Dit artikel gaat over de muzikale paddenstoelen langs de wandelroute in het Sprookjesbos. Voor het Paddenstoelendorp dat op een wegwijzer staat aangegeven met 'Paddestoelen' zie Kabouterdorp.
Een muzikale paddenstoel is een als vliegenzwam (rood met witte stippen) gevormd zitbankje waar clavecimbelmuziek uit klinkt. De paddenstoelen zijn uitsluitend in het Sprookjesbos te vinden en zijn waarschijnlijk de objecten in de Efteling die - danwel met iemand er op gezeten, danwel met iemand die zijn oor te luisteren legt op de hoed - het meest gefotografeerd worden.
De paddenstoelen bestaan uit een witte pvc-buis waar een polyester paddenstoelenhoed op gemonteerd is. De tegenwoordige hoed komt uit een mal en is dus bij iedere paddenstoel gelijk.
Inhoud
Alle paddenstoelen in het Sprookjesbos
De muzikale paddenstoelen in het Sprookjesbos zijn, als we de route volgen, hier te vinden:
- In het Kabouterdorp is de eerste rechts van de Kabouterboom te vinden, aan het eind van het Paddenstoelenparcours.
- Aan de rechterzijde van het pad tussen het Kabouterdorp en Langnek.
- Aan de linkerzijde van het pad tussen Langnek en Roodkapje.
- Iets verderop aan de rechterzijde tussen Langnek en Roodkapje.
- Nog iets verderop, vlak voor de weg omhoog naar Roodkapje, aan de linkerzijde van het pad.
- Na Roodkapje, na de weg omlaag, meteen aan de rechterzijde van het pad.
- Bij de Trollenkoning aan de rechterzijde van het pad.
- Aan de linkerzijde van het pad tussen de Papegaai en Raponsje.
- Aan de linkerzijde van het pad, na Raponsje in een bocht richting de Zeemeermin.
- Aan de rechterzijde van het pad, tussen de Zeemeermin en de Draak.
- Aan de linkerzijde van het pad, tussen de Wolf en de Zeven Geitjes en Hans en Grietje.
- Aan de rechterzijde van het pad, tussen Hans en Grietje en de Put van Vrouw Holle.
- Op het Herautenplein is geen paddenstoel te vinden. De eerst volgende is te zien achter de tribune van het Openluchttheater, aan de linkerzijde van het pad.
- Aan de rechterzijde van het pad, tegenover de uitgang van het Openluchttheater en de Indische Waterlelies.
- Aan de rechterzijde van het pad, tussen Klein Duimpje en Repelsteeltje.
- Aan de linkerzijde van het pad, tussen Repelsteeltje en het Meisje met de Zwavelstokjes.
- Iets verderop, aan de rechterzijde van het pad, naast de wandelwagenstalling van het Meisje met de Zwavelstokjes.
- Tegenover de uitgang van het Meisje met de Zwavelstokjes.
- Aan de rechterzijde van het pad, tussen de Nieuwe Kleren van de Keizer en de Sprookjesboom.
In de tuin van het huisje van de heks van Hans en Grietje was nog jaren een oude muzikale paddenstoel te vinden; tot herfst 2016 stond deze naast het hok van Hans, hoewel zonder geluid. Bij de renovatie van het sprookje in oktober van dat jaar werd ook deze laatste klassieke zwam eindelijk verwijderd. De muziek van de paddenstoelen is ook te horen uit het nisje in de Prinsenpoort.
Geschiedenis
De muzikale paddenstoelen zijn al sinds de opening van het Sprookjesbos langs de paden te vinden. De Echo van het Zuiden schrijft na een bezoek aan de nieuwe attractie in Kaatsheuvel, bij een persevenement enkele dagen voor de opening op 31 mei 1952, over de welklinkende zwammen:
Nog veel meer biedt het Sprookjesland de bezoekers, te veel om te vertellen. Rondwandelend door het bos zullen ze bij voortduring een melodietje onder de bomen horen ruisen, waarvan ze verwonderd naar de herkomst zullen zoeken. Op de 2 km lange ondergrondse leiding staan op zekere afstanden een vijftiental paddestoelen, van waaruit de muziek op sluimerende toon door het gehele bos te beluisteren valt.[1]
De paddenstoelen waren toen met de hand gemaakt en beschilderd met witte vlekken als stippen. De huidige hoed van polyester, met stippen in reliëf, is pas in 2001 in het park te zien. Al eerder, in 1997, werden paddenstoelen met de huidige hoed gebruikt in promotiemateriaal en was er tevens al één te zien op de voorkant van het fotoboekje.
Aan het aantal paddenstoelen in het park is in de geschiedenis weinig veranderd. De laatste paddenstoelen op de route zijn ook de meest recente paddenstoelen. In 1998 werden de paddenstoelen bij Klein Duimpje en Repelsteeltje geplaatst toen de Sprookjesbosroute werd uitgebreid. Bij de komst van het Meisje met de Zwavelstokjes in 2004 werden er weer enkele paddenstoelen toegevoegd en de laatste op de route, tussen de Nieuwe Kleren van de Keizer en de Sprookjesboom, dateert uit 2012.
Vroeger was er ook een paddenstoel te vinden bij de oude Smulpaap, vlakbij Moeder Gijs. Het was de enige paddenstoel die niet binnen de grenzen van het Sprookjesbos te vinden was. Er kwam overigens geen menuet uit de paddenstoel, maar een potente luchtstroom. De vliegenzwam werd gebruikt als camouflage voor de uitblaasopening van deze Holle Bolle Gijs.
Winter Efteling
Sinds de eerste Winter Efteling, december 1999, wordt in de wintermaanden het menuet vervangen door een bewerkte versie waarin kerstbellen en -klokken te horen zijn. Dit arrangement is gemaakt door René Merkelbach. Tien jaar later, sinds Winter Efteling 2009-2010, wordt ook de paddenstoel zelf aangepast aan het seizoen. De hoed van de paddenstoelen wordt dan vervangen door een versie waar klodders sneeuw op liggen, met blauwe inschaduwing en glitters, en waar transparante ijspegels aan hangen. Het rood van de paddenstoel is bij deze versie ook meer bordeaux.
Idee
Het idee en de technische realisatie voor de muzikale paddenstoel komt van Peter Reijnders. Het is onbekend hoeveel Anton Pieck aan de realisatie heeft bijgedragen, er zijn geen ontwerptekeningen bekend.
De keuze voor een paddenstoel met een rode hoed met witte stippen laadt zich raden: vliegenzwammen staan in veel sprookjes en volksverhalen bekend als de woning van de kabouter. In Nederland is de connectie vooral bekend door een kinderlied:
Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen
Zat kabouter Spillebeen, heen en weer te wippen
"Krak", zei toen de paddenstoel, met een diepe zucht
Allebei de beentjes hopla in de lucht
Het kinderlied wordt in de Efteling overigens niet gebruikt. In het Kabouterdorp in het Sprookjesbos zijn vier van de aanwezige paddenstoelen eveneens vliegenzwammen.
Muziek
In de beginjaren van het Sprookjesbos weerklonk er een compositie van Jan van Oort, uitgevoerd door luit en blokfluit, uit de paddenstoelen.[2] Tegenwoordig is het het Menuet in G majeur uitgevoerd op klavecimbel. Christian Petzold, huisvriend van Johann Sebastian Bach, componeerde deze muziek. Petzold is vooral bekend door een paar menuetten die in het ‘Notenboekje voor Anna Magdalena Bach‘ uit 1725 werden opgeschreven, verzameld door Anna Magdalena Bach en haar echtgenoot Johann Sebastian Bach. Eén van deze menuetten, de Menuet in G majeur, bereikte wijde erkenning, maar werd decennia lang aan Johann Sebastian Bach toegeschreven. Het auteurschap van Petzold werd pas in de jaren 70 van de vorige eeuw bevestigd.[3]
De muziek is ook te horen bij de holle boom van de muziekkabouter in het Kabouterdorp, waarmee de suggestie gewekt wordt dat deze pingelende knaap de bron is van de muziek die uit de paddenstoelen komt. In de winter komt er uit de paddenstoelen aangepaste muziek met kerstbelletjes, en de muziekkabouter heeft in die periode dan ook een extra klokkenspel bovenop zijn klavier staan: iets dat het vermoeden van de kabouter als bron van de muziek extra ondersteunt.
De paddenstoelenmuziek is één van de meest herkenbare Eftelingmelodieën en wordt door het park steeds vaker in andere contexten ingezet, bijvoorbeeld in de leader van diverse tv-programma's.
Voor het 70 jarig jubileum van het park in 2022 werd de muziek van de paddenstoelen tijdelijk aangepast. Het originele Menuet in G werd opnieuw ingespeeld samen met de traditionele verjaardagsnummers Happy Birthday to You en Lang zal hij leven. De medley van de drie nummers op clavecimbel klonk uit alle muzikale paddenstoelen langs het parcours.[4]
Wetenswaardigheden
- Bij aanvang van Winter Efteling 2009-2010, vermoedelijk bij het verwisselen van de Winter- en zomerversies van de stoelen, staken de paddenstoelen uitzonderlijk hoog uit de grond. De stelen waren zo hoog dat ze enkel voor volwassenen als goede stoel konden dienen. In juli 2010 werden de paddenstoelen weer dieper in de grond geplaatst.
- ↑ André Sonneville: Mam, een duppie voor de kip? (1992)
- ↑ Rob Smit: Peter Reijnders 1900-1974 (1990)
- ↑ Erwin's Eftelingsite - Over de tragiek van de paddestoelenmuziek
- ↑ Looopings: Luisteren: muzikale paddenstoelen Efteling spelen verjaardagsliedjes (7 februari 2022)