Het Groenplan Sprookjesbos en de parkbrede opvolger daarvan, het Groenplan, waren de benamingen van een meerjarenplan voor het behoud van het groen in het park en een structurele verbetering van de kwaliteit daarvan, eind jaren 90 en in het decennium daarna. Deze kwaliteitsverbetering was met name gericht op een verbeterde aanblik van het groen in het Sprookjesbos en later de rest van het park, met als einddoel ook meer bezoekers te kunnen trekken.
Na de initiële fase in het Sprookjesbos in 1998 volgden vanaf 2004 vijf geplande fases, die verdeeld over verschillende jaren zouden worden uitgevoerd. De laatste fase werd echter niet uitgevoerd. De verbetering zou per jaar dusdanig ingevuld worden dat deze ook een "wervende functie" had waarmee reclame gemaakt kon worden.[1]
Voorgeschiedenis en Groenplan Sprookjesbos
In de beginjaren van de Efteling wordt het groen onderhouden met een vrij technische blik. Er wordt hier en daar wat gesnoeid en bijgeplant, maar van structureel groenbehoud is geen sprake. Begin jaren negentig speelt in de organisatie de vrees op dat het groen in het park creatief gezien stagneert, en blijft hangen bij de kleurrijke Gondoletta-eilanden en de vele aangeplante borders vol bloembollen. Onder andere door Erik van den Brand wordt gevraagd om een creatievere invulling voor ander groen.[2]
Er wordt besloten tot de ontwikkeling van aantal plannen die zorg moeten dragen voor ontwikkeling en behoud van het groen in het park. In deze plannen is ook een verbetering van de infrastructuur begroot.
Het eerste plan is de Vlindervisie in 1993, wat echter pas in 2000 tot de komst van de Pardoes Promenade zal leiden. Het wordt gevolgd door het 'Groenplan Sprookjesbos', dat sneller tot uitvoering komt. Het plan krijgt prioriteit na het aantreden van directeur Ronald van der Zijl in 1997; tijdens een wandeling door het Sprookjesbos met Ton van de Ven komt Van der Zijl tot de conclusie dat er veel te weinig wordt geïnvesteerd in het bos. Er groeien alleen nog rododendrons langs de paden en het is tien jaar geleden dat er voor het laatst een sprookje (de Trollenkoning) werd toegevoegd. Van der Zijl keurt zowel een investering in nieuwe sprookjes (Klein Duimpje en Repelsteeltje, en een jaar later drie sprookjes) als het drastische 'Groenplan Sprookjesbos' goed.[3]
Projectleider en ruimtelijk ontwerper Chris van Grinsven opteerde voor een rigoureuze aanpak waarbij honderden bomen plaats zouden moeten maken. Van den Brand voorzag een moeizaam traject van verkrijgen van (kap-)vergunningen en ging daarom samen met Van Grinsven bij de gemeente langs om de plannen uit te leggen alvorens men de vergunningen aanvraagt. Men overtuigt de gemeente op basis van afbeeldingen van wat het nu was en wat het in de loop van de tijd, met dit plan, zou kunnen worden. Naast de gemeente word ook uitgebreid uitleg gegeven aan directie, personeel en werd formeel toestemming gevraagd en verkregen van de Raad van Commissarissen.[2]
Grote delen van het bos worden in de winter van 1998-1999 gekapt, in totaal 255 van de 1800 bomen. Hierbij is zorgvuldig gekozen voor bomen in slechte staat en bomen die de ontwikkeling van toekomstige bomen in de weg staan. In sommige gevallen zijn de stammen blijven staan om nog wel een bos-ervaring te geven, maar zijn de kruinen verwijderd om licht door te laten naar de lagere zones, zodat de begroeiing daar weer kan overleven. Ook zijn er circa 90 nieuwe bomen geplant, voornamelijk inlandse eiken, plus enkele acacia's en esdoorns. Verder werden op grondniveau 5500 lage heesters gezet en vele duizenden vaste planten, bollen en knollen. Alles bij elkaar is er 30.000 vierkante meter aan nieuw groen aangeplant. De werkzaamheden waren zo grootschalig dat de proef met de eerste Winter Efteling een jaar moet schuiven.[3]
Van Grinsven over het Groenplan Sprookjesbos en de geplande bomenkap:[4]
Je kunt eigenlijk niet meer van een bos spreken. De beukenbomen zijn stammen van tien tot twaalf meter hoog met een toefje groen erop. Daardoor kan er geen licht invallen en is de hele onderbegroeiing verdwenen, met uitzondering van de rododendrons die de meeste wandelpaden omzomen. Bovendien staan er zes bomen per 100 m², waardoor het bos veel te dicht is. En om het allemaal nog wat interessanter en verrassender te maken, zullen in de toekomst ook andere elementen worden toegevoegd: spiegels, bijzondere verlichting en verharding, neveleffecten, dieren en meubilair, al dan niet natuurlijk. Daarvoor willen we de bomen die we rooien hergebruiken.
De drastische verjonging van het Sprookjesbos in 1998 diende als pilot voor het parkbrede meerjarenplan dat de Efteling later ontwikkeld: het Groenplan.
Het Groenplan
In 2003 begon de afdeling Groen & Milieu, onder leiding van initiatiefnemer van het Groenplan, projectleider tuindienst Edwin Tooren aan de uitvoering. Het groenplan werd in verschillende fasen uitgevoerd met hulp van diverse externe partijen, waarvan Grontmij en MTD Landschapsarchitecten de belangrijkste waren. Bij het uitvoeren van de werkzaamheden werd alles van ondergrondse infrastructuur, bestrating en elektriciteit tot begroeiing onder handen genomen. Ook de vaste verlichting van de onderhanden parkdelen werd steeds meegenomen, zodat het park meer en meer met ingebouwde verlichting werd aangelicht in plaats van met de tijdelijke armaturen van Flashlight. Het Groenplan werd grotendeels ontworpen door MTD Landschapsarchitecten. Een aantal voorstellen van het bedrijf werden afgekeurd, waaronder het aanleggen van een grote plas tussen de Halve Maen, D'Oude Tuffer en de Polka Marina. Technisch werd fase 2 uitgewerkt door bouwbedrijf J. van Esch, ingenieursbureau Schuurmans en werd het bestraat door Van Haaren Wegenbouw uit Helvoirt.[1] Het totale budget was € 2,7 miljoen.
Fasen
Het groenplan bestaat uit vijf fasen:
- Fase 1, 2004: Omgeving Pagode, omgeving Spookslot, Spiegellaan, Heksenpad
- Fase 2, 2005: Dubbele Laan (Dubbellaan) en Carrouselplein.
Ontwerp: Michel den Dulk
- Fase 3, 2007: Mini-Biesbosch/rivierdelta (estuarium) in Gondoletta,
- Fase 4, 2008: Opdelen van Gondoletta-eiland in twee eilanden, aanleg bospad + openluchttheater tegenover Wensbron, Stenen Brug.
Ontwerp: MTD, en binnen de Efteling Léon Weeterings en Peter Koppelmans
- Fase 5: (niet meer in die vorm uitgevoerd) Theater Anderrijk, Inca-tuin en nieuwe infrastructuur bij het Pirañaplein.
Ontwerp: MTD en aanvankelijk Léon Weeterings, later Sander de Bruijn
Na 2008 worden verdere opwaarderingen van groen en infrastructuur onderdeel van een aantal attractierenovaties (zoals bij de Piraña in 2014).
Heraanleg rond de Pagode (2004)
Het gloednieuwe Heksenpad (2004)
Dubbele laan (2005)
Carrouselplein (2005)
Eilandjes met grassen bij Gondoletta (2006)
Opdelen eiland en nieuwe bruggen (2007)
- ↑ 1,0 1,1 Online editie personeelsuitgave J. Van Esch B.V., Jaargang 10 , nummer 1 , 2005
- ↑ 2,0 2,1 Kleine Boodschap (podcast) nr 137: In gesprek met Erik van den Brand
- ↑ 3,0 3,1 Kleine Boodschap (podcast) nr 185: In gesprek met Ronald van der Zijl
- ↑ Nieuwsarchief Wondere Wereld Web