Een skyline is het profiel, vaak als silhouet, van bijvoorbeeld een stad, waarin hoge gebouwen of andere herkenbare (stedelijke) structuren de toon zetten. In het geval van de Efteling gaat het dan om een beeld waarop markante bouwwerken als de Pagode, de loopings van de Python en het Huis van de Vijf Zintuigen niet mogen ontbreken.
Vaker dan een daadwerkelijke foto boven de boomtoppen wordt binnen de grafische uitingen van de Efteling een skyline gebruikt, waarin we twee hoofdvormen kunnen onderscheiden: uitgevoerd als silhouet, of als fotocollage bij dag of nacht. Zo kan men allerhande markante bouwsels uitvergroten of verkleinen zodat deze versmelten en allemaal in één skyline te vangen zijn, en daarmee een representatieve weerslag zijn van wat er allemaal te zien en beleven is in de Wereld van de Efteling.
Inhoud
Voorgeschiedenis
Al vanaf de eerste grafische uitingen van de Efteling uit de jaren vijftig, van de hand van Anton Pieck, wordt er gebruik gemaakt van silhouetten. Van attracties als de Speeltuin of het Sprookjesbos maakt Pieck soms wijde silhouetten die men als kleine skyline zou kunnen zien. De eerste illustratie die als een volwaardige skyline is aan te merken is die voor een Sprookjesbos-affiche van Pieck uit 1968, ook gebruikt op de folder van dat jaar - een iconisch ontwerp dat diende als basis voor het Sprookjesbos-bord.
Een uitgebreid skyline-silhouet van het Sprookjesbos wordt samengesteld in 1978 bij het verschijnen van de Efteling Jubileum Herinneringskrant. In de jaren tachtig gebruikt men sporadisch wederom een skyline, zoals in een advertentie in 1984 voor de Brabantse Avonden, waarbij vooral feestelementen als vuurwerk, een feesttent en dansend publiek te zien zijn. Met de komst van meer attracties in karakteristieke bouwwerken met herkenbaar profiel, gebruikt men daar steeds vaker een silhouet van, zoals in promotiebeeld en parkeerstickers van Fata Morgana en het Volk van Laaf. In het decor van tv-programma Superfan uit 1986 is een samenstelling van Sprookjesbos-bouwsels en figuren, samen met de pas geopende Fata Morgana te zien, en in 1989 treedt internationaal gezelschap Up With People op in het park tegen een achtergrond van typerende Eftelingfiguren en -gebouwen.
Jubileumkrant 1978
Souvenir rond 1980
Krantenadvertentie 1984
Decor Superfan in 1986
Decor Up with People 1989
Skyline-silhouet
1990-1992
De volledige Efteling-skyline als silhouet wordt geïntroduceerd in 1990. De huisstijl wordt grondig hierzien onder creatieve verantwoordelijkheid van Henny Knoet, uitgevoerd door Kees Uittenhout. Knoet zet een lijn neer die tot op heden terug te zien is in Eftelingse uitingen. De skyline is binnen de huisstijl, op Pardoes en persfoto’s na, een van de weinige illustratieve grafische elementen. Zeker voor tweekleurendruk is de monochrome skyline uitermate geschikt.
Het skyline-silhouet wordt in de eerste jaren terughoudend ingezet, maar komt voor in onder andere advertenties, en op souvenirs zoals parkeerstickers en het vernieuwde album Muziek van de Efteling. Tussen 1990 en 1992 worden de elementen van de skyline nog in wisselende volgordes afgebeeld.
- Toepassingen
Hoes Wonderlijke Muziek van de Efteling
Krantenadvertentie 1990
Entree Efteling Zomerijsshow
Hotelarrangementen-folder 1990
1993-2008
In 1993 lijkt er een vaste volgorde in de skyline te komen, goed te zien op de uitnodiging-variant op het entreebewijs van 1993 waarbij de skyline zo breed wordt gemaakt dat meerdere elementen worden herhaald. Ook ontwikkelt men een variant met binnen de skyline diapositieve lijnen en vlakken waardoor de gebouwen details krijgen en er een voorgrond ontstaat waarin nieuwe elementen te zien zijn.
In de meeste publicaties wordt een uitsnede gebruikt van de volledige skyline. We zien vanaf links de Python-loopings, de Pagode, Lavenlaar-gevels, de Droomvlucht-entree en Fata Morgana. In de volgende jaren worden hier ook het Kasteel van Doornroosje, het Efteling Hotel, het Clubhuis van het Golfpark en uiteindelijk het Huis van de Vijf Zintuigen aan toegevoegd.
Creatieve uitstapjes worden gemaakt met een aangepast silhouet in jubileumviering 1997, waarbij de jaarslogan structureel binnen een silhouet wordt geschreven. In 2002 wordt het silhouet tot cirkel vormgegeven, in vier vlakken gesplitst in rood en geel, voor de souvenirzakken van deze jaren.
Het skyline-silhouet blijft het langst te zien op de homepage van Eftelings eigen website, waarbij opvalt dat de skyline vanaf eind jaren negentig niet meer is geüpdatet. Markante silhouetten als Vogel Rok of het Efteling Theater blijven ongebruikt. Tot en met 2008 is het silhouet te zien en wordt in de jaren daarna nog maar mondjesmaat ingezet.
- Toepassingen
Folder ABN-Amro 1995
Programmabord WE 1999
Website in 1996
Kassasticker, eind jaren 90
Website in 2001
Programmabord Kinder Winter Wonderland, 2001-2002
Folder WE 2005
Website in 2008
- Uitstapjes
Souvenirtas 2002
Jubileumlogo 1997
2008-2015
Rond 2008 verschijnt voor het eerst een herzien skyline-silhouet, een een-op-een vertaling van de fotografische skyline (zie verderop), waarbij álle diepte-lagen in één massief silhouet worden geperst. In de daaropvolgende jaren wordt deze netter en gedetailleerder uitgewerkt. Het Efteling Hotel wordt niet meer als plat aanzicht afgebeeld en het Pagode-dak is niet langer asymmetrisch. Voor het eerst zien we Langnek, het huisje van Hans en Grietje, De Vliegende Hollander en vanaf 2009 het Poorthuys van Efteling Bosrijk.
In 2009 wordt de skyline als prominent communicatie-element ingezet: de commercials van 2009 en 2010 eindigen met slogan 'Efteling: Sprookjes Bestaan' boven een uitgebreide donkerblauwe skyline. Deze is versimpeld en bevat een aantal fouten ten opzichte van alle voorgaande skylines, waardoor vermoed wordt dat deze skyline volledig door externen is gemaakt.
- Toepassingen
Commercial 2009
Hoes Wonderlijke Efteling Muziek
AH-actie 2014
Welkomstbord
2016-heden
In het voorjaar van 2016 wordt het huidige, alles van de huidige Wereld van de Efteling omvattende skyline-silhouet geïntroduceerd. Daarbij blijven de meeste voorgaande silhouetten overeind, maar wordt de volgorde flink veranderd. Er lijkt gekozen voor een indeling per rijk, waarbij het Ruigrijk en Marerijk groots vertegenwoordigd zijn. Vanaf links het Poorthuys, Marerijk met Droomvlucht, Raveleijn, het Grote Kabouterhuis, (vanaf 2020 de Zes Zwanen,) Raponsje, Doornroosje, Langnek, Huis van de Vijf Zintuigen, Anderrijk met Fata Morgana, Reizenrijk met Pagode, Fantasierijk met Symbolica en Ruigrijk met Python, Joris en de Draak, de Vliegende Hollander en Baron 1898.
Ook hier wordt er met regelmaat voor gekozen om de elementen uit de basis-skyline op te delen, zoals op de website anno 2020 waarbij de skyline minder breed wordt door de buitenste attracties als tweede diepte-laag achter de skyline te plaatsen. In 2020 wordt het silhouet van de Zes Zwanen toegevoegd, waarmee duidelijk wordt dat de skyline de komende jaren ongetwijfeld bijgewerkt zal blijven.
- Toepassingen
Unox-reclame uit 2018
Webpagina uit 2020
Infographic corona 2020
Efteling Blog 2022
Souvenirs
In april 2019 wordt de skyline ingezet voor een zelfstandige skyline-souvenirlijn, waarbij deze horizontaal de regenboogkleuren krijgt. Om de afbeelding wat dynamischer te maken kiest men er voor een aantal figuren en gebouwen te vergroten tot ruim boven het Huis van de Vijf Zintuigen en zo meer aandacht te geven. Het gaat om Raveleijn, Langnek, de Pagode, Joris en de Draak en Baron 1898.
In november 2020 wordt een tastbare skyline, lasergesneden uit notenhout, uitgegeven als souvenir. De plaquette is 90 cm breed en kan met meegeleverde houdertjes blijven staan of kan aan de muur gehangen worden. Op een aantal punten wijkt de skyline af, zo is het slot van de Zes Zwanen vervangen door de voorgevel van Max en Moritz en is de volgorde van attracties wat gewijzigd. Het was bij de introductie een zeer populair souvenir dat de eerste weken gelijk uitverkocht was.
Fotografische skyline
Skyline 2003
Naast de grafische silhouet-skyline die al sinds 1990 gebruikt wordt, laat de Efteling in 2003 door Euro Color Creative een skyline ontwikkelen gebaseerd op fotografisch beeldmateriaal. De opzet lijkt op de silhouet-versie, maar gebruikt kleurenfoto’s van attracties en figuren, geplakt tussen een voor- en achtergrond van bomen. Om de rust te behouden is de achtergrond van bomen een effen groene kleur. Wie goed kijkt ziet alsnog enkele silhouetten tussen de foto's, iets donkerder groen gekleurd: het grote kabouterhuis, de Droomvlucht-gevel en het Lavenlaar.
Vanaf links zien we een Lavenlaar-dak, Hans en Grietje, Kasteel van Doornroosje, het Efteling Hotel, de Python, Pagode, het Grote Kabouterhuis en Langnek, het Huis van de Vijf Zintuigen, Lavenlaar-torens, Fata Morgana, het Golfpark-clubhuis, het Efteling Theater en de gevel van Droomvlucht.
Opmerkelijk is de pontificale plek die het Golfpark en het Hotel innemen, vermoedelijk om duidelijk de focus te leggen op de Wereld van de Efteling in plaats van alleen het attractiepark. Het zal ook daarom zijn dat het Efteling Theater rechts naast het Golfpark-clubhuis wordt gepositioneerd, om het duidelijk te presenteren als zelfstandig onderdeel en geen deel van het Efteling-park. Men heeft zich zo vrij gevoeld om de minaret van Fata Morgana te vermenigvuldigen, één voor het gebouw en de ander er achter.
Er wordt zowel een dag-skyline als nacht-skyline gemaakt. De versies zijn qua opzet hetzelfde, maar de nacht brengt een blauwe waas, gele lichtvlakken in alle ramen en getekende lichtbundels onder de Pagode. Voor het Huis van de Vijf Zintuigen kiest men voor zowel voor de dag- als nachtskyline voor een nacht-foto van het gebouw, waarschijnlijk omdat daarop het contrast tussen interieur en exterieur hoog is en de subtiele twinkelverlichting op de kap te zien is. De nacht-versie wordt ingezet voor publicaties over de Efteling Zomeravonden en de Winter Efteling. Voor laatstgenoemd evenement wordt sporadisch ook een versie ingezet waarbij alle daken vrij grof van een witte sneeuwlaag zijn voorzien.
In 2005 wordt de skyline eenmalig uitgebreid met vrijwel alle grote attracties voor de uitklappagina van het fotoboekje 2005.
- Toepassingen
Parkfolder 2004
Droomdagen brochure 2004
Fotoboekje 2005
WE Folder 2005/2006 (sneeuw op de daken)
Updates 2006 & 2009
In 2006 wordt de skyline geüpdatet: de Vliegende Hollander wordt toegevoegd. Het gaat om een illustratie van de toren van de attractie, die pontificaal naast het Huis van de Vijf Zintuigen prijkt. De toren vervangt het silhouet van het Lavenlaar en de minaret van Fata Morgana, die nu naar achter het gebouw wordt verschoven, naast de niet-bestaande tweede minaret.
Het is ook vanaf dat jaar dat de skyline hoogtijdagen viert: in de jaren 2006 tot en met 2009 wordt de skyline vaak ingezet, hetzij als zelfstandig beeld alsook als voetnoot om het einde van een pagina op te vullen.
- Toepassingen
Wonder 2006
Wonder 2009
CD-hoes Wonderlijke Muziek
Vendingautomaat 2007
In 2009 wordt het Poorthuys van Bosrijk toegevoegd aan de skyline, ondanks dat het park pas in december dat jaar opent. Het gebouw komt op de plek van het Efteling Theater te staan, wat iets aan breedte moet inleveren en verschuift naar de plek waar eerder het Golfpark-clubhuis stond. Het clubhuis wordt aanzienlijk verkleind en komt naast het Poorthuys en half achter de Droomvlucht-gevel te staan.
Vanaf 2010 wordt de skyline opvallend weinig gebruikt. Er komt in 2011 nog wel een heel ander bij elkaar gefotoshopt beeld met figuren en gebouwen die boven de bomen uitsteken. In 2013 introduceert men een indrukwekkende, allesomvattende versie van de skyline.
- Toepassingen
Programmabord Zomeravonden 2009
Wonder!Waardigheden zomer 2010 (monochroom)
Folder voor de Sanomadag 2010
Skyline-plus 2013/2014
In 2013 introduceert de Efteling een nieuwe skyline, een vrijwel allesomvattend beeld waarin het merendeel van de attracties in beeld worden gebracht. Het beeld vormt het sleutelbeeld of ‘key visual’ (een van de belangrijkste communicatie-beelden) van 2013 en 2014.
De skyline wordt gekaderd in een bosrijk gebied met dieren, paddenstoelen en een holle boom, wat als doorkijkje fungeert. Tussen het bosgebied en de ‘Wereld van de Efteling’ bevindt zich een uitgestrekt Engels landschap van akkers en bossen dat middels een kasseienpad over een groot meer verbonden wordt met het Huis van de Vijf Zintuigen; op het meer krijgen ook waterattracties een plek. In 2014 beperkt de voorgrond zich tot gras en paddenstoelen en wordt het beeld optisch rustiger gemaakt door ongeveer de helft van de attracties weer te geven.
Vanaf links zijn in de skyline te zien: in de lucht: Efteling Hotel, daaronder achterste rij Droomvlucht, Raveleijn,Villa Volta, Lavenlaar, Langnek, Raponsje, Pagode, Kasteel van Doornroosje, Huis van de Vijf Zintuigen, Fata Morgana, Halve Maen, De Vliegende Hollander, Python, Piraña, Joris en de Draak, Efteling Theater, Poorthuys en het Clubhuis. En meer op de voorgrond vanaf links de Zaanse huisjes van het Kinderspoor, Gondoletta met stenen brug en waterval, Stoomtrein, Sprookjesboom, Indische Waterlelies en Aquanura.
In het liggende beeld is de ruimte boven het Huis van de Vijf Zintuigen vrij, in het staande beeld worden hier bosschages en attracties die anders buiten beeld vallen geplaatst. In plaats van een dag/nacht-situatie kiest men nu voor een zomer/winter-situatie. Voor de uitingen van 2014 maakt men van de helft van het beeld alsnog een nacht-situatie voor gebruik in de context van verblijfsaccommodaties, waarbij Bosrijk een prominentere rol krijgt binnen het beeld.
In juli 2013 wordt de afbeelding door Ravensburger uitgegeven als puzzel van 1000 stukjes die in het park en online te koop is. In november 2013 wordt ook de winterse variant als puzzel aangeboden. Het beeld van 2014 wordt in de jaren daarna nog sporadisch ingezet, voornamelijk als achtergrond voor de Zomeravonden-promotie.
- Toepassingen
Wonder!Waardigheden 2013
Vendingautomaten, 2013
Folder 2014
Promotiebeeld Negen Pleinen Festijn 2018
Geanimeerde skyline
Het beeld uit 2013 wordt als geanimeerde variant gebruikt als zelfstandige commercial voor de Belgische markt in 2013 en als eindbeeld voor de andere commercials van 2013 en 2014. Waarschijnlijk om grote aanpassingen (en daarmee kosten) in de animatie van het 2013-beeld te voorkomen kiest men in 2014 voor het oude beeld met meer Bosrijk-elementen en blauwe gloed in beeld toegevoegd. Waar we in 2013 nog uitzoomden vanuit een Boshuysje bij nacht dat tijdens het uitzoomen weer een dag-situatie werd, blijft het boshuysje in 2014 in nacht-situatie. In de voorgrond is in het eindbeeld de Sprookjesboom geplaatst.
Eindshot commercial 2013
Eindshot commercial 2014
