Tolteken, de Maya's alsook de Azteken (en grappig genoeg niet de Inca's, waardoor de benaming fout is). Een Chac-Mool is een offerbeeld, te vinden op de top van een tempelpiramide, en draagt een stenen schaal op hun buik waar (mensen)offers in werden gelegd als een hart, om zo de goden te eren.
De Chac-Mool in de Efteling is gebaseerd op een Maya-exemplaar, vrijwel zeker de Chac-Mool van de Tempel van de Krijgers in Chichén Itzá, een ruïnestad van de Maya in het noordelijke oerwoud van de Mexicaanse staat Yucatán. De figuur is voorzien van armbanden, gevederde ringen en sandalen en kent een aangepast kleurenschema en een open mond, om als Holle Bolle Gijs dienst te kunnen doen. Inca Gijs is, passend bij zijn monolithische thema, gegoten uit sierbeton en is daarmee de enige Gijs die niet van polyester is gemaakt.
Inca Gijs aan het terras van Casa Caracol
Achterzijde inclusief detectieplaatje
Stem en plons
Op het ontwerp van Ton van de Ven is te lezen dat Inca Gijs "in de Spaanse taal" zou moeten bedanken. Een plan dat cultuurhistorisch gezien niet correct zou zijn. Inca Gijs roept dan ook met een flinke echo, ingesproken door Henny Knoet: "Papier... hier...". Als bedankje klinkt een diepe plons, een opname van een flinke steen die in één van de Efteling-vijvers werd gedeponeerd. Het afval valt overigens ook daadwerkelijk diep, want de container van Inca Gijs staat enkele meters lager in een kelderruimte recht onder het beeld. Containers kunnen via een hellingbaantje aan linkerzijde op padniveau gebracht worden voor lediging. Het geluid van deze Gijs komt uit een in dezelfde kleur als zijn lichaam geschilderd paneeltje dat onder zijn gevouwen arm verstopt is.
Geschiedenis
De aanwezigheid van een Gijsfiguur op deze locatie gaat al terug tot 1970. Dan wordt namelijk Visje Gijs geplaatst, een beeld van een kabouter op de rug van een vis, een ontwerp van Anton Pieck en Ton van de Ven. De vis is degene die het papier eet.
Toen de omgeving van Visje Gijs flink op de schop ging in 1983 wegens de komst van de Piraña, werd het beeld verplaatst naar een locatie aan de Siervijver, in 1985 omgevormd tot de Wensbron. Op zijn oude locatie was namelijk in een nieuwe papierslokker voorzien door Ton van de Ven. Die ontwierp wederom een beeldfiguur, maar in dit geval eentje die beter aanhaakte bij het thema van de te bouwen attractie: Inca Gijs, een Maya-offerbeeld. Het werd tegelijk met de Casa Caracol, een jaar na de Piraña, in gebruik genomen.
Inca Gijs in het openingsjaar
Inca Gijs aan de Kanovijver
Inca Gijs in 2007, op de achtergrond de Kanovijver en de Pegasus
Zicht op de helling richting de containerruimte, 2008
Sindsdien is het beeld ongewijzigd gebleven. Datzelfde gold de eerste kwarteeuw ook voor de omgeving, maar daar kwam in 2009 de eerste verandering in: het naastgelegen horecapunt Piraat werd gesloopt in het kader van het Groenplan, waarmee het wandelpad richting Ruigrijk direct langs Inca Gijs te liggen kwam. Veel drastischer echter was de ingreep twee jaar later: Casa Caracol werd volledig gerestyled. Inca Gijs bleef op zijn plek, maar aan weers- en achterzijde werd een grote houten vlonder gebouwd voor het terras. Het achter- en rechterzijmuurtje werden weggebroken. Sindsdien staat het beeld niet meer sereen op zichzelf maar tegen een drukke achtergrond, en worden terrasbezoekers pontificaal geconfronteerd met de achterkant van het beeld.
In juli 2019 was de Gijs defect en werd besloten zijn mond semi-permanent met een roostertje af te sluiten. Naast de Gijs werd een papiermand geplaatst. Hij bleek last van verstoppingen te hebben.[1] In juni 2020 werd de Gijs weer gerepareerd, maar al binnen enkele weken was zijn mond alweer afgesloten.
- ↑ Looopings: Efteling heeft voorlopig één Holle Bolle Gijs minder, 9 juli 2019