Het Lelijke Jonge Eendje of Het Lelijke Eendje is een sprookje over een eendje dat door alle dieren op de boerderij en alle eenden in de vijver verstoten wordt omdat hij zo lelijk is. Na de winter komt hij er achter dat hij echter geen lelijke eend is, maar een prachtige witte zwaan. Het is een verkapt autobiografisch sprookje van Hans Christian Andersen uit 1843.
Het sprookje is niet uitgebeeld in het park, maar het is de Efteling niet vreemd. Er zijn in het verleden verwijzingen naar het verhaal geweest bij de Game Gallery en als plakkaat bij de Rode Schoentjes. Het was een van de sprookjes in de Efteling Sprookjesshow die in 2005 en 2006 in het Efteling Theater speelde. Het is ook opgenomen in het boek Meer Sprookjes van de Efteling (2011) en de cd Efteling Sprookjes 4 (2005). Directeur Fons Jurgens ziet dit sprookje het liefst zo snel mogelijk uitgebeeld in het Sprookjesbos.
Inhoud
In de Efteling
Knipoog bij Ukkie Dukkie
Van 1981 tot maart 2015 was er een verwijzing naar het sprookje aanwezig in de Game Gallery, op het gevelbord van de kraam Ukkie Dukkie. Hierop stond een eendenmoeder met vier grijze en een wit jong, én een geel eendenkuiken dat een nummer 1 op zijn rug heeft, net als de plastic eendjes in het spel. Bij het spel moesten plastic eendjes worden gevist. In de beginjaren alleen gele, vanaf 1997 in verschillende kleuren. Het afwijkende jong is een knipoog naar het sprookje van Andersen (waarschijnlijk een plastic eendje tussen de echte eendjes in plaats van een zwanenjong). Sinds maart 2015 heet het spel "Visje Hengelen" en is het bord verdwenen.
Hans Christian Andersen Jaar
In 2005 werd de 200e geboortedag van Hans Christian Andersen gevierd. Ter ere hiervan werden speciale activiteiten georganiseerd, speelde een Sprookjesshow in het Efteling Theater waarin de schrijver en zijn sprookjes de hoofdrol spelen (zie #In de Eftelingse media) en was er een Andersen-tentoonstelling in het Efteling Museum.
Eén van de activiteiten dat jaar was De Dag van het Lelijke Eendje op 23 april. Nagenoeg het complete park stond toen vol met Lelijke Eendjes, ofwel Citroën 2CV's.
Het themajaar had een logo, een illustratie van het sprookje "Het lelijke jonge eendje", dat gebruikt werd in verschillende publicaties. Op het logo zien we een eendenmoeder met drie jonge eendjes en het lelijke eendje met een traan in het oog. Van dit logo werd een plakkaat gemaakt, dat opgehangen werd aan de muur bij de Rode Schoentjes, rechts van de dansvloer. Het plakkaat bleef na afloop van het Andersen-jaar hangen, en verdween pas bij een renovatie van de Rode Schoentjes in 2016.
Lieveling van de directeur
Directievoorzitter Fons Jurgens heeft meermaals laten weten dat hij het sprookje graag gerealiseerd zou zien in het Sprookjesbos. "Het Lelijke Eendje zou goed bij ons passen" liet hij in 2014 weten tijdens de première van de musical Sprookjesboom de Musical, een wonderlijk muziekfeest.[1] Het eerstvolgende sprookje dat toen werd toegevoegd was echter Pinokkio in 2016.
Het sprookje
Oorsprong
"Het lelijke jonge eendje" werd met de oorspronkelijke titel "Den grimme Ælling" voor het eerst gepubliceerd op 11 november 1843, samen met drie andere verhalen van Hans Christian Andersen in het eerste deel van de eerste collectie van Nye Eventyr (Nieuwe Sprookjes). In dit boek staan ook de sprookjes "De engel", "Het verliefde paar" en "De Chinese nachtegaal". Andersen schreef het verhaal in 1842, tijdens zijn verblijf op het landgoed van Bregentved waar hij genoot van de schoonheid van de natuur. Later gaf Andersen aan dat het verhaal "een weerspiegeling van mijn eigen leven" was. Andersen was een verlegen en stil persoon die zijn uiterlijk niet mee had en dan ook veel gepest werd in zijn leven, maar uiteindelijk een beroemd schrijver werd.
Het sprookje werd een van z'n bekendste en wereldwijd meest geliefde als een verhaal over persoonlijke transformatie. Het wordt vaak gebruikt als metafoor dat het leven uiteindelijk beter wordt. Het is aangepast aan diverse media, waaronder opera, musicals en animatiefilms. Disney maakte in de jaren dertig van de twintigste eeuw twee korte tekenfilms in de serie Silly Simphonies over The Ugly Duckling.
Samenvatting
Een moedereend broedt haar eieren uit. Een van de pasgeboren eendjes ziet er anders uit dan de rest en wordt door de andere eenden en dieren op de boerderij daarom gepest tot zelfs lichamelijk misbruikt. Verdrietig gaat de lelijke eend bij de wilde eenden en ganzen wonen in de vijver, tot het jachtseizoen begint. Hij komt bij een oude vrouw, maar haar kat en kip pesten hem genadeloos en opnieuw gaat hij er alleen vandoor.
De eend ziet een kudde migrerende wilde zwanen. Hij is verheugd en opgewonden, maar hij kan niet met ze mee, want hij is te jong en kan nog niet vliegen. Dan komt de winter. Een boer vindt hem en draagt het bevriezende eendje naar zijn huis, maar de vondeling wordt bang van de luidruchtige kinderen van de boer en ontvlucht het huis. Hij besteedt een miserabele winter alleen buiten, meestal verstopt in een grot op het meer dat gedeeltelijk bevriest. Als de lente komt, arriveert een troep zwanen op het nu ontdooide meer.
De lelijke eend, die nu volgroeid en volwassen is, kan niet meer leven in eenzaamheid en besluit zich in de troep zwanen te mengen. Beter om gedood te worden door zulke mooie vogels dan de rest van je leven door te maken in lelijkheid en ellende, denkt het lelijk eendje. Maar de zwanen accepteren hem, heten hem welkom. Pas wanneer het eendje naar zijn reflectie in het water kijkt, realiseert hij zich dat hij een van hen geworden is. De troep vliegt de lucht in, en de nu mooie zwaan spreidt zijn prachtige grote vleugels uit en vliegt mee met de rest van zijn nieuwe familie.
In de Eftelingse media
In boeken
- Het sprookje is opgenomen in Meer Sprookjes van de Efteling (2011).
Als luistersprookje
- ReDi Entertainment bracht het in 2005 uit op de vierde cd van de serie De mooiste sprookjes uit de Efteling. Na het hoorspel volgt een lied getiteld "De mooiste in de vijver".
Theater
- Tijdens het Andersen-jaar stonden de sprookjes "De rode schoentjes" en "Het lelijke eendje" centraal in een door Studio100 geproduceerde Sprookjesshow die tijdens de seizoenen 2005 en 2006 in het Efteling Theater werd opgevoerd. "Het lelijke jonge eendje" werd door middel van de liedjes "Blij, blij, blij, op de boerderij" en "Het lelijke alleendtje" in een ingekorte versie op de planken gebracht, waarbij het eendje na verstoten te zijn van de boerderij meteen een zwanengezin treft in de vijver waarvan de moeder opmerkt dat ze geen lelijk eendje is maar haar dochter.
Elders
- In de Hans Christian Andersen-suite in het Efteling Hotel (2005-2023) was een gebroken zwanenei in een nestje in een kabinetje in het zitgedeelte te vinden, als verwijzing naar het sprookje. Ook was hier een kopie van het plakkaat aan de muur bevestigd.