Interkosmos was een grote tentoonstelling over de Sovjetruimtevaart die, in samenwerking met de Academie van Wetenschappen van de Sovjet-Unie, het hele seizoen 1986 in de Efteling gehouden werd. De tentoonstelling werd gehouden ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig jubileum van de bemande ruimtevaart dat jaar en was een initiatief van exploitatie-directeur Marc Taminiau en ruimtevaartspecialist Piet Smolders.
Interkosmos is tevens de naam van het internationale samenwerkingsprogramma rond ruimteonderzoek dat de Sovjet-Unie vanaf 1966 vorm gaf. Hierin werden (in eerste instantie voornamelijk Warschaupact-) landen uitgenodigd om deel te nemen aan Russische missies en projecten.
Inhoud
De tentoonstelling
Interkosmos vond plaats in vijf grote tenten op de Speelweide. Toegang kreeg je tegen een additioneel kaartje dat ƒ 2,50 (kinderen ƒ 1,-) kostte. Groepen schoolkinderen waren gratis.
Interieur van de tent
Publiek bij de Sojoez
De tentoonstellingsgids
Op een oppervlakte van 4000 m² waren honderden objecten tentoongesteld, zowel originelen als replica's, van de Russische ruimtevaart: van satellieten en ruimtepakken tot kosmonautenvoedsel. Natuurlijk is er ruimteschip Wostok waarmee Gagarin zijn vlucht maakte als eerste mens in de ruimte, waarvan de tentoonstelling het 25-jarig jubileum markeerde. Blikvanger zijn de twee gekoppelde onderdelen van de Sojoez-raket, samen wel vijftien meter lang. Er waren ook diverse bewegende schaalmodellen, zoals een miniatuur van lanceerbasis Bajkonoer waarin periodiek een raket enkele tientallen centimeters opsteeg, en een model waar de Loena 21 periodiek zijn maanlanding uitvoerde. Hoogtepunt was een cilinder met 30 kg maanstof, die gepresenteerd werd in een gepantserde vitrine en permanent onder bewaking van twee Russen stond. Deze werd elke avond naar de kluis van de Amro-bank in Kaatsheuvel gebracht en 's ochtends weer opgehaald.[1]
De Sovjets lieten niet na hun eigen glorie voorop te stellen. Van ruimtevaartinitiatieven in de rest van de wereld was niets te bekennen. Zo kon je geen spoor vinden van de eerste man op de maan.[2] Maar ook over de Russische militaire ruimteoperaties, een zeer groot deel van hun ruimtevaartprogramma, werd volledig gezwegen.[3]
Een ploeg van meer dan tachtig Russen bemande de tentoonstelling en zorgde voor het onderhoud. Zij bleven acht weken waarna ze werden afgelost door een nieuwe groep. Ze moesten door de Efteling niet alleen worden ondergebracht, maar er werd ook een sociaal programma voor hen georganiseerd.
Enkele maanden voor de start van Interkosmos was ruimtestation Мир (Mir - Vrede) gelanceerd. Begin april werd er een directe verbinding opgebouwd tussen de Speelweide en de Mir, in aanwezigheid van onder andere Wubbo Ockels en de NOS. De kosmonauten spraken de wens uit dat de unieke grote Sovjet-tentoonstelling in de Efteling in Nederland een groot succes zou worden en een eerbetoon aan Joeri Gagarin.
Vanaf juli werden er continu rechtstreekse beelden uit Moskou getoond, afkomstig van de nieuwe Gorizont-satelliet die werden ontvangen door een paraboolantenne met een doorsnede van drie meter.[4]
De tentoonstellingstenten herbergden tevens een klein horecapuntje met de naam 'Interkosmos-café'.[5]
Geschiedenis
De eerste poging
Al vóór dat Taminiau bij de Efteling kwam, hadden hij en Smolders vergevorderde plannen om een ruimtevaarttentoonstelling uit de Sovjet-Unie naar Nederland te halen. Taminiau was in 1979 directeur van Lips Autotron toen hij met Smolders en zijn eigen vrouw Marjan afreisde naar Moskou met als doel om de tentoonstelling voor seizoen 1980 bij het Autotron te kunnen houden. Het lukte ze de Russische Academie van Wetenschappen ervan te overtuigen om de grootschalige expositie voor het eerst in het Westen[6] te organiseren in Drunen. De contracten werden getekend en ook in Nederland werden afspraken gemaakt met de ministeries. De ándere ruimtevaartjournalist Chriet Titulaer zag het plan overigens niet zitten en nam tevergeefs contact op met de Russen om hen op andere gedachten te brengen.[7]
Echter, op kerstavond 1979 viel de Sovjet-Unie Afghanistan binnen, de start van de Afghaanse Oorlog. Minister-president Van Agt besloot alle culturele banden met de Sovjet-Unie ogenblikkelijk te verbreken, waardoor het hele plan niet door kon gaan. Overigens zou Taminiau eind 1979 sowieso moeten vertrekken bij het Autotron.
Naar de Efteling
Rond 1984 ontwikkelde de Efteling, waar Taminiau inmiddels in dienst was getreden als exploitatie-directeur, een nieuwe marketingstrategie. Het idee van de grote ruimtevaarttentoonstelling kwam weer ter tafel. Herman ten Bruggencate, Taminiau en Smolders togen opnieuw naar Moskou en het lukte om de Russen weer te overtuigen om de expositie voor seizoen 1986 naar de Efteling te halen.
Chriet Titulaer zat niet stil; hij was niet alleen bezig met de grote plannen voor attractiepark Cosmo Science Center maar organiseerde voor 1986 ook zelf een andere ruimtevaarttentoonstelling: "Space '86". Omdat de Russen met de Efteling samenwerkten, draaide de expositie van Titulaer bijgevolg alleen om de Amerikaanse en Europese ruimtevaart. Het moest een voorproefje worden voor wat het Cosmocenter te bieden zou hebben. Deze werd uiteindelijk gehouden in de Jaarbeurs in Utrecht.
Behalve het onderwerp had Interkosmos niets te maken met het Cosmo Science Center. Niettemin werd het feit dat de Efteling succesvol een ruimtevaarttentoonstelling organiseerde later wel als een van de argumenten aangevoerd waarom het vestigen van het Cosmocenter naast de Efteling een goed idee zou zijn.
Opening
De opening door minister van verkeer en waterstaat, Neelie Smit-Kroes, geschiedde onder aanwezigheid van diverse ambassadeurs van Oostbloklanden en Prinses Margriet, maar ook prominente Cosmocenter-betrokkenen zoals haar man Pieter van Vollenhoven, professor Kees de Jager, de minister zelf, Wubbo Ockels en inmiddels commissaris van de koningin Dries van Agt - toevallig degene die een streep had gehaald door de oorspronkelijke plannen voor 1980.
Bij de opening werd voor Ingang Noord gedemonstreerd door het Israël Comité Nederland voor de verbetering van de situatie van Joden in de Sovjet-Unie. Het kreeg in enkele kranten publiciteit.[8]
Bezoekers
Ruim 400.000 bezoekers zagen de tentoonstelling[9] (op de in totaal 2,3 miljoen Efteling-bezoekers dat jaar). Dit bleef achter bij de verwachtingen van de Efteling-directie.[10]
- ↑ Marc Taminiau: Op weg naar Ooit. Uitgeverij De Toerist (1998), p. 116
- ↑ Het Parool: Russische Ruimtevaart bij de Kabouters (15 september 1986)
- ↑ NRC Handelsblad: Ruimtevaart op de Efteling (13 maart 1986)
- ↑ Provinciale Zeeuwse Courant: Satellietverbinding Moskou op Efteling (17 juli 1986)
- ↑ De Toren: Zes sfeervolle Brabantse avonden in de Efteling (17 juli 1986) p. 1
- ↑ "'Je kunt er niet bij'", interview Piet Smolders in de VPRO Gids (11 maart 2019)
- ↑ Marc Taminiau: Op weg naar Ooit. Uitgeverij De Toerist (1998), p. 84
- ↑ De Waarheid: Stop antisemitisme (14 april 1986)
- ↑ Het Parool: Laatste kans Interkosmos (22 oktober 1986)
- ↑ Henk vanden Diepstraten: De Efteling/Kroniek van een Sprookje. Baarn: Tirion (2002), p. 138