Het Mannetje Timpetee

Het luistersprookje 'Het Mannetje Timpetee' uit de jaren zestig

Het Mannetje Timpetee, ook bekend als Van de Visser en zijn Vrouw of Het Tovervisje, is een sprookje over een arm mannetje dat een tovervis vangt en van zijn hebzuchtige vrouw steeds meer moet wensen tot de vis ze uiteindelijk weer arm maakt. De gebroeders Grimm namen het als negentiende sprookje op in hun Kinder- und Hausmärchen.

In de Efteling is het niet uitgebeeld, wel bracht het park het uit als hoorspel op Sprookjes van de Efteling - deel 5 (1970) en Efteling Sprookjes 6 (2006) en nam het op in het boek Meer Sprookjes van de Efteling (2011).

Het sprookje

Oorsprong

De bekendste versie van het sprookje werd uitgebracht in de vijfde druk van de Kinder- und Hausmärchen van de Grimms uit 1843. In de eerste editie van 1812 was het verhaal nog gebaseerd op de eerste versie van de Pommerse schilder Philipp Otto Runge, die het verhaal had samengesteld in 1806 nadat hij het tweemaal had gehoord. Johann Gustav Gottlieb Büsching had het sprookje echter al eerder uitgebracht. Het werd ook in Nederland herhaaldelijk opgetekend.

Samenvatting

Illustratie van Anton Pieck bij 'Van de Visser en zijn Vrouw' in Sprookjes van Grimm

Het sprookje verhaalt over een arme visser Timpetee en zijn vrouw Ilsebil die in een pot wonen, vlak aan zee. Elke dag ging Timpetee hengelen om iets te eten te hebben. Dan keek hij naar de blauwe zee en hoe zijn dobber in het water lag. Op een dag hengelde de visser een vis op die kon praten. "Laat me gaan visser, ik ben een betoverde prins." Daarop liet de visser de vis vrij en keerde zonder vangst huiswaarts. Thuisgekomen vertelde hij het aan zijn vrouw "Heb je dan geen wens gedaan?" vroeg Ilsebil. "Nee," zei Timpetee, "wat zou ik dan wensen?" "Ach," zei Ilsebil, "onze pot is klein, er en er zitten geen ramen in. Je had toch wel een leuk huisje kunnen wensen? Ga maar terug, roep de vis en wens om een leuk klein huisje." Daarop liep Timpetee terug naar de zee. Het water was groen en troebel geworden. Hij riep:

"Wat wil ze dan?" vroeg de vis. "Och," zei Timpetee, "Mijn vrouw zei dat ik een wens mocht doen omdat ik je gevangen had, en nu wil ze zo graag in een leuk klein huisje wonen." "Ga maar terug naar huis, het is al gebeurd," zei de vis. Timpetee ging weer terug, en daar zag hij zijn vrouw in een leuk klein huisje, met ramen en een bankje voor de deur. "Zo moet 't blijven" zei Timpetee en voor een week leefden ze heel tevreden.

Toen vond Ilsebil dat de vis eigenlijk wel iets groters had kunnen geven. Ze stuurt Timpetee terug naar de zee om een kasteel te wensen, waarop de man met lood in z'n schoenen terug gaat naar de zee die nu bruin is geworden. Hij roept weer de vis met de spreuk, legt uit wat zijn vrouw wil, waarop de vis een kasteel tovert. Zo gaat het sprookje door, waarbij Ilsebil steeds meer wil (in de versie in Meer Sprookjes van de Efteling koning en daarna heerser over de natuur, maar in de versie van Grimm wil ze ook paus worden en zelfs God). De zee is bij ieder bezoek viezer van kleur en er steekt zelfs een grote storm op. Uiteindelijk tovert de vis alles weer bij het oude: de zee en de lucht zijn weer blauw en kalm, en Timpetee en Ilsebil zijn weer arm en wonen weer in een pot.

Variaties en bekendheid

Er bestaan heel veel variaties op het verhaal, waarbij de namen van de man en vrouw verschillen, de woningen, wat de vrouw allemaal wenst et cetera. Het motief dat de vrouw meer wil en de man tot slechte daden brengt is al zo oud als de wereld, zie bijvoorbeeld Adam en Eva. De moraal is al even eenvoudig als bekend onder Eftelingliefhebbers: hoogmoed komt voor de val!

In Nederland is het verhaal bekend door Piggelmee, een uitgave van Van Nelle, die in 1920 werd uitgebracht als "Van het toovervischje". En wellicht ook door het luistersprookje van de Efteling dat in de jaren zestig uit kwam op single en vervolgens op elpee in 1970.

In de Eftelingse media

• Als luistersprookje op het vijfentwintigste singeltje van CNR, waarna het werd opgenomen op de langspeler Sprookjes van de Efteling - deel 5 (1970), later ook uitgebracht op cd Efteling Sprookjes - deel 4 (1992).
• Onder de titel "Van de visser en zijn vrouw" is een ander luistersprookje te vinden op deel 6 van De mooiste sprookjes uit de Efteling (2006) uitgebracht door ReDi Entertainment. Het sprookje wordt gevolgd door het toepasselijke liedje "Wij willen meer".
• Ad Grooten nam het op in het boek Meer Sprookjes van de Efteling (2011). Hier wordt het sprookje "Mannetje Timpetee" genoemd, zonder lidwoord.