| Lal's Brouwhuys | |
|---|---|
 | |
| Functie | Drankproductie |
| Monorail | na Kraamhuys, vlak over het dak |
| Laven | 7 |
 | |
| Locatie in het Lavenlaar | |
| Laafhuysjes | |
Lal's Brouwhuys is het gebouw dat tegen de afscheidingswand tussen het Lavenlaar en speeltuin Kindervreugd aan ligt, schuin achterin het Lavenlaar. In dit gebouw brouwt Lal samen met zijn brouwers Laafse dranken als Lurk en Limoen. Behalve het brouwen wordt de drank duidelijk ook eigenhandig door de brouwers 'gecontroleerd'. Het gebouw laat door zijn hoge aantal interessante machines en Laafse uitvindingen het beste zien hoe vernuftig de Laven te werk gaan.
Inhoud
Omschrijving
Het Brouwhuys is opgebouwd uit drie delen: een lange half open tunnelachtige galerij die je binnenkomt via een grote klokgevel met rieten kapje; de ruimte waarin de scène zich bevindt met een puntig zadeldak van riet en leitjes; en een ronde uitbouw die deels boven het water doorloopt en waar een kruidencarrousel aan hangt. Het is één van de grootste gebouwen in het Lavenlaar en bevat een lange kijkgaanderij met een diepe scène waarin veel figuren te zien zijn.
Op de plattegrond van Laaf Products staat over het huys geschreven:
De lekkerste lurk, lebber en limoen wordt door Lal gemaakt! In zijn zelfontworpen brouwhuys worden deze lavendrankjes volgens eeuwenoude, zeer geheime recepten gemaakt. Als je enorm gesnurk hoort, weet je dat Lal en z'n brouwers druk bezig zijn geweest met het testen van de nieuwste Lurk.
Interieur
Het gebouw is via twee zijdes te bereiken: aan de achterkant via de tunnelachtige galerij met eiken draagbalken, en aan de voorkant bij de Europalaan door een lage deur. Eenmaal binnen in de kijkgaanderij is een langgerekte scène te zien, waarin we een zestal Laven aan het werk zien. Aan de rechterzijde van de scène, tegen een achtergrond van schapjes met potjes en tussen kruiken die met elkaar in verbinding staan met slangetjes, zien we twee Laven die geconcentreerd de brouwsels in hun erlenmeyers keuren en op perkament omschrijven. Op het bureautje van Lal staat het "Laafse Lurk & Lebber Receptenboek", gevat in een groene omslag. Hij knikt goedkeurend bij de analyse van het geproduceerde nat.
Iets verderop, in het midden van de scène, staat een grote machine met koperen ketels, buizen, houten raderen en springveren. Rechts van het apparaat zit een Laaf, die controleert of de glazen op de houten raderen gevuld worden met een rood brouwsel. Aan de voorzijde van de machine ligt een Laaf, scheelkijkend van dronkenschap, die de machine in beweging houdt door een rad rond te draaien die via een vlakke riem in verbinding staat met de rest van de machine. De Laaf kijkt afwisselend naar het publiek in de gaanderij en naar de spiegel voor hem, waarmee hij makkelijk kan zien of de linkerzijde van de machine, het schrobben van glazen, zijn werk doet. Helaas wordt deze spiegel na onderhoud in de scène nogal eens verkeerd geplaatst, waardoor hij gericht is op het publiek. Achterin de scène, in de ronde uitbouw, staat een vijfde Laaf op een trap tegen een ketel, die hij voorzichtig opent en vervolgens weer sluit, en helemaal achterin een zesde brouwer die aan een ventiel draait.
- De scène
Overzicht van de rechterzijde
Dronken Laaf
Inspecteren van een vat
Overzicht van de linkerzijde
Laaf Lal aan het werk
Een kijkje in de brouwketel
Een Laaf controleert de glazen
Brouwsel inspecteren
Receptuur
In het Brouwhuys zijn verschillende fraai gekalligrafeerde perkamenten te zien. De Laaf met de erlenmeyer schrijft met een ganzenveer het recept voor "Limuna Vulgaris", zoals Limoen in het Latijn wordt genoemd, op een groot perkament dat op een lessenaar voor hem ligt. Boven de titel staat een Latijnse tekst, eronder is in een moeilijk te lezen handschrift de tekst "Tis stil in de Limburgse kolenmijnen en nog donker" en "Jezuswateenonzin" te lezen.
Helemaal rechts hangt een perkament met de "Receptuur der Lurk ende Limoene", gezien het voegwoord 'ende' dus al een eeuwenoud document. Op dit document zijn de volgende teksten te lezen: "lalkoek" (bovenin, tussen andere woorden); "Envanallesnietteweinignatuurlijkmaardecor" (tweede regel van onder) en "Lievelezerdoegeenmoeiteomdeze[…]wantookditisonzin" (onderste regel). Vanaf 2024 is een verwijzing naar beide perkamenten te vinden in het Lurk en Limoenhuys.
Muziek
De scène is voorzien van een vrolijk orgeldeuntje op een vaste maat die wordt aangegeven door het geluid van borrelende belletjes en percussie op gevulde flessen. De muziek, gecomponeerd door Peter van Ostade en Cees van Berkel, is samen met de muziek van de bakkerij voor het eerst verschenen op de cd Wonderlijke Muziek van de Efteling uit 1996, en is sindsdien op vrijwel alle cd's met parkmuziek uitgebracht.
Buiten
Buiten vinden we een meer (het startpunt van het Lavenlaak) waarin een waterrad ligt dat onderaan de uitbouw is bevestigd. Aan het rad zitten kruiken die, wanneer het rad eenmaal in beweging is, zichzelf vol laten lopen en weer leeg gooien waardoor het rad in beweging blijft. Bovenaan zorgt een spuitmondje voor het vollopen van de kruiken met water. Laaf Luiwam houdt 'toezicht' op de kruidencarrousel, een aantal hangende planten in Laafse potten die op en neer in het water zakken.
Recht voor het water van het Brouwhuys staat een opvallende kruidenspiraal. Deze is zo groot dat je zelf ook via de spiraal naar boven kunt lopen en zo vanaf iets hoger uitzicht hebt op het huys. Bovenop de muur die vanaf het Brouwhuys naar de lolwippen loopt, staat nog een klein torentje dat alleen één miniem kamertje lijkt te hebben, zonder evidente toegang daartoe.
- Buiten het Brouwhuys
De Kruidencarrousel in het begin van het Lavenlaak
Huys leunt over Laak
Gevarieerde dakstructuren
Geschiedenis
Ontwerp en bouw
De koperen ketels in het Brouwhuys zijn afkomstig van de toenmalige PNEM uit Den Bosch, bewerkt door de Efteling. Alle leidingen zijn gekocht van oude fabrieken. Karel Willemen modelleerde de figuren van de Laven. Het scheelkijken van de Laaf die bij het venster aan het wiel ligt te draaien was een ideetje van Mari van Heumen.
- Ontwerpen door Ton van de Ven
Ontwerp exterieur
Ingekleurd ontwerp
Onderdeel interieur
Illustratie Lal met zijn ketels
Schets voor een Laafse proever
Ontwerp voor een kruik door Ton van de Ven
Ontwerp van de banier met de naam van het gebouw
Droedels opzoek naar elementen voor het interieur van het Brouwhuys
Toevoeging buitenelementen
Laaf Luiwam, het waterrad en de kruidencarrousel werden een jaar na opening, in 1991 toegevoegd, nadat was gebleken dat er meer behoefte was aan buitenleven in het Laar. Het waterrad wordt aangedreven met een ketting die naar boven in het gebouw verdwijnt, en daar gebruik maakt van dezelfde aandrijving als de op en neer bewegende kruidenpotten. Deze dompelpotten zijn aan grote excentrieke schijven op een as bovenin het huis bevestigd.[1] Een enkele keer, wanneer de ketting bijvoorbeeld voor onderhoud verwijderd is, beweegt het rad daadwerkelijk op waterkracht, en draait dan veel sneller rond door de soepele lagers. Dit was bijvoorbeeld in 2021 te zien.
Onder de uitbouw van het gebouwtje was voor de komst van de kruidencarrousel een grote koperen trechter te vinden, die volgens de LaafLoop "het water uit het Lavenlaak met een gulzige mond naar zich toezuigt en het doorstuurt naar binnen, om het te gebruiken bij de bereidingen bij de befaamde dranken Lurk en Limoen. Deze trechter is een voorbeeld van Laafs vernuft en op het resultaat mogen we terecht trots zijn."[2] Een dikke waterstraal spoot vanaf het wateroppervlak ter hoogte van het huidige waterrad met onregelmatige tussenpozen in de grote trechter. Deze trechter hangt er nog steeds, maar er spuit geen waterstraal meer naar toe.
Latere aanpassingen
In 2014 werd de hele kruidencarrousel gerenoveerd met nette kruiken, koorden en een nieuw rad.
De riem bij de scheelkijkende Laaf liep vaak van de raderen af, waardoor de arm van de Laaf niet meer bewoog. In juli 2020 werden er hulpstukken op de raderen aangebracht zodat de riem erop blijft lopen.
Verbouwing 2021
In de eerste maanden van 2021 werd een deel van het huys aangepast: de voorheen geheel gesloten, gemetselde en gestucte ingangstunnel met rond dakprofiel gedekt met riet, werd afgebroken en vervangen door de huidige, opengewerkte en wat spitser toelopende galerij. De aanloop tot de kijkgaanderij van het tafereel werd daarmee behoorlijk anders qua totaalindruk: van gesloten en slurfachtig naar open met uitzicht. De grondvorm bleef gelijk. Deze aanpassing was nodig omdat in de loop de jaren bleek dat Van de Vens oorspronkelijke ontwerp te veel last had van vocht via het te platte dak. Het spitsere dak biedt natuurlijk meer afschot. Ook werd bij deze verbouwing de tunnel opengewerkt als een gaanderij met zicht op de vijver rond het huys en de daar rustende Laaf. De draagconstructie werd van eiken spanten in plaats van een geheel stenen tunnelbuis. Deze spanten zijn zichtbaar gelaten bij de kijkopening, maar verder verstopt achter nieuw stucwerk. De verbouwing werd door de eigen ambachtslieden van het park uitgevoerd, waarbij de kap eerst in elkaar werd gepast in het Gildehuis op het Dienstencentrum. Naast eiken is ook watervast multiplex toegepast onder het nieuwe riet. De nieuwe gaanderij is een ontwerp van bouwkundig ontwerper Ronald Donkers.[3]
- Verbouwing tunnel 2021
Zicht vanuit de oude ingangstunnel in 2003
Ontwerp voor de nieuwe ingangsgaanderij door Ronald Donkers
Proefopbouw in het Gildehuis
Opbouw van de nieuwe kap in het Lavenlaar
De nieuwe tunnelgalerij in 2021
In de nieuwe tunnel
Scène en blik door de nieuwe tunnel
- ↑ Bezoek met werkverlichting aan op 28 december 2019
- ↑ Voorstelling Volk Van Laaf in jeugdprogramma Bunkeren
- ↑ Efteling Blog: Renovatie Ingangstunnel Brouwhuys (19-2-2021)