Live-entertainment

Live-entertainment, vaak kortweg entertainment genoemd, is een verzamelnaam voor een vorm van vermaak binnen een attractiepark waarbij direct levend amusement wordt aangeboden. Dit kan onder andere in de vorm van straattheater, poppenkast, musicals of shows op toneel of in een arena. Live-entertainment is per seizoen verschillend en kan op zowel wisselende als vaste locaties in het park voorkomen. Het kan gebonden zijn aan de thematisering van een attractie, parkdeel of jaargetijde.

Individueel theater

Hoewel er al in de jaren 50 medewerkers zijn die in speciale kledij over het Anton Pieckplein en in het Sprookjesbos lopen en daarbij de kinderen vertellen over de sprookjes, presenteert de eerste vorm van individueel live-entertainment in de buitenlucht zich pas echt in 1980 in de vorm van Dio Oberon, een excentrieke nar die contact maakt met de bezoekers, rare dansjes en sprongetjes maakt en op twee fluiten tegelijk kan spelen met behulp van mond en neus.

Vier jaar later neemt de nar Jokie de Prrretneus zijn plaats in. Samen met andere figuren uit Carnaval Festival lopen de characters rond in het park om handjes te geven en mee op de foto te gaan. Vanaf 1988 zijn de pantomimetheaterproducties van Rob van Reijn en clowns graag geziene acts in het park, maar deze verdwijnen in de jaren negentig weer van het programma.

Rond diezelfde tijd gaan sprookjesfiguren door het park lopen. Dat begint met de prins en prinses die kinderen voorlezen uit een groot sprookjesboek (voornamelijk in de buurt van het kasteel van Doornroosje en de Siertuin) en later worden ze vergezeld door onder andere Roodkapje en oma, Sneeuwwitje en Karen van de Rode Schoentjes. Aan het begin van de jaren nul wordt de collectie verder uitgebreid en krijgen ze hun eigen shows in het Openluchttheater in het Sprookjesbos.

In 1989 krijgt het park een vaste mascotte die zich dan ook meteen als lopend character in het park begeeft. Het is Pardoes de Tovernar, die in de loop der jaren een aantal maal aanzienlijk van uiterlijk is veranderd. Vanaf 2000 wordt Pardoes vergezeld door zijn vriendinnetje Pardijntje.

Rond de eeuwwisseling groeit het aantal acts in het park enorm. Eén van de bekendste acts dan is De Enige Echte Efteling Fanfare en de Ganzenfanfare, die nog steeds in het park te zien is. Eén van de bekendste entertainers is Jeroen Verheij. Hij speelt tussen 1997 en 2003 onder andere de rollen voor sprookjesfiguren als Koning Egbert, Heks Astralia en de Boze Wolf, maar heeft daarna vooral succes met Hieronymus of IJzige IJsbrand, Nadir de Kwakzalver, de Statige Stuurman en Cornelis Cruyer in de act Koffers vol herinnering.

De komst van de Winter Efteling zorgt voor nog meer individueel theater. Juist in de periode van ijs en kou probeert het park het gebrek aan attracties op te vullen met veel entertainment in de buitenlucht.

Voorstellingen

De eerste vorm van entertainment binnen de Efteling zijn de dagelijkse poppenkastvoorstellingen op het Anton Pieckplein. Deze werden gehouden vanaf 1954 tot ver in de jaren negentig. Vanaf de jaren zestig wordt de Speelweide gebruikt voor entertainment. In 1964 wordt er het Internationaal Folkloristisch Festival door volksdansgroepen georganiseerd. In 1969 staat er een tijdelijke tent voor Circus Roberti, waar dagelijks kindercircussen worden gehouden. In 1972 vormt het Victoriaans Theater de eerste vaste plek voor entertainment. Er worden speciaal voorstellingen voor geschreven, waaronder Liesje met het Gouden Haar, maar er worden ook goochelshows gegeven.

Van muziekfestivals tot circussen

Er komen in het park dan steeds meer voorstellingen van en voor grote groepen: de motorstuntgroep Aranis, het Middeleeuws Ridderfestival, het Debutantenfestijn voor onbekend talent en het Internationaal Volksmuziekfestival. Muziek lijkt altijd een grote speler te zijn geweest in het entertainment. Zo speelt vanaf 1982 zich voor vele jaren het Muziek Festival Beatrix af op de Speelweide. Drumbands en fanfares kunnen zich later ook te buiten aan het Kapellen Festival en het Klank en Spektakel Festijn.

Vanaf begin jaren negentig worden de shows grootser. Zo zijn er de circusvoorstellingen van het Groot Efteling Zomercircus en het Russisch Zomercircus. Vanaf 1994 speelt voor vier jaar het bekendste duo uit Vlaanderen, Samson & Gert, in de Efteling en weten een enorm succes te worden. Het circus keert weer terug in de Efteling in 2000 (Circus Arlekina) en in 2008 en 2009 (Circus Anton Pieck). Een meer verrassende vorm van entertainment is in 2001 te zien in een enorme tent op de Speelweide als Holiday on Ice daar optreedt onder de naam Efteling on Ice.

Openluchttheater

In 1985 gaat het park experimenteren met een openluchttheater op de centrale weide achter het Carrouselpaleis en later achter de Vonderplas. In 1989 wordt echter besloten om een overdekt en semi-permanent theater te realiseren op de locatie van het vroegere Zwembad. Het idee voor een openluchttheater blijft echter bestaan en resulteert in 1998 in een klein openluchttheater in het Sprookjesbos. Speciaal voor een klein publiek met jonge kinderen worden hier dan korte voorstellingen gehouden als de Kleine Mongo Mongo en Olle & Polle. Na de eeuwwisseling wordt de locatie gebombardeerd tot het Sprookjesbos Theater en is het dé plek voor shows waarin de bekende sprookjesfiguren een rol in spelen in het Sprookjesfeest. Vanaf het succes van Sprookjesboom in 2007 biedt het theater een schouwspel met speciale poppen die in de lijn van de tv-serie avonturen uitbeelden en liedjes zingen.

De grote parkshows

1989-1995: Shows in het Zomertheater

Eind jaren tachtig wil de Efteling structuur en regelmaat in het aanbod van entertainment brengen en een centrale plek waar jaarlijks shows in het hoogseizoen kunnen plaatsvinden. Een idee van Marc Taminiau om in 1987 een Arabische Show op te voeren in een tent op de Speelweide wordt afgeketst ^[1], maar het is goed mogelijk dat dit idee wel het balletje laat rollen. Als locatie voor een vaste tent voor shows wordt echter niet één van de vele grasvelden in het park aangewezen, maar het bassin van het openluchtzwembad. Door onder andere gebrek aan populariteit moet de attractie verdwijnen, en het verlies wordt meteen omgezet in een aanvulling op het aanbod door er een tijdelijke tent te plaatsen.

In 1989 mag de internationale jeugdgroep Up with People daar tijdens de zomermaanden haar swingende kunsten vertonen. Een jaar later wordt er, naar aanleiding van het jaarthema van 1990, een Russische show opgevoerd en in het jubileumjaar 1992 is er de Efteling Zomerijsshow te beleven. Al deze producties worden ingekocht en staan enkel in de zomermaanden op het programma. Een kentering is te ontdekken wanneer in 1994 een Efteling-character een rol krijgt in de parkshow in de vorm van Showtime met Pardoes, een show die overigens een zeer primitieve (en waarschijnlijk de eerste) versie van het achtergrondverhaal van Pardoes vertelde. In datzelfde jaar staan elders Samson & Gert in de Efteling te zingen; Twee grote shows in één seizoen. Het tweetal uit België staat ook het daarop volgende jaar in de Efteling, maar dan in het Zomertheater. De magiër Marco Tempest zou met zijn eigen show Magic voor de volgende eeuw de andere helft van de zomer van 1995 daar staan, maar deze voorstellingen werden door het contstant mislukken van de goochelacts vervangen door extra shows van de hond en zijn baas.

1996-2001: Het hele seizoen Sprookjesshow

De eerste grote productie die het gehele seizoen in de Efteling te zien is, drie maal per dag (in hoogseizoen vier keer), komt in het jaar 1996. Dan staat de eerste Sprookjeshow op het toneel. De show wordt in coproductie gemaakt tussen de Efteling en Bob Bouber met decors en kleding uit het eigen atelier. De naam van de tent in het Ruigrijk verandert dan overigens naar het algemener klinkende Efteling Theater.

Na twee succesvolle jaren wordt de show opgevolgd door een tweede Sprookjesshow, welke een coproductie is tussen de Efteling en Wentink Events. De show wordt maar liefst vier jaar lang opgevoerd en kent een enorme populariteit. Dat blijkt onder andere uit enquêtes die het park onder de bezoekers houdt, waarbij de favoriete attractie Droomvlucht bijna van de troon gestoten wordt, en de internationale erkenning die in 1999 verkregen wordt door het winnen van de Big E Award, een door de IAAPA uitgegeven prijs voor de beste show in een attractiepark op de wereld. In 2001 ontvangt ook de ijsshow Efteling on Ice deze prijs. Deze show wordt dan opgevoerd op de Speelweide.

2002-2008: Efteling Theater

Bij het vijftigjarig bestaan van de Efteling wordt een professioneel theatergebouw gerealiseerd naast de Vonderplas: het Efteling Theater, dezelfde naam die ook de tent op de Zonneweide sierde. Het biedt grote producties die bezoekers van het attractiepark kunnen aanschouwen. In 2008 verandert de naam naar Theater de Efteling (wordt later weer terugveranderd) en kan men er enkel nog terecht voor musicals waar apart voor betaald moet worden.

Parkshows

De eerste parkshow die er wordt gehouden is de Wonderlijke Efteling Show, de opvolger van de laatste Sprookjesshow, maar in plaats van drie sprookjes worden er twee uitgebeeld. In de show is een hoofdrol weggelegd voor de bekende illusionist Hans Klok. Hij speelt echter maar één seizoen in de show, voor de jaren 2003 en 2004 wordt hij opgevolgd door Christian Farla. De show ondervindt dan ook enkele wijzigingen, waaronder dansscènes op blije nummers door figuren uit het sprookje van Sneeuwwitje. De 40 minuten durende show staat vier maal per dag op de planken (tijdens hoogseizoen vijf maal) en ontvangt eveneens een Big-E Award.

Tijdens de winter van 2002-2003 probeert het park tevens om het theater ook tijdens de winter in te zetten voor een parkshow. Het resultaat is Pardoes en het Kinder Winter Wonderfeest. In de wintermaanden in opvolgende jaren wordt het theater gebruikt voor avondvullende musicals.

De samenwerking met Wentink Events wordt eind 2004 beëindigd. In 2005 wordt samen met Studio 100 een show geschreven rondom de sprookjesschrijver Hans Christian Andersen. De show, die weer gewoon Sprookjesshow heet staat voor twee jaar op de planken. De laatste parkshow die zich in het Efteling Theater mag begeven is Tika is Jarig van V&V Entertainment, welke gebaseerd is op de musical die twee jaar eerder in het theater stond welke weer gebaseerd was op de tv-serie uit de jaren zeventig: TiTaTovenaar.

2008-2010: kleinschaliger entertainment

In 2008 fungeert het theater niet meer voor parkshows en wordt er veel kleinschalig straatentertainment ingezet. De Sprookjesboomshow in het Sprookjesbostheater die vanaf 2007 onderdeel werd van het vaste entertainment, krijgt een nieuwe voorstelling en wordt aangeprezen als parkshow.

Circus Anton Pieck

In augustus gaat Circus Anton Pieck in premiere in een grote circustent in de uithoek van het Anton Pieckplein. De show, met een capaciteit voor 350 personen per voorstelling, is mateloos populair en in 2009 keert de show terug met grotere capaciteit op de Speelweide in Reizenrijk. Tegelijk komt er een nieuwe Sprookjesboomshow in het Sprookjesbostheater, maar het aantal straattheateracts neemt af. Nieuw in het entertainmentaanbod zijn typetjes van Jeroen Verheij als de Statige Stuurman en Nadir de Kwakzalver en de verschillende TiTaTovenaar-acts.

TiTaTovenaar

De parkshow Tika is Jarig uit 2007 zorgt voor een reeks aan TiTatovenaar-entertainment. Het is, na Sprookjesboom, de tweede keer dat de Efteling een eigen merk zeer sterk in het eigen entertainmentaanbod mengt. De franchise wordt gebruikt voor een door de Efteling zelf gemaakte tv-serie en individueel theater in het park zelf, waaronder TiTaToverDisco (Winter Efteling 2008-2009) Grobbebollen ontmoeten en begroeten (2009) en TiTaToverfeest (2009) en het laatste entertainment in het thema van TiTaTovenaar in 2010: Grobbebollenlol.

Theater Anderrijk en meer theaterplannen

Vanaf 2008 werkt de Efteling tijdenlang aan de ontwikkeling van Theater Anderrijk, een openluchttheater tegenover het Seylend Fregat, om toch een volwaardig entertainmentaanbod te behouden na de sluiting van het Efteling Theater. Jeroen Zwartjes laat weten dat het project gepland staat voor 2009.^[2] In hetzelfde interview wordt gesproken over een kleinschalig theater in Ruigrijk en het overkappen van het Sprookjesboomtheater, waardoor het geheel niet meer afhankelijk is van het weer. Met de ontwikkeling van Raveleijn krijgen de projecten echter steeds minder prioriteit en uiteindelijk belanden de plannen in de koelkast.

In 2009 voegt de Efteling een bijzondere vorm van straattheater toe: bekende Deense poppenspeler Alex Jorgensen staat twee zomers lang op het Spookslotplein met de act Wonderlijke wereld van Alex en Barti.

2011: Raveleijn

Met de voorbereidingen van de parkshow Raveleijn wordt in 2009 begonnen nadat de Efteling het openluchttheater aan het oorspronkelijk plan van een nieuw kantoor heeft toegevoegd. Belangrijke speerpunten zijn o.a. de hoge capaciteit, het geschikt zijn voor een breed publiek én het koppelen aan een verhaal met bijkomstige mediaproducties en merchandise-uitgaven. Vrijwel meteen richt de Efteling haar peilen op een eigen stuntshow, met paarden en vechtende ruiters. De Efteling vraagt Paul van Loon voor het schrijven van een verhaal, dat de basis moet vormen voor een parkshow, geproduceerd door Constant in Beweging. In april 2011 gaat Raveleijn in première. De show wordt niet goed ontvangen bij het publiek en met enkele kleinere aanpassingen in de daaropvolgende maanden zorgt de Efteling toch voor gevulde tribunes. Later wordt de hele show overboordgegooid en herontwikkeld in samenwerking met het Franse showpark Puy du Fou. Het idee is om de show een aantal jaar te laten draaien om vervolgens een nieuwe voorstelling voor de arena te schrijven.

Dinnershows

Dinnershows vormen een populaire entertainmentvorm voor de locaties buiten het attractiepark: in het Efteling Hotel en Theaterrestaurant Applaus. Een dinnershow combineert een restaurantbezoek met een voorstelling die tussen de gangen door opgevoerd wordt.

Grootste investeringen

• 1972: Het Victoriaans Theater, later het Carrouseltheater, is de eerste vaste locatie voor shows en evenementen, met plaats voor ongeveer 200 personen.
• Vanaf 1985: De Speelweide en de centrale weide (later de Brink) worden in het hoogseizoen gebruikt voor zomershows of evenementen.
• 1989: Het semi-permanente Efteling Zomertheater, met plaats voor ongeveer 300 man, komt op de plek van het vroegere Zwembad. Het theater wordt later ook in het laagseizoen gebruikt tot 2002.
• 1998: Het Openluchttheater in het Sprookjesbos. Een vaste locatie voor kleine voorstellingen voor de jongere doelgroep.
• 2002: Het grote Efteling Theater nabij het Huis van de Vijf Zintuigen, met 1200 zitplaatsen.
• Vanaf 2003: Avondvullende theatervoorstellingen in het Efteling Theater, voornamelijk in samenwerking met derden en door de Efteling zelf geproduceerd.
• 2011: Raveleijn, de grote openluchtarena met parkshow.

Zie ook

• Efteling Theater Akademie