Een advertentie is een publicatie die bedoeld is de lezer ervan te verleiden tot bepaald handelen, zoals het kopen van een product of deelnemen aan een actie. Meestal gaat het hier om het promoten van commerciële producten en/of diensten. De Efteling maakt al sinds de opening van het Sprookjesbos in 1952 actief reclame.
Jaren vijftig
De eerste advertenties
Al direct na opening van het Sprookjesbos in 1952 worden de eerste advertenties geplaatst in vrijwel alle landelijke kranten, maar ook in tijdschriften als De Kampioen of toeristengidsen. De krantenadvertentie ontbeert een afbeelding en er wordt gesproken over het natuurpark en het Sprookjesbos, met een speciale vermelding voor zowel Anton Pieck als Peter Reijnders. Er is nog geen sprake van een slogan of ondertitel.
1953: In ’t Hart / een blijde wereld
Voor seizoen 1953 wordt Anton Pieck gevraagd om een krantenadvertentie te illustreren. We zien een lijntekening van Kleine Boodschap met op de achtergrond de contouren van het kasteel van Doornroosje. De Efteling wordt geschreven in Anton Pieck-lettertype waarbij de schreef van de l het onderste streepje van de i diagonaal afsnijdt. De ondertitel ‘In ’t Hart van Brabant’ wordt voor ’t eerst gehanteerd, met daaronder de vermelding van Kaatsheuvel (Loon op Zand). Het park noemt zichzelf vanaf dit jaar tot en met begin jaren zestig vrij consequent ‘Ontspanningspark’. De nadruk ligt op het plezier en de ontspanning die de Efteling de mensen bied in de roerige jaren na de oorlog, dat in de advertentie extra versterkt werd met de leuze "Dat is pas vacantie!”. Onderin wordt de slogan “U vertoeft er in een blijde wereld” vermeld. De advertentie is landelijk te zien in kranten en andere drukwerken vanaf juni dat jaar.
Voor tijdschriften en weekbladen wordt gebruik gemaakt van een zonnige foto van het dan nog vrij onbegroeide kasteel van Doornroosje. Naast de titel met slogan staat er ook een kleine opsomming van attracties en faciliteiten in het park. Ondanks het hoge Pieck-gehalte van zowel het logo als de illustratie wordt deze alleen dit jaar gebruikt.
1954: 65 Ha Levensvreugde
In 1954 wordt de eerder gemaakte krantenadvertentie vervangen door een andere, meer tekstuele advertentie. De ondertitel 'In ’t Hart van Brabant * Kaatsheuvel’ blijkt een blijvertje. De illustratie van Kleine Boodschap is ingeruild voor een strak silhouet van een kasteel met daarvoor een lijntekening van opgestoken duim, geheel in een rechthoekig vlak geplaatst als postzegel. Na de ondertitel volgt een zin die per advertentie kan worden aangepast naar de situatie of actualiteiten, maar die standaard ‘Een blijde wereld gaat voor u open’ luidt. Daarna volgt een opsomming van attracties en faciliteiten. Onderaan vinden we de nieuwe slogan ‘De Efteling = 65 Ha Levensvreugde’.
Voor weekbladen en tijdschriften kiest men voor grotere advertenties met een dynamische foto-uitsnede (of collage van uitsneden) met een uitgebreidere omschrijving van nieuwigheden en faciliteiten. Er zijn diverse variaties in figuren, waaronder De dienaar met wesp, de twee ‘meisjes van Vrouw Holle’/gastvrouwen voor het kasteel van Doornroosje en een Langnek die boven geïllustreerde wolkjes uitkijkt.
1955: Kleine boodschap voor kasteel
In 1955 wordt de opmaak van 1954 hergebruikt met enkele kleine aanpassingen, waaronder een uitgebreidere opsomming van nieuwigheden en faciliteiten. De meest in het oog springende verandering zijn de aanpassingen aan de zegel: de hand met opgestoken duim heeft plaats gemaakt voor het silhouet van Kleine Boodschap. Het woord Efteling wordt vanaf dit jaar vrij consequent in een hoge en vettere letter geschreven waarbij de schreven van de letters minder uitsteken.
Eén maand voor sluiting van het seizoen 1955, op 1 september, verschijnt in de kranten nog een variatie op de kleine advertentie in het kader van het dan nieuwe sprookje Hans en Grietje. Met de tekst 'Hans en Grietje worden hier nog steeds door de heks bewaakt… U daarentegen kunt tussen de prachtige herfstkleuren en in de rust van het naseizoen, vrij ronddwalen door het wereldvermaarde sprookjesbos van ontspanningspark De Efteling' probeert de Efteling de laatste bezoekers van dat jaar over de streep te trekken.
1956: 150 Ha Levensvreugde
Ondanks dat de Efteling haar parkgrenzen niet heeft verplaatst, kiest men er vanaf 1956 voor om de in de slogan genoemde hectare parkoppervlakte ruimschoots te verdubbelen tot ‘De Efteling = 150 Ha Levensvreugde’. Dat het stichtingsbestuur alsnog over veel meer hectare grond beschikt dan wat voor bezoekers toegankelijk is staat buiten kijf.
1957 - 1958: Nieuwe Kleine Boodschap / Ad Werner
In 1957 kiest men wederom voor aanpassingen in de illustratie en wordt de Kleine Boodschap als silhouet voor het kasteel vervangen door een lijntekening van Kleine Boodschap, vrijstaand zittend in de bovenhoek van de advertentie. De illustratie oogt minder strak en enigszins kinderlijk. Voor een advertentie in tijdschriften en ander drukwerk kiest men voor het aanprijzen van het Kinderspoor, met een foto van de attractie in de uitsnede van een locomotiefje.
Daarnaast wordt dit jaar bekend reclamegraficus Ad Werner gevraagd een promotionele illustratie te maken. Het wordt een grafische schildering van allerlei attracties in de contouren van een grote paddenstoel. Het geheel oogt fris met een gestileerde grafische vormentaal die afwijkt van de voorgaande uitingen (van o.a. Pieck).
In 1958 gebruikt men dezelfde advertentie van het jaar eerder en tevens een 1:1 kopie van de promotieposter die eerder werd gemaakt door Ad Werner. Uniek in 1958 is de ‘afsluitadvertentie’ waarin melding wordt gedaan van de laatste openingsdag van het seizoen met gratis entree voor de Stoomcarrousel.
1959/1960: ... en natuurlijk eens gauw naar De Efteling
In 1959 kiest men voor een korte advertentie die uitgaat van haar opgebouwde bekendheid: met enkel de tekst "... en weer eens gauw naar De Efteling” speelt men in op de hoge herhalingswaarde die het park inmiddels heeft. De tekst is voorzien van het ‘zegel’-logo zoals dat ook in 1955 en 1956 gebruikt werd. In 1960 wisselt men de eerdere advertentie nu af met een variant geheel in een zwart rechthoek geplaatst, met de tekst en illustratie in het dia-positief. Sinds lange tijd wordt zowel Brabant als Kaatsheuvel niet genoemd. Daarmee stapt men sinds lange tijd ook af van het gebruik van een slogan.
Jaren zestig
1961 - 1963: jubileum: Natuurpark / een Eftelingdag...
Speciaal voor het 10 jarig jubileum in 1961 wordt een jubileumillustratie gemaakt die in verschillende variaties als advertentie wordt gebruikt, vaak in combinatie met een begeleidende tekst. Ondanks dat op folderwerk al sinds vorig jaar een nieuw (schreefloos en in kleinkapitalen) logo wordt gehanteerd, kiest men voor advertenties voor een eigen schreeflettertype met een spiraalvorm als punt op de ‘i’.
Enkele advertenties zijn voorzien van een nieuwe illustratie, die in tegenstelling tot de jubileumillustratie, duidelijk door Anton Pieck is gemaakt. Het gaat om een zegel met daarin een pentekening van Kleine Boodschap met op de achtergrond het kasteel van Doornroosje boven de boomtoppen uit. In de zegel is het signatuur van Anton Pieck leesbaar. Naast het logo lezen we voor het eerst sinds lange tijd weer ’Natuurpark’, in Anton Pieck-schreefletters ontworpen. Dit logo blijft tot midden jaren 70 in gebruik in diverse drukwerken. De term 'Eftelingdag', al dan niet in combinatie met kermis(-dag of -vreugde), komt de komende jaren steeds vaker voor.
In 1962 grijpt men terug op de paddenstoel van Ad Werner uit 1958 en een vereenvoudigde variant daarop met paddenstoel-contour. In de paddenstoel staat ‘Kom naar Kaatsheuvel’ en daar naast ‘en maak er … ’n efteling-dag van!’. Zeer sporadisch gebruikt men nog de advertenties zoals in 1959. De advertenties worden veelvuldig gebruikt in combinatie met de Kodak-fotowedstrijd ‘Levensvreugde in de Efteling’. In 1963 worden dezelfde advertenties gebruikt, waarop wederom een slogan ontbreekt.
1964: Natuur- en Ontspanningspark
In 1964 grijpt men terug op een eenvoudige advertentie zoals die in 1957 voor het laatst gedrukt stonden, met nu ook de combinatietitel ‘Natuur- en Ontspanningspark’, daaronder een korte omschrijving inclusief de bekende slogan en illustratie van Kleine Boodschap door Anton Pieck.
Voor de krantenadvertenties gebruikt men deze illustratie soms merkwaardig genoeg onder een hoek van 45 graden. In de Echo van het Zuiden verschijnt een nieuw ontworpen advertentie met een pentekening van het Kasteel van Doornroosje door Anton Pieck evenals het eerder gebruikte logo van Kleine Boodschap, ditmaal niet diagonaal gedrukt.
De illustratie van Kleine Boodschap wordt vanaf dit jaar langdurig en structureel gebruikt op (voornamelijk) drukwerk. De illustratie blijft tot in de jaren zeventig in gebruik. Dit jaar wordt op de nieuwe parkfolder voor het eerst het krullerige Eftelinglogo gebruikt, voor de krantenadvertenties duurt het nog twee jaar voordat dit logo gebruikt wordt.
1965: de efteling
In 1965 kiest men voor een minimale opmaak met het ‘nieuwe’ in 1959 geïntroduceerde logo, met tussen De en Efteling een illustratie van Kleine Boodschap geplaatst. Dezelfde advertentie wordt ook in staande variant gebruikt waarbij Kleine Boodschap niet tussen maar onder de tekst plaatsneemt.
1966 - 1968: Krulletters
In vergelijking met voorgaande jaren adverteert de Efteling in 1966 opvallend weinig in kranten, wat voor de belangstelling weinig uitmaakt gezien de grote hoeveelheid (lyrische) artikelen over de Indische Waterlelies en andere jubileumactiviteiten die plaatsvinden dat jaar.
In o.a. tijdschriften adverteert men in krullerig cursief schrift ‘De Efteling 1951 - 1966’, vergezeld van een gedetailleerde pentekening van Kleine Boodschap, zittend bovenop de slogan ‘In dit Jubileumjaar is onze grootste attractie klaar’. Het krullerige schrift werd een aantal jaar eerder voor het eerst op folders gebruikt en komt de komende jaren nog veel terug en kan gezien worden als een logo. Het wordt vaak, afwisselend of in combinatie, gebruikt met het Kleine Boodschap-logo.
In 1968 gebruikt men wederom het krullerige logo met daaronder de tekst ‘een Eftelingdag, een echte kermisdag’. Pieck heeft wederom een nieuwe illustratie gemaakt van Kleine Boodschap, ditmaal zittend op een afbrokkelend muurtje waardoor het figuur vrij staat en geen interactie meer heeft met andere grafische elementen. De komende jaren wordt deze advertentie nog sporadisch geplaatst in de Echo van het Zuiden.
De advertentie met het geïllustreerde kasteel, zoals die in 1964 voor het eerst werd ingezet, wordt dit jaar voor het laatst gebruikt en daarmee komt een einde aan de slogan van '150 hectare levensvreugde'.
1969 - 1970: 42 attracties in één toegangsprijs
In 1969 gebruikt men wederom af en toe de advertentie van twee voorgaande jaren, maar hoofdzakelijk een kleine advertentie zonder enige illustratie met de wervende maar weinig sprookjesachtige tekst ’42 attracties voor één toegangsprijs in de efteling kaatsheuvel’, geheel omkaderd met een dubbele pijl die beide wijzen naar het getal 42.
In 1970 gebruikt men dezelfde advertentie, maar dan met daaromheen een zwart vlak met daarin de in spreektaal geschreven slogans ‘Da’s pas fijn!’ en ‘Ga d’er weer eens heen’. In diapositief prijkt het logo van Kleine Boodschap.
Jaren zeventig
1971 - 1975: Bohemian invloeden / piek
In 1971 adverteert men met verschillende rijkelijk geïllustreerde advertenties. De grootste is die voor het dan nieuwe Diorama: ’Nieuw in de Efteling - drie-dimensionale miniatuurwereld vol spanning, fantasieën en bedrijvigheid.’. Onder de tekst staat een lange en gedetailleerde omschrijving van de miniatuurtaferelen inclusief een grote (foto-overgetrokken) illustratie van het Italiaanse deel van de attractie.
Het geheel is voorzien van een moderne 70’s-opmaak, met een krullerig lettertype, omlijstingen van bohemien pengetekende bloemetjes. Ook in de andere advertenties krijgt de nieuwe bohemien illustratiestijl ruimschoots plaats, met veel organische lijnen, felle kleuren en hysterische verlooptinten. De locatie-aanduiding wordt weer structureel ‘Kaatsheuvel - Holland’.
In weekbladen en tijdschriften kiest men voor illustraties van figuren, in de bohemien illustratiestijl lichtelijk angstaanjagend, met tekstwolkjes uit hun mond. In het promotiebeeld voor een Tekenwedstrijd voor het 20-jarig bestaan zien we de illustraties in full colour. Door de grote hoeveelheid bloemfiguren, de intense collagestijl en felle kleuren krijgt het beeld een psychedelisch voorkomen. Een variatie hierop wordt gebruikt voor het ‘Wie begint 't Eftelingspel’.
In 1972 presenteert men opnieuw het Diorama (zonder melding van het nieuwe Victoriaans Theater) maar ditmaal met aangepaste tekst, waar men inspeelt op het hoge attractieaanbod voor een lage prijs: “Een dagje uit in de Efteling is toch nog goedkoper: 48 attrakties voor 3 gulden p.p.’. Ditmaal heeft de illustratie van het Diorama plaatsgemaakt voor exact dezelfde afbeelding maar dan als fotokopie.
In 1973 combineert men voor de krantenadvertenties de moderne bloemtekeningen met de Pieckse Kleine Boodschap-illustratie en een goed gevulde tekstwolk. De lezers van regionale kranten worden afzonderlijk aangesproken op basis van de regio (Beste Groningers, beste Overijsselnaren etc.). De ondertitel luidt ‘dagvol sensaties/puur plezier’ met daaronder de meest specifieke locatie tot nu toe: ‘Kaatsheuvel Holland 20 km. N.W. v. Tilburg’. Voor tijdschriften en weekbladen als Donald Duck gebruikt men eenzelfde opzet bij andere geïllustreerde figuren met tekstwolk.
In 1974 borduurt men hier op voort en gebruikt men voor de weekbladen en tijdschriften weer uitgebreidere illustraties. De slogan verandert naar ‘dagvol puur plezier voor 4 piek’ en en de advertentie sluit af met de de specifieke locatie waarbij nu de afstand van Tilburg in plaats van 20 nog maar tot 15 km van de Efteling wordt benoemd.
In een afwijkende advertentie, waar men volgend jaar op verder borduurt, kiest men de strategie van aandacht trekken door grote titel zonder context: ‘Pappie!’ schreeuwt de advertentie, waaronder aanzienlijk kleiner wordt verteld dat De Efteling weer geopend is.
In 1975 wordt de Pappie-campagne (evenals Mammie) uitgebreid met een serie mini-advertenties verspreid over de krantenpagina’s, met iedere keer een andere kinderkreet van een kind dat enthousiast is over de Efteling. De slogan luidt ‘Dagvol puur plezier voor 5 piek. Men gebruikt ook nog de geïllustreerde advertenties van voorgaande jaren.
1976 - 1979: Cooper Black
In 1976 kiest men voor grotere advertenties met meer illustraties. Grotere teksten, inclusief 'De Efteling’ zijn alle geschreven in het in het jaren 70 populaire lettertype Cooper Black. De hoofdrol is weggelegd voor een Piecks aandoende kabouter in een collage-setting van Efteling-attracties die men al een aantal jaren hanteert. Het geheel is omkaderd met een lijntekening van bloemetjes. De volledige titel luidt nu ‘Kom binnen in de Efteling waar sprookjes leven en bewegen’, verwijzend naar de vele bewegende figuren die afgelopen jaren zijn herzien of geopend. Voor het openingsweekend van 1977 laat men een Kabouter voor een Eftelinghek figureren.
In 1978 kiest de Efteling voor een minimaal aantal krantenadvertenties, desalniettemin staan de kranten vol met berichten over de Efteling en het zojuist geopende Spookslot en de ongekende drukte waartoe dat leidt. In weekbladen (wederom geregeld Donald Duck) en ander drukwerk kiest men voor een simpele opmaak.
De Efteling blijft geschreven in Cooper Black en heeft de ondertitel ‘Voor sprookjes en spookjes’. Als illustratie wordt het door Ton van de Ven ontworpen Spookslot-logo genomen, een zwaaiend spookje tegen de zwarte contouren van de Spookslot-toren. Inmiddels spreekt men over 10 km ten noordwesten van Tilburg, een halvering van het aantal kilometers vijf jaar eerder.
In 1979 wordt dezelfde stijl doorgezet in een serie middelgrote advertenties die aandacht vragen voor specifieke evenementen, als de parkopening, Hemelvaartsdag of de Finale van Nederlandse competitie skyball.
1980 - 1981 Penillustraties en Garamond
In 1980 gooit men het over een andere boeg: er wordt gekozen voor grote titels in combinatie met grote penillustraties. De Efteling wordt in de heldere schreefletters van Garamond geschreven met de nieuwe ondertitel ‘Duizend en één belevenissen op één dag’.
Een aantal advertenties zijn evenement-gerelateerd (o.a. het Middeleeuws Gildefestijn en Fiesta Tropicana), een aantal zijn algemeen. Één advertentie springt het meest in het oog: in de zomer besluit de Efteling in enkele kranten een paginagrote advertentie te plaatsen met de tekst ‘Moet je zien: de Efteling', met daaronder een bonte collage aan illustraties van figuren en attracties. Onderaan de advertentie wordt geadviseerd het dagje Efteling vast te leggen met Kodak. Ook in 1981 wordt deze stijl toegepast.
1982 - 1986: Eenheid - Commerciële huisstijl
In 1982 werkt men in de advertenties voor het eerst volgens een consequente huisstijl, waarin de komende jaren ook folders en andere reclame-uitingen worden vormgegeven. Het gaat om grote tekst in een Bodoni-afgeleid lettertype voor zowel titels als ‘De Efteling’, met de slogan ‘De Efteling blijft een belevenis’ in een vette Futura in een zwarte strook. Advertenties worden voorzien van een dynamische opmaak, met uitgeknipte foto’s of stripachtige lijntekeningen.
Deze stijl wordt pas vanaf 1983 ook gebruikt voor het officiële Efteling-logo en andere drukwerken en wordt vanaf dan doorgezet. In 1985 wordt in krantenadvertenties voornamelijk geadverteerd in de dagje uit-rubrieken waar enkel tekst in standaard-opmaak wordt geplaatst. In dat jaar verandert ook de slogan naar ‘De Efteling, het leukste dagje uit van Europa’ in verder dezelfde opmaak als voorheen.
Vanaf 1985 gebruikt men in advertenties (voor de folder pas vanaf 1986) niet langer het sierlijke Bodoni-afgeleide lettertype maar voor zowel het logo als teksten en koppen de vette Futura. In 1986 gebruikt men wederom een nieuwe slogan: “Leuker dan de Efteling bestaat niet”.
1987 - 1989: Woordspel
In 1987 hanteert men een ander logo (Efteling zonder lidwoord in het Bembo lettertype) met slogan, maar de oneliners in vette koppen blijven. Afhankelijk van de advertentiegrootte kiest men voor een begeleidende tekst of eventueel illustratie en als de kwaliteit het toelaat een foto.
Een grootste reclamecampagne wordt opgemaakt in de zomermaanden, waarvoor men een heel aantal bushokjes voorziet van posters met omkaderde foto met daarop een oneliner: ‘Dol op oma’s’ (afbeelding Wolf) of ‘Ons huisdier’ (afbeelding Draak).
Daarnaast maakt men een serie kleurrijke beelden met een uitgesneden foto met daaronder dubbelzinnige teksten als ‘Opa pakt Pyhon’, ’Tante gaat de lucht in’ (Pagode) en ‘Elfje ziet Kabouters’. Sommige daarvan worden ook omgezet naar krantenadvertentie, waarbij de foto wordt vervangen door een illustratie. In 1988 en 1989 borduurt men hier op voort.
Jaren negentig
1990: Nieuwe huisstijl
In 1990 wordt wederom gekozen voor een nieuwe huisstijl, met nieuw logo en nieuwe pay-off in Garamond, waar ook de grotere koppen in verschijnen. Een aantal advertenties gebruiken volledig de nieuwe huisstijl, met silhouetten van de skyline en aangepaste Pardoes-figuren, een klein aantal gebruikt nog de vette koppen en illustraties zoals ze ook voorgaande jaren werden gebruikt.
 |
Dit is een onvoltooide pagina. Deze pagina bevat een opzet voor een volledig artikel, maar voldoet nog niet aan de kwaliteitseisen van Eftepedia. Bijvoorbeeld:
|